Ebedi yol islam kohne indd

165

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Onun bu şəfqət və mərhəmətlə dolu olan bu sözünün qarşılığında 

qadınlar:

“Allah və  Rəsulu bizə qarşı bizdən daha mərhəmətlidir. Qoy 

sə nə beyət edək ya Rəsulallah!” dedilər. Qadınlar beyəti əl tuta raq 

et mək istədilər. ancaq Allah Rəsulu (s.ə.s):

“Mən qadınlarla tutaraq əl-ələ görüşmürəm. Mənim yüz qa dı na 

dediyim söz, bir qadına dediyim söz kimidir”, buyurdu.

 (Muvat ta, Beyət 

2; Tirmizi, Siyər, 37/1597; Əhməd, VI, 357)

İbadət və Müamilətdə Asanlıq

İslam həm ibadət həyatında həm də müamilətdə bir çox asan-

lıq lar təmin etmişdir.  İbadətlərdə orta yolu tutmaq xüsusnda be lə 

bu yurmuşdur:

“Şübhəsiz ki bu din tamamilə asanlıqdan ibarətdir. Hər kim bu 

dini çətinləşdirməyə çalışar və taqətindən artıq nə isə et mək is-

təyərsə, məğlub olar. Elə isə orta yolu tutun və ilahi müjdələr  lə  se-

vi nin!..” 

(Buxari İman, 29)

Allah Rəsulu (s.ə.s) daima asan olana üstünlük verərdi. Bu nun 

səbəbi onun ümmətinə duyduğu dərin mərhəmətidir. Bu hədi si-şə-

rifdə də həmin mərhəmətə şahid oluruq:

“Ümmətimi (və ya insanları) çətinliyə salmaqdan ən di şə 

etməsəydim, onlara hər namaz vaxtında misvaq ilə dişləri ni tə miz-

lə mələrini  əmr edərdim. 

(Buxari, Cümə, 8, Təmənni, 9, Saum, 27; Müslim, 

Taharət 42)

Bunun bir səbəbi də  Həzrət Peyğəmbərmizin Allah-Təala nın 

mə həbbət və razılığını qazanmağı istəməsidir. Çünki öz ifadəsilə:

“Allah-Təala qadağan etdiyi şeylərin edilməsini bəyənmədi yi 

ki mi, qoyduğu asanlıqların/rüxsətlərin istifadə edilməsini də se vər”. 

(Əhməd, II, 108)

Həzrət Peyğəmbər camaata namaz qıldırarkən, yaşlı, xəs tə, 

qa dın və  uşaqları düşünərək qısa qıldırmış, özü tək başına qı lar-

kən, uzun-uzun qılmış, imamlıq edən kimsəyə də eyni şeyi tövsi yə 

et mişdir.

Hz. Aişə (r.anhə) belə deyir: Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) iki iş ara-

sın da sərbəst buraxıldığı vaxt, günah olmadığı müddətcə müt-

ləq ən asan olanını seçərdi. Əgər bir günahın ola biləcəyi ehtima lı 

var dısa, onda həmin günah peyğəmbərimizə  ən uzaq şey olar dı. 

Al laha and içirəm ki, O, özünə  gətirilən heç bir mövzuda öz nəf si 

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---

166

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

üçün əsla qisas almaq yolunu seçməzdi. Ancaq Allahın haramları na 

qar şı hörmətsizlik edildiyi və ilahi qadağaların tapdalandığı təq dir-

də Allahın hökmünü icra etməkdə  ən kiçik bir güzəştə getməz di”. 

(Buxari, Hudud, 10)

Allah-Təala bəndələrinə  mənəvi qazanc yolları nı asan laş dır-

mış dır. Bu onun dərin mərhəmətinin bir əsəridir. Allah Rəsulu (s.ə.s) 

be lə buyurur:

“İnsanların hər bir oynağı üçün hər gün bir sədəqə lazım dır. 

Mi niyinə minmək istəyənə kömək edərək mindirmək və ya yükü nü 

mi niyinə yükləmək sədəqədir. Gözəl söz sədəqədir. Namaz üçün 

məs cidə gedərkən atılan hər addım bir sədəqədir. 

(Nabələd adama) 

Yol göstəmək də bir sədəqədir”. 

(Buxari, Cihad, 72; Müslim Zəkat 56)

Digər rəvayətdə bunlara, “İki insan arasında  ədalət ilə hökm 

vermək” və “Gəlib keçənlərə əziyyət verən şeyləri yol dan kə nar laş dı-

rmaq” da əlavə edilmişdir. 

(Buxari, Sülh 11; Cihad, 72, 128; Müslim,Zəkat, 56)

Bu hədisi-şərifdə diqqət çəkilən əsas məsələ, yaxşılıq etmə yin 

çox asan olduğu və Allah-Təalanın ən kiçik yaxşılıqları belə sədə qə 

ola raq qəbul etdiyidir. 

Allah-Təala bəndələrinə həmişə asanlıq göstərdiyi ki mi, on la rın 

da bir-birilərinə qarşı asanlaşdırıcı tərzdə davranlamarını ar zu edir. 

Bu səbəblə Allah Rəsulu (s.ə.s) son dərəcə mülayim, özü ilə asan-

lıqa bir razılığa gəlinən və daima hər işdə asanlığı seçən bir in san 

idi. 

(Müslim Hacc, 137)

Belə ki, Əbu Musa (r.a.) belə buyurur: “Rəsulullah (s.ə.s) əsha-

bından birisini hər hansı bir iş üçün göndərdiyi vaxt:

“Müjdələyin, nifrət etdirməyin, asanlaşdırın, çətinləşdirmə yin!” 

de  yə əmr edərdi”. 

(Müslim, Cihad 6; Əbu Davud, Ədəb, 17/4835)

Həzrət Peyğəmbər bu gözəl əxlaqı ilə ümmətinə örnək ol muş, 

on ları da asanlığı yaşayan və yaşadan insanlar olmağa təşviq et miş 

və asanlaşdırıcı bir həyat yaşayan insanları cənnət ilə müjdələ miş-

dir. Belə ki, hədisi-şəriflərdə belə buyurulur:

“Mömin külfətsiz/çətinliksiz olmalıdır”. 

(Əbu Nuaym, Xilyə, VIII, 46)

“Cəhənnəmin kimi yandırmayacağını sizə xəbər verim mi? Şi rin 

dilli/ünsiyətcil olan, hər kəslə yaxşı keçinən, mülayim xarak ter li olub 

insanlara asanlıq göstərən kimsələri cəhənnəm yandır maz”. 

(Tirmizi, 

Qiyamət, 45/2488)

---

167

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

İslam ticarət həyatının da asanlıq prinsipi əsasında qurul ma sını 

tövsiyə edir. Ayeyi-kərimədə belə buyurulur:

“Əgər sizə borclu olan şəxs çətin vəziyyətdə olarsa, ona 

və  ziyyəti yaxşılaşıncaya qədər möhlət verin! Əgər bil  mək 

is  tə yirsinizsə,  (borcu) ona sədəqə olaraq bağışlamağınız 

da  ha yax şı dır!”

 (əl-Bəqərə, 280)

Həzrət Peyğəmbər də bu xüsusda asanlığı əsas götürənlə  rə bu 

müjdələri vermişdir:

“Kim bir borcluya möhlət verərsə, hər gün üçün bir sədə qə sa-

vabı qazanar. Kim onun borcunu vədəsi gəldikdən sonra təxi rə sa-

larsa/uzadarsa, təxir etdiyi müddətcə  hər keçən gün (alacağı mal 

qə dər) sədəqə yazılar”. 

(İbn Macə, Sadaqat,14)

“Satışda, alışda və borcunu istəməkdə asanlıq göstə rən/gü-

zəşt edən kimsəyə Allah mərhəmət/rəhmət etsin”. 

(Buxari, Büyü` 16; 

İbn Macə, Ticarət, 28)

“Sizdən  əvvəl yaşamış olan birisinə ruhunu qəbz etmək üçün 

mə lək gəlmişdi. Mələk soruşdu:

“−Bi xeyir əməl etdinmi?” O şəxs:

“−Bilmirəm”, deyə cavab verdi. Ona yenidən:

“−Biz az fikirləş, bəlkə yadına düşər”, deyildi. O da:

“Bir şey yadıma düşmür, ancaq dünyada ikən insanlarla alış-ve-

riş edərdim”, bu işlərimdə, varlılara, ödəmə müddətini uzadar, kası ba 

da (ödəmə işlərində göz yumar, və bəzi nöqsanlarını bağışlamaq la) 

gü zəştə gedərdim”, dedi.

Allah-Təala onu (bu yaxşılığı səbəbilə) cənnətinə qoy du. 

(Buxari, 

Büyü, 17-18; Müslim, Müsaqat, 26-31)

İnsanların xəta və nöqsanları düzəldərkən də asanlıq yo lu nu 

seçmək əsasdır. Bir dəfə səhradan gələn bir bədəvi məsci din içə-

ri sinə bövl etmişdi. Səhabələr dərhal qarşı çıxaraq onu danlama ğa 

baş ladılar. Bunu görən Hz. Peyğəmbər (s.ə.s):

“Onu öz halında buraxın, bövl etdiyi yerə bir vedrə su tökün. Siz 

asan laşdırmaq üçün göndərildiniz. Çətinlik törətmək üçün deyil...”, 

bu yurdu. 

(Buxari,Vüdu, 58, Ədəb, 80)

Sonra da həmin adama məscidlərin əhəmiyyətini və ədəb qay-

da larını şirin dil ilə başa saldı.

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---