Ebedi yol islam kohne indd

145

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Burada Həzrət Peyğəmbərin bənzəri görülməmiş ədalətinin bir 

nü munəsinə heyranlıqla şahid oluruq. Bu rəvayətdə eyni za man da 

Rəsulullahin (s.ə.s) bir möcüzəsini də görmüş oluruq.

Müəslmanlar düşmənləri ilə döyüşərkən belə  ədalətli olmaq la 

əmr edilmişdirlər. Allah-Təala belə buyurur:

“Sizə qarşı həddini aşanlara siz də həmin ölçüdə həd di aşın 

(cavab verin).Allahdan qorxun (qədərindən artıq  əvəz çıx ma yın) 

və bilin ki, Allah müttəqilərlədir”.

 (əl-Bəqərə, 194)

Uca Rəbbimiz, misli ilə qarşılıq verərkən ifrata varmağı qa da-

ğan etməklə qalmır, bəndələrinə daha fəzilətli davranışı göstərə rək 

əfv etməyi tövsiyə edir:

“(Ey möminlər! İntiqam almaq məqsədilə birinə) cə za ve rəcək 

olsanız, sizə nə cəza verilibsə, eynilə həmin cəza nı ve rin. (Artıq 

cəza isə zülm etməkdir ki, bu da günahdır). Əgər (on lar dan intiqam 

almayıb)  səbr etsəniz, bu, səbr edənlər üçün da ha xe yirlidir”. 

(Nəhl, 126)

Rəsulullah (s.ə.s) Xeybər qalasını mühasirəyə aldıqla rı za man 

müsəlmanların qarşı  tərəfin heyvanlarına və meyvələri nə  zə rər 

verdiyini eşitdikdə, son dərəcə qəzəblənərək bunu qada ğan et miş-

dir. Bu xüsusdakı əmrinə itaət etməyin də imanın və cənnə tə gi rə bil-

məyin bir şərti olduğunu ifadə etmişdir. 

(Əbu Davud, Xərac, 31-33/3050)

Düşmənə qarşı göstərilən ədalətə gözəl bir misal da bu ha di-

sə dir:

Məkkə, böyük bir hərbi dühanın əsəri olaraq sülh yolu ilə fəth 

edildikdə, o zamana qədər düşmənlik edən insanlar haq 

qın da 

ümumi bir əfv elan edilmiş və Məkkədən qənimət olaraq heç bir şey 

qa la caq dır...

         Ey insanlar! Mən Qureyşlilərin mal baxımından ən varlısıyam. Siz valinizə hör-

mət edin və sözünü dinləyin! Ona zəkatınızı ödəyin! Əgər İslam sonuna qə-

dər davam etməsə, mən sizin vermiş olduğunuz zəkatlarınızı geri ödəmə-

yi boy numa götürürəm”, dedi və göz yaşlarını saxlaya bilməyərək ağladı. 

Süheyl xüt bəsini qurtardıqda insanlar sakitləşmişdi.

      Ömər (r.a.), Hz. Süheylin bu xütbəsini eşitdikdə, Həzrət Peyğəmbər sözünü 

xatırlatdı və:

       “Ya Rəsulallah, sənin Allahın Rəsulu olduğuna bir daha şahidlik edirəm!” de yə-

rək gözləri doldu. (İbn Hişam, IV, 346; Vakidi, I, 107; Bəlazuri, Ənsabul-əşar, I, 

303-304; İbn Abdil-Bərr İstiab, II, 669-671; Hakim, III, 318/5228)

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---

146

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

alınmamışdı.

112

  Rəsulullah (s.ə.s) günlərdir yolda olan on min nə-

fər lik İslam ordusunun bir xeyli məsrəf tutan ehtiyaclarını ödə mək 

məq sədilə  hələ müsəlman olmayan Məkkə varlılarından borc pul 

və zireh aldı. Daha sonra bunu Həvazin qənimətlərindən tamam i lə 

ödə di və:

“Borcun qarşılığı, təşəkkür etmək və onu geri ödəmək dir” 

(Vakidi, 

II, 863; Əbu Davud, Büyü, 88Ə3562; Muvatta, Nikah, 44)

Həzrət Peyğəmbərin (s.ə.s) yerində hər hansı koman dan ol sa 

idi etdikləri pisliklərin sayı hesabı olmayan o insanları  şid dət lə 

cəzalandırar və mallarını da qənimət olaraq ələ keçirərdi. Bu na haq-

qı da var idi. Ancaq Peyğəmbərimiz o qədər böyük ordusu ilə,  bö-

yük bir maddi sıxıntı içində olduğu halda bunu etmədi və borc al dı. 

Yax şı bunun nəticəsi necə oldu? Onu da bu hadisə ilə görək:

Safvan bin Ümeyyə  də  Məkkənin varlılarından idi. İs lam haq-

qında düşünüb qərar vermək üçün iki ay müddət istəmiş di. Rə su lul-

lah (s.ə.s) ona dörd ay vaxt verdi.

113

Bir dəfə ona: 

“Safvan, səndə silah varmı?” dedi. Safvan da:

“Borc olaraq, yoxsa qəsb olaraq istəyirsən?” dedi. Allah Rəsulu 

(s.ə.s) də:

“Xeyr, qəsb olaraq deyil, borc istəyirəm” buyurdu. Bu nun qar şı-

lı ğında Safvan otuz-qırxa yaxın zirehi borc olaraq verdi. Rəsu lul lah 

(s.ə.s) Huneyn qəzvəsinə çıxdı. Müşriklər məğlub olduq dan son ra 

Safvan zirehlərini topladı. Amma onlardan bəziləri itmiş di. Rə su lul-

lah (s.ə.s) Safvana:

“Zirehlərin bir hissəsini itirdik. Onların qarşılığını ödə sək olar-

mı?” deyə soruşdu.

“Xeyr, ya Rəsulallah, bu gün qəlbim o gün hiss etmədi yim qə dər 

bəzi ülvi hisslərlə doldu!” dedi. Safvan, zirehləri müsəl man ol maz-

dan əvvəl borc vermişdi, ancaq indi müsəlman olmuşdu. 

(Əbu Davud, 

Büyü, 88/3563)

Uşaqlar Arasında Ədalətli Olmaq

İslam, atanın övladları arasında  ədalətli olmasına son dərə  cə 

əhə miyyət verir. Bir dəfə, övladlarından birinə hibə/hədiyyə et di yi ni 

112 

Əbu Davud, Xərac, 24-25/3023.

113 

Muvatta, Nikah, 44-45.

---

147

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

deyərək peyğəmbərimizi şahid tutmaq istəyən səhabəyə Al lah Rə-

su lu (s.ə.s):

“Ona verdiyini digər övladlarına da verdinmi?” deyə soruş du. 

“Xeyr”, cavabını aldıqda da,

“−Allahdan qorxun, övladlarınız arasında ədalətli davra nın!” bu-

yurmuş, daha sonra da edilən xətanın böyüklüyü göstər mək ma hiy-

yətində bu ifadələri söyləmişdir:

“Məni bu hadisəyə şahid tutma, çünki mən bir zülmə şahid ola 

bil mərəm”.

 (Buxari, Hibə, 12, Şəhadət, 9; Müslim, Hibat, 9-19)

Rəsulullah (s.ə.s) övladlar arasındakı ədalətə də çox diq qət et-

mişdir. Bir səhabə  Həzrət Peyğəmbərin məclisində oturar kən, ya-

nına kiçik oğlu gəldi. O da oğlunu qucaqlayıb öpdü və dizləri nin 

üs tündə öturtdu. Az sonra, kiçik qızı da gəldi. Sahəbə onu dizi nin 

üs tün də deyil, yanında oturtdu. Bunu görən Peyğəmbər (s.ə.s):

“Övladlar arasında ədalətli olmalı deyildinmi?” buyurdu və qız 

ilə oğlana fərqli davranmamaq, birini digərindən üstün tutmama ğın 

zə ruri olduğunu dedi. 

(Tahavi, Şərhu məanil-asar, IV, 89; Beyhəqi, Şuab, VII, 

468; Heysəmi, VIII, 156)

Müsəlman millətlərin dinlərindən alaraq isanlara bəxş et dik lə-

rin  ədalət hansı dindən olursa-olsun, bütün insanlara həyat su yu 

ol muşdur. O dərəcədə ki, tarixdə müsəlmanlara müraciət edə rək, 

“Gə lin bizi idarə edin” deyən millətlər belə olmuşdur. Bir misal ver-

mək lazım gəlsə: Müsəlmanlar Humusu idarələri altına almışdı lar. 

On ları mühafizə etdikləri üçün də müəyyən bir miqdar vergi alır dı-

lar. Bu əsnada Bizans kralı Herakl böyük bir ordu ilə müsəlman la-

rın üzərinə yürüş etdi. Müsəlmanlar qarşılarındakı gücün çox bö yük 

olduğunu öyrəndikdə əndişələndilər. Humus əhalisinin ödədi yi ver-

gi ləri geri qaytardılar və:

“Biz indi bir hücuma məruz qaldığımız üçün sizi mühafizə  və 

mü dafiə etmək imkanlarından məhrumuq. (Bu vergiləri isə siz dən, 

mü dafiə qarşılığında almışdıq) siz artıq qərarınızda sərbəstsi niz, is-

tə diyiniz kimi hərəkət edə bilərsiniz”, dedilər. Humus əhalisi də:

“−Vallahi sizin idarəniz və ədalətiniz bizim üçün daha əv vəl düş-

düyümz zülm və zorakı rejimdən daha sevimlidir. Sizin valiniz  lə bir-

likdə şərhəri Herakla qarşı müdafiə edəcəyik” cavabını verdi lər. Yə-

hudilər də qalxıb:

“Tövrata and olsun ki, biz məğlub olmadıqca Herakla vali si, Hu-

mus şəhərinə girə bilməz”, dedilər. Şəhərin qapılarını kilidlə yib düş-

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---