Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011
OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 63 tanda, Rumıniyada, Polşada, Çexoslovakiyada, Hindistanda... öz xalqının istedad və zövqünü nümayiş etdirən məşhur aşıq, bənzərsiz sənətkar kimi tanındı, sevildi və sevildikcə ilhamlı mahnıları hisslərə, duyğulara hakim kəsildi. Bizim Pənah doğma ocağından başqa bir əbədi vəfadar, bir əvəzsiz könüldaş tanıdı və əcəl gözlərini yumana qədər ona əbədi həmdəm oldu: Səndə Kərəm gözü vardır, Ələsgərin izi vardır, Yüz hikmətli sözü vardır, Danış, telli sazım, danış. Vurğun sənə vurğun oldu, Hər pərdədən ilham aldı. Tellərində gözü qaldı, Danış, telli sazım, danış. Ay ellərin səadəti, Toy-düyünün şan-şöhrəti. Pənahın ilk məhəbbəti, Danış, telli sazım, danış. Müasir aşıq pürkəmal aşıqdırsa – Vətən, xalq, gözəllik aşiqidir; o hər dəfə meydanda görünəndə, mizrab telə toxunanda Qurbaninin, Ab- basın, Xəstə Qasımın, Molla Cumanın, Sarı Aşığın, Ələsgərin ruhu hə- min məclisdə hökmfərma olmalı, əfsanəvi zümrüd quşu kimi orada qanadlanmalıdır. Aşıq Pənah məhz bu mənada da sələf-xələf münasibətlərini ehtiramla gözləyən saz və söz xiridarı idi. O, klassiklərə borclu kimi yaşayıb-yaratdı və bu hesaba da indiki gənc aşıqlar nəslinin ustadı kimi klassiklər dünyasına qovuşdu. Nikbin aşıq əcəlin labüdlüyünü hamı kimi bilirdi, fəqət ölümün qələbəsinə inanmırdı. Ölüm nədir ki, bütün ucalıqları məhv edə? İnsanı fiziki cəhətdən təslim edən ölüm, sənətin məhvinə hökm etməkdə acizdir. ömrün bir gün sona yetəcəyinə inanan aşıq sənətin – sənətkar dühasının ölümünə necə inana bilərdi ki, 700 yaşlı soydaş müəllimi, çağdaş ustadı Yunis Əmrə ilə hər gün həmsöhbət olur, onun müdrik kəlamını dinləyirdi: Sevirəm mən səni səndən içəri, Yolum vardır bu ərkandan içəri. OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 64 Şəriət, təriqət yoldur gedənə, Həqiqət meyvəsi ondan içəri. Məni məndə demə, məndə deyiləm, Bir mən vardır, məndə məndən içəri. Süleyman quş dili bilir, dedilər, Süleyman var, Süleymandan içəri. “Zahiri gör, batinə nüfuz elə, mənanı batində ara”, – yeddi əsr yaşı olan bu vəsiyyət Pənah üçün çox müasir səslənirdi. Öz ustadlarından bö- yük ehtiramla öyrənən aşıq, şübhəsiz ki, buna görə də özündən içəri dün- yanı məhəbbətlə vəsf edirdi. Bu, onun ilhamını qanadlandıran mənə- viyyat dünyası idi, xalq mənəviyyatını yaşadan ölümsüz bir dünya... Bu dünyaya inananlar ölümün qələbəsinə inanmazlar: Uzaq eldən gələn qonaq, El içində axtar məni... Soruş məni nəğmələrdən, Xəbər versin yüz zəfərdən. İgidlərin dağ titrədən, Nərəsində axtar məni. Bəlkə buna görədir ki, bu inamla yaşayanları torpağa tapşıranda “öldü” demirik, “dünyasını dəyişdi” deyirik. Aşıq Alı iki əsrdir ki, dün- yasını dəyişib, bizi tərk edib, fəqət yenə də fənalıqlar görəndə, əşyapərəst-dünyagir adamlarla, acgöz qamarlayıcılarla rastlaşanda qoca aşığın öyüd-nəsihətinə ehtiyac duyuruq: Yığdın bu dünyanın malın, dövlətin, Əllini aşırdın, yüzə nə qaldı? Ayaq getdi, əl gətirdi, diş yedi, Baxmaqdan savayı gözə nə qaldı? Çoxları kimi mən də şifahi xalq yaradıcılığının ölməz nümunələri olan məhəbbət və qəhrəmanlıq dastanlarını Pənahın ifasında vəcdlə din- ləmişəm. Otuz-əllinci illərin toyları indikinə az bənzərdi – üç gün, üç gecə davam edərdi. 1950-ci ilin mayında doğma kəndim Qoltuqdakı toy OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 65 məclisində o, “Abbas və Gülgəz” dastanını elə qaynar təblə danışdı ki, kənd əhli həmin dastanı doyulmaz maraqla maqnit cazibəsinə düşənlər kimi dinlədi, hər şeyi unudub, dastandakı hadisələrin axarına düşdülər. Onda Pənah ömrünün ilk gənclik illərini yaşayırdı... 25 il sonra 1975-ci ilin meyxoş payız ərəfəsində bacım oğlu Zakirin toy məclisini idarə edəndə o, artıq sadəcə dastan söyləyən peşəkar aşıq kimi yox, həm də qoşma və ustadnamələr yaratmış yaradıcı aşıq kimi məclisi ram elədi. “Koroğlunun Bağdad səfəri”ni eşitdik – tarixi keçmişimizlə qürrələndik, bizi ömrümüzə qaytaran qoşmasını dinlədik – ilhamlandıq: “Ay mənim ana Kürüm”. Şirin söyləmələri, yaraşıqlı səsi, incə yumoru – məzahı qəlbimizi ram elədi, ruhumuzu ovundurdu: Pənah gah dağ olur, gah coşqun dəniz, Çünki insan oğlu insanlarıq biz. Torpaqdan yaranıb izsiz, kölgəsiz, Torpaqda itməyin mənası nədir? Sənətin ümdə vəzifələrindən biri də adamları cəmiyyətə, xalqa, və- tənə faydalı olmaq ruhunda tərbiyələndirmək, ömrün fəlsəfi mahiyyətini açıqlamaq, ötən günlərin ünyetməzliyini oxucuya, tamaşaçıya təlqin et- məkdir. Pənahı dinləyən cavanlar ömrün gələcək illərini daha məzmunlu yaşamaq üçün daxili təpər tapar, ondan mənən müsəlləh ayrılardılar, ahıllar, qocalar isə ötən günləri xəyalən saf-çürük edər, bihudə keçən günləri təəssüflə xatırlasalar da, nisgil yükünü çiyinlərindən atardılar ki, ömrün qalan hissəsi vətəndaşlıq qüruru ilə səciyyələnsin. Aşıq Pənah alabəzək, qurama mövzularla süni effekt yaradan, bu yolla sənətin müqəddəsliyinə xələl gətirən şöhrətpərəstliyə, ucuz şöhrətə yad idi. Başqa cür ola bilməz. Kamillik naşılığı qəbul edə bilərmi? O, dastandan fraqment söyləyib başqa mövzuya keçməzdi, bir dastanı söyləməyə başladımı, onu axıradək, son təfərrüatına qədər danış- mamış təskin olmazdı. Məhz belə məqamda tamaşaçı-dinləyici sənətin sinkretik vəhdətindən feyziyab olardı – şirin səsli Pənaha, püxtə rəqqas Pənaha, tum giləsi boyda tazanə ilə bir orkestr təsiri oyadan ifaçı Pənaha valeh olardı və istər-istəməz adama elə gələrdi ki, o, bir neçə aktyorun iştirak etdiyi meydan tamaşasına baxır. Bəli, o, sözdən və musiqidən canlı mənzərə yaratmağı bacarırdı. İndi o, Salyanın cənub ətəyindəki qədim aramgahda uyuyur. Hər dəfə ziyarət edəndə tunca dönüb başdaşından boylanan aşığın nurlu çöhrəsinə baxıram, elə bil, kövrək, məsum, pak, doğma çöhrə dilə gəlir, Yüklə 1,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|