OZAN DÜNYASI № 3, 2010
107
Ġlhamə QƏSƏBOVA
AMĠ-nin Qazax
filialının baĢ müəllimi
PAġA SALAHLI
Paşa Yunis oğlu Salahlı (Paşa Paşayev) 1925-ci ildə Qazax mahalının
Daşsalahlı kəndində anadan olub. Onun atası Yunis kişi Qərbi Azərbaycanın
Arzni kəndindən, anası Zəhra xanım Dərəçiçək bölgəsindəki Zər kəndindən
olublar və 1918-ci ildə ermənilərin soydaşlarımıza qarşı vəhşiliklərdən qur-
tarmaq üçün Qazax mahalının Daşsalahlı kəndində məskunlaşıblar.
Paşa Salahlı hələ uşaq yaşlarından öz istedadına və bacarığına görə seçilib.
Elə bu səbəbdən də hələ orta məktəbdə oxuyarkən (1941) Qazaxda yerləşən
―Narxoz uçot‖ şöbəsinin nəzdində müfəttiş vəzifəsinə təyin olunub. O, 1944-cü
ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub, 1949-cu
ildə institutu bitirərək Neftçala rayonunda prokuror köməkçisi vəzifəsinə təyin
edilib. 1954-cü ildə Kəlbəcər rayon prokuroru, 1958-ci ildə Ucar-Zərdab rayon-
lararası prokuroru, 1963-1968-ci illərdə Zaqatala-Qax-Balakən rayonlararası
prokuroru, daha sonra isə Bərdə rayon prokuroru vəzifəsində çalışıb. Sonra isə
təqaüdə çıxana qədər Gəncə, Ağdaş və Tovuz rayonlarında prokuror köməkçisi
kimi fəaliyyət göstərib, 1980-ci ildən 2003-cü ilə qədər Qazax rayon Hüquq
məsləhətxanasında vəkil işləyib.
Paşa Salahlı bədii yaradıcılıqla da məşğul olub və öz dəst-xətti ilə seçilərək
mükəmməl bir yaradıcılıq yolu keçib. Azərbaycanın xalq şairi, Aşıqlar
Birliyinin sədri Zəlimxan Yaqub Paşa Salahlının ―Salahlı, sözünü qanana söylə‖
kitabının ön sözündə şair haqqında belə deyir: ―Paşa Salahlı ilə şəxsən tanış
olmamışdan əvvəl onun şeirləri ilə tanış idim. Borçalı aşıqları onun qoşmalarını,
gəraylılarını məclislərdə çox oxuyardılar. Xüsusən, Aşıq Hüseyn Saraçlı Paşa
Salahlının ―Nə ləzzəti‖ gəraylısını ―Bağdad dübeytisi‖ havasına o qədər gözəl
oxuyurdu ki, dərhal eşidənlərin yaddaşının sərvətinə çevrilirdi‖.
1942-ci ildə orta məktəbdə oxuyarkən məclislərin birində görkəmli şair
Səməd Vurğuna onun ―Daşsalahlı yaddaşlara‖, ―Qızxanımın hünəri‖ şeirlərini
əzbər söyləyib. Hətta özünün ―Durnalar‖ şeirini də söyləyərək ilk xeyir-duasını
bu ölməz şairdən alıb. Sonralar isə Aşıq Şəmşir, Məzahir Daşqın, Aşıq Əkbər,
Hüseyn Arif, Tofiq Bayram, Əli Qurbanov, Məmməd Aslan, Mikayıl Azaflı,
OZAN DÜNYASI № 3, 2010
108
M.Eltəkin, M.Ş.Məchul və Zəlimxan Yaqubla
sənət dostu olub, sənətlə bağlı düşüncələrini bu
sənətkarlarla bölüşüb.
Onun yaradıcılığına diqqət yetirdikdə aydın
görürük ki, olduqca vətənpərvər, torpağına,
xalqına bağlı bir şairdir, şeirlərinin ana xəttini
milli adət-ənənəyə sədaqət, Azərbaycanın zəngin
təbiətinə vurğunluq və onun təsviri təşkil edir.
Hələ rus imperiyasının dünyada at oynatdığı bir
zamanda - 1971-ci ildə Paşa Salahlı özünün ―Mən
kiməm‖, 1975-ci ildə ―Türkəm‖, 1978-ci ildə
―Azərbaycan
69
‖, 1987-ci ildə ―Gülü solmasın‖,
―Qarabağ‖ və s. kimi şeirlərini yazır.
Şair:
Ġstəyirəm bir söz açım, bilsin aləm mən kiməm,
Bu dünyada dövran sürən çoxdur insan, mən kiməm.
BağlamıĢam taleyimi bircə ümid kölgəsinə,
Dilim məndən düĢüb kənar, sözsüz dəhan, mən kiməm.
- deyərək, elə özü də özünə ―Türkəm‖ şeiri ilə belə cavab verir:
Babam Dədə Qorqud, nəvəm Koroğlu,
Sinəsi qalxanlı, qolu yay-oxlu.
Ġldırım nəfəsli, barıt qoxulu,
Məndədir igidlik, məndədir görkəm,
Budur əslim-köküm, milləti Türkəm.
O, türk oğlu olduğu üçün fəxr etdiyini açıq-aydın göstərib. Hətta:
Cəllad! Mənə baxma barmaqarası,
Sağalmayıb ürəyimin yarası.
Olsa da dərdimin səndə çarəsi,
BaĢ əymərəm ölsəm də mən dünyada,
Türk oğluyam, fəxr edirəm bu ada!
- deyərək, bir daha mübarizliyini göstərmiş olur.
Paşa Salahlı saza olan sevgisini isə şeirlərinin birində belə bəyan edir:
69
―Salahlı sözünü qanana söylə‖. Bakı 2006, ―Nurlan‖ nəşriyyatı.
OZAN DÜNYASI № 3, 2010
109
Ana laylasına vurğunam mən də,
Ancaq körpəlikdən saz zəliliyəm.
Saz-sözə zəlillik daim onu aşıqlarla dostluq etməyə sövq edir.
Paşa Salahlı 1954-cü ildə Kəlbəcər rayonunda prokuror Aşıq Şəmşirlə
tanış olub, onunla dostluq edib. Aşıq Şəmşir bir neçə dəfə öz xətti ilə Paşa
Salahlıya həsr etdiyi şeirlərini ona təqdim edib və həmin əlyazmalar bu gün də
şairin şəxsi arxivində saxlanılır.
1955-ci ilin iyul ayında xalqımızın böyük şairi S.Vurğun Kəlbəcərə -
İstisuya gələndə Paşa Salahlı raykomun birinci katibi Səfər Verdiyevlə İstisuya
Səməd Vurğunla görüşə gedib. Bu mehriban görüşdə onlar 25.07.1955-ci il
tarixində Turşsuya getməyə razılaşırlar. Təbii ki, Səməd Vurğun belə bir
məclisdə ustad aşıqların da iştirakını vacib bilir və həmin məclisdə Aşıq Şəmşir
də iştirak edir. Elə oradaca Səməd Vurğun Paşa Salahlıdan bir kağız istəyir.
Paşa ona cibində qeydiyyat olan əl boyda iki parça kağız verir. Böyük şair
həmin kağıza yazır:
AĢıq ġəmĢir, Dəlidağdan keçəndə,
Ağır ellər binələrə köçəndə,
Ceyran bulağından qızlar içəndə,
Saz tutub, söz qoĢub yada sal məni.
Dörd bənddən ibarət bu şeiri yazıb Aşıq Şəmşirə verir. 1955-ci ildən sonra
düz qırx ildən artıq Paşa Salahlı həmin kağzı parçalrını əziz bir xatirə kimi
saxlayıb və sonra Şəmistan Nəzirli ondan xahiş edərək alıb S.Vurğunun ev
muzeyinə verib. Bu barədə 1995-ci ildə ―Zəka‖ jurnalında böyük bir məqalə də
dərc etdirib.
Paşa Salahlı aşıq məclislərində mütəmadi olaraq iştirak edib. Onun
dostlarının çoxu söz sərrafı olub. Bu sərraflardan biri də bu gün də dillər əzbəri
olan, həm aşıqlığı ilə, həm də şairliyi ilə tədqiqat obyektinə çevrilən Məzahir
Daşqındır. Hər iki söz sərrafını bir araya sazın və sözün sehri, qüdrəti gətirib,
uzun müddət dostluq ediblər. Məzahir Daşqın 1961-ci ildə şair dostu Paşa
Salahlını Göygölə qonaq dəvət edir və bu dəvəti şeirlə bəzəmək üçün aşağıdakı
şeiri yazıb göndərir:
Bu məktubu alan tək,
Biz tərəfə bir baĢ çək.
Çiçəyi çağırır çiçək,
Naz eyləyir gül-gülə,
Göy-gölə gəl, Göy-gölə.
O zaman Ucar rayonunda prokuror vəzifəsində çalışan Paşa Salahlı bu
təklifi qəbul edir və Məzahir Daşqına belə cavab yazır:
