Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
OZAN DÜNYASI № 4(19), 2014
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 4(19), 2014
- Birincisi, sənət səviyyəsi
- Sevgilisinə
OZAN DÜNYASI № 4(19), 2014
19 Aşıq Pənah sovet dönəminin sənətkarı idi, ancaq heç bir halda onun eşqə bağlılığı dini, təsəvvüfi, irfani əsaslardan ayrı deyil. Bunun səbəbi Pənahın bir sənətkar kimi bağlı olduğu, əsasında, üzərində təşəkkül tapdığı aşıq sənətinin ideoloji mahiyyəti ilə bağlıdır. Məlumdur ki, dilimizdəki “aşıq” sözü ərəbcədəki “eşq” kökünə bağlı “aşiq” sözünün Azərbaycan dilindəki deyiliş formasıdır. Bu mənada aşıqlıq etməyin bir-birinə bağlı iki səviyyəsi var:
məclislərini yola verən sənətçi, yəni aĢıqdır. Ġkincisi, təsəvvüfi-irfani səviyyə: Bu halda aşıq Allahın yerdəki təcəllasına aşiq olub, Onun eşqi ilə alışıb-yanan, varlığını ilahi vüsal yolunda pərvanə tək oda yaxan, bütün varlığı, ömrü ilə Sevgilisinə doğru yol gedən aĢiqdir. Beləliklə, aĢıqlıq – aĢiqin zahiri aləmi, aĢiqlik isə – aĢığın batini aləmidir. Bunu fəlsəfi terminlərlə izah etmək istəsək: aĢiqlik – məzmun, aĢıqlıq – formadır. Aşıq Pənah da bu yolun yolçusu idi. O, “Pənah – eşq aləminə... bağlıdır” deməklə istəsə də, istəməsə də bu böyük həqiqəti ifadə edirdi. Əslində, Pənah öz daxilini, içini, batini alə- mini sovet gerçəklikləri qarşısında nə qədər pərdələmək istəsə də, başqa cür ifadə edə bilməzdi. Çünki aşığın varlığı eşqə – aşiqliyə bağlıdır. Hər bir həqiqi sənətkarın zahiri onun daxilindən doğur. Aşığın iç dünyası eşqdən qurulub. Pənah da bu həqiqətdən qaça bilməzdi: çünki o, bir aşıq kimi eşqin qulu olan aşiq idi. Bu, onun poeziyasında bədii-estetik sim- vollar, ecazkar poetik obrazlar şəklində ifadə olunub. Bu cəhətdən onun poeziyasında aşıqlıq və aşiqlik yan-yana, iç-içə dərin poetik mənalar yaradır. Pənah bir aşıq kimi də, aşiq kimi də həmişə sənət və mənəviyyat missiyasının daşıyıcısıdır. O, “Xəyalım” qoşmasında deyir:
Yatmır, oyaq qalır bəzən xəyalım. Dərdli bir ananın, dərdli atanın Dərdiylə özünü üzən xəyalım. Gözdən yaş axsa da, yanan ürəkdir, El ilə gələn qəm – bayram deməkdir, Aşıq dərd çəkməsə, kimə gərəkdir? Ay elin dərdinə dözən xəyalım. OZAN DÜNYASI № 4(19), 2014
20 Öz od-ocağına bağlıdır hamı, Pənah bu torpaqdan alıb ilhamı. Başlanıb yurdumun toyu-bayramı, Sən də gəlin kimi bəzən, xəyalım.
Pənahın mənəviyyat aləminin güzgüsü olan bu şeirdə “Aşıq dərd çəkməsə, kimə gərəkdir?” ritorik hökmü onun aşıqlıq sənətinə yanaş- masının hansı mənalara dayandığını öyrənmək baxımından xüsusilə dəyərlidir. Aşığın hökmən dərd çəkməli olması haqqındakı bu hökm aşıqlığın mahiyyətindən soraq verir. Müasir dövrdə “Aşıq elin anasıdır” demişlər. Şeirdə dərdin bu aspekti də var. El-obasına bütün varlığı ilə bağlı olan Pənah öz həyatını eldən, obadan, onun xeyir-şərindən kənarda təsəvvür etmir. Lakin birada dərd həm də bir obraz olub, aşiqliyin mahiy- yəti ilə bağlı təsəvvürləri özündə əks etdirir. Aşıq bir aşiq kimi daim sevgilisinin dərdi ilə alovlanıb yanır. Bu dərd olmasa, o yaşaya bilməz. Aşığın aşiqliyi dərdə bağlıdır. Aşığı aşiq, aşiqi aşıq edən dərddir. Ona görə də Aşıq Pənahın “Aşıq dərd çəkməsə, kimə gərəkdir?” hökmünü həm də eşq dərdinin aşiqliyin ayrılmaz atributu olması haqqında hökm kimi də başa düşmək lazımdır. Bu hökmün əsasında isə eşq – məhəbbət durur:
Məhəbbətin günəşsayaq atəşinə Daş əriyər, torpaq yanar, yar dayanar. Sevən ürək bir ah çəksə, nəfəsindən Şam od tutar, çıraq yanar, yar dayanar.
Göründüyü kimi, Pənah şeirdə məhəbbəti fövqəlgüç kimi təsvir etmişdir. Bu, elə bir qüvvədir ki, onun qabağında təbiətin stixial gücləri dayana bilmir. Məhəbbətin odu günəş kimi yandırır. Onun odu daşları əridir, torpaq alovlanıb yanır. Lakin dünyanın qəribəliyi ondadır ki, bu fövqəlodun yanğısına yar dözür. Eləcə də sevən ürəyin çəkdiyi ahdan, odlu nəfəsdən şam od tutub, çıraq yansa da, yar bu oda dözür. Pənah məhəbbəti səmimi lirik obrazlarla tərənnüm edir. Bu baxım- dan, “Dayanar” şeirinin ikinci bəndində çox zərif və səmimi obrazlarla qarşılaşırıq:
OZAN DÜNYASI № 4(19), 2014
21 Bu şeirdə işlənmiş obralar həyatın özündən gəlir. Pənah sanki br rəssam kimi sevgi yaşantısının tablosunu çəkir. Bu tabloda hər şey təbii və səmimidir. Bu səmimiyyət aşiqin sevgisin ülviləşdirir və onu zərif, isti boyalarla süsləndirir. Yaz yağışının çölə düşməsinin insanları sevindir- məsi, sübhün şehinin bağdakı gülü üşütməsi Pənahın poetik müşahi- dələrinin məhsulu kimi, təzə-tər obrazlar olub, sənətkarın qəlbinin dərinliklərindən süzülərək gəlir. Aşıq Pənah burada təzad yaradır: aşiqin gözlərindən buz bulağa düşən göz yaşı bir od olub bulağı yandırsa da, yar buna dözüb-dayanır. Lakin Pənah bu cəfanı qəbul edir. O, eşq yolunun yolçusudur. Bu, ulu bir yoldur. Pənahdan qabaq bu yolu sinəsi dağlı aşiqlər keçib gediblər. Onları bu gün sözləri ilə yaşadan odlu nəfəsləridir. Pənah da bu yola çıxıb. Bu yolun yolçularının qismətində ömrü boyu eşqlə yanmaq var. Necə ki, ulu Füzuli deyirdi:
Böyük Füzuli bu dünyadan eşq yanğısı ilə köçdü. Bu eşq olmasaydı o, bu dünyada sözün zirvəsinə, o dünyada fələklərin məqamına yüksələ bilməzdi. Bu cəhətdən Aşıq Pənah da hansı yolla, kimlərin getdiyi yolla getdiyini və bu yolda onu nə gözlədiyini ulu sələflərinin taleyinin nümunəsində artıq bilir. Ona görə də deyir ki: Lalə rəngli xına qoyar əllərinə, Acıq verər bağ-bağçanın güllərinə, Şanə vurub, sığal çəksə tellərinə, Zülf alışar, dodaq yanar, yar dayanar. Söz tapmaq da çətin olar camalına, Nə deyim ki, layiq olsun kamalına, Mən aşiqin, mən yazığın bu halına Qələm ağlar, varaq yanar, yar dayanar. Sədaqətdən söhbət açıb səhər-axşam Nəğmə desəm, saz dindirsəm, yorulmaram, Çaşıb desən, Pənah, sənnən yoxdur aram, Dil təpiyər, dodaq yanar, yar dayanar.
Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|