Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 103 Aşıq Oruc, de sözünü, Tərifləmə gəl özünü. Bil, çevirsə el üzünü, Yüz köməkçi əl neyləsin?! KÖLGƏSĠZ (Qıfılbənd) Səndən xəbər alım, ay Aşıq Teymur, Necə daşdır hər nişanı kölgəsiz? O nədir ki, nə dincəlib, dayanmaz, Nə dolanır bu dünyanı kölgəsiz. O nədir ki, nəfəsi yox, qanı var, O nədir ki, hər bir rəngdən donu var? O nədir ki, nə yurdu, nə məkanı var, Gəşt eyləyər hər bir yanı kölgəsiz. Oruc deyər: “Nədir yerin pərgarı, O nədir ki, gah qız olur, gah qarı. O nədir ki, yerin, göyün ləngəri, Əgər bilsən, hər nişanı kölgəsiz?!...” YAR SĠNƏ-SĠNƏ (Təcnis) O hilal qaşını görəndə gözüm, Müştaq oldum onun yar sinəsinə. Laçın tərpənişli, tovuz cilvəli, Qaldım qulluğunda, yar, sinə-sinə. Gəzib bu dağları lalə üzəsən, İnsaf eylə, gəl dərdimi üzəsən. Busə nədir, qıymayırsan üzə sən, Xəncərlə bağrımı yar sinə-sinə. Oruc deyir: “Sən gələndə Yasəmən, Gah şad olub, gah batıram yasa mən”. Nitqi, nəfəsindən qopur yasəmən, O nədir köksündə yar sinə-sinə. OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 104 Yada düşər xatirələr... Mahmud KAMALOĞLU professor URFANİ MÖCÜZƏSİ Bu əhvalat təxminən otuz il bundan əvvəl olmuşdu. Borçalıda qorabişirən ayının ən isti günlərindən biri idi. Səhər tezdən Dərviş Osman bizə uşaq göndərib məni təcili evlərinə çağırtdırdı. Onun bu cür tələm- tələsik çağırtdırdığından başa düşdüm ki, kimsə uzaqdan gələni var. Gə- lən kim idisə ya çox hörmətli, ya da çox vacib adam idi. Yoxsa belə istidə hələm-hələm çağırtdırmazdı şair məni. Uşağı yola salıb, az sonra dalınca şairgilə yola düşdüm. Düzdü, o, bizdən çox da uzaqda yaşamasa da, bir yeddi-səkkiz döngəni ayaqla getmək lazım gəlirdi. Səhər olmasına baxmayaraq gün artıq xeyli qalxmış, havanı da möh- kəmcə isitmişdi, elə bil aradan heç gecə keçməmişdi, sanki dünənki günün istisi də bugünkünə qarışmışdı. Yolboyu gələn adamın kim olduğunu düşünsəm də, təxmin edə bilmədim. Azərbaycandan Borçalıya, Tiflisə yola düşən, əli qələm tutan, əli saz tutan, elm əhli və nə bilim daha kimlər yolüstü mütləq onun qonağı olur, bir stəkan çayını içirdilər. Bu fikirlərlə onların evlərinə yaxınlaşmağa başladım. Ətrafda cırcıramaların səsindən başqa heç nə eşidilmirdi, həyət-bacada ins-cins belə gözə dəy- mirdi... Şairin həyətində, düz qapısının ağzında ağ rəngli bir “Jiquli” maşını dayanmışdı. Sürücü sanki istinin qorxusundan maşını qapıya elə yaxın- laşdırmışdı ki, maşından düşən kimi qapıya ancaq bir addım qalırdı. Şair evi təzə tikdirdiyindən həyətdə hələ nə bir ağac basdırılmışdı, nə də ki, digər kol-kos belə yox idi. Böyük həyətin ora-burasında bitən otlar da susuzluqdan çoxdan qurumuş, sanki günəş onlardan da intiqam alırmış kimi, çoxdan axırlarına çıxmışdı. Həmin il yay girəndən göydən bir damcı belə yağış düşməmişdi. Deyilənə görə uzun vaxt idi ki, belə quraqlıq, belə isti hava olmayıbmış. OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 105 Yolda durub şairi səslə- dim, səsimə hay verən olmadı. Günəşin istisindən içəri çəkil- miş ev sahibləri ərindiklərin- dən, yoxsa başları gələn qo- naqlarla söhbətə bərk qarışdı- ğından içəridəkilərdən səs gəl- mədi. Bəlkə də ev yoldan uzaq olduğu üçün səsim onlara çat- mamışdı. Bir də səsləndim, adam günəşin istisindən səsini hündürdən çıxarmağa da əri- nirdi elə bil. Nəhayət, adam görünməsə də, içəridən kimsə sələndi: “Buyur, içəri gəl”. Doğrudan da içəri girəndə hiss etdim ki, eşiyə baxanda bura cənnətdi. Şair: - Buyur, tanış ol, ən əziz qardaşım Aydın. Daha doğrusu, aşıq Ay- dın Çobanoğlu, əslən Tovuzun Əlimərdanlı kəndindədir. Hal-hazırda Ba- kıda yaşayır, orda sazımızın sirlərini körpə balalarımıza öyrədir. Bu da xanımıdır. Ortaboylu, qarabuğdayı qonağı görən kimi tanıdım, televizorda, öz yetirmələri olan körpə aşıqlarla çıxışlarına çox qulaq asmışdım. - Səndən bir ricam var, - deyə, - şair əlavə etdi. Aydının kiçik qardaşının toyudur, gəliblər ki, Tiflisdən toy üçün lazım olan bəzi şeyləri alsınlar. O, şəhəri tanımır, həm də tanısa da, nəyin hardan alınmasında çətinliyi olacaq. Hava da görürsən necədir. Özün yaxşı bilirsən ki, mən onlarla şəhərə getdim nə, getmədim nə, yəni mənim onlara heç bir kömə- yim dəyən deyil. Qısası, bu işlərdə səriştəlisən, sən daha yaxşı bilirsən. Məsələ aydın idi, qonaqlarla Tiflisə mən getməliydim. Yaxamı qırağa çəkmək heç düzgün deyildi. Öz-özümə düşündüm; havanın bu cür isti- sində indi şəhər od tutub yanır, asfalt adamı ayaqqabısından tutub saqqız kimi yerə yapışdırır. Könülsüz də olsam, bunu qonaqlara büruzə ver- mədən razılaşdım. Fikirləşdim ki, nə qədər tez gedib gəlsək, bir o qədər yaxşı olar. Biz hazırlaşıb yola düşəndə şair bərk-bərk tapşırdı ki, olmaya-olmaya orada çörək yeyəsiz, siz gələnə kimi hər şey hazırlatdıracam. İnsafən OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 106 deyim ki, şair bunu dönə-dönə həm qonaqlara, həm də ayrıca mənə bərk tapşırdı. Tiflisə çatanda hava hərarətini elə bil ikiqat artırmışdı. Kim bilir, bəlkə də bu cür isti yay yüz ildə bir dəfə olur. Xülasə, Aydının axtardıqları nə vardısa, xoşbəxtlikdən hamısını ra- hatlıqla tapdıq. Bəlkə də özgə vaxt olsaydı, bu şeyləri belə tez tapa bilməzdik. Şəhərdə adam həddən artıq az olduğu üçün biz işlərimizi vax- tında qurtara bildik. Saat təxminən üç-dörd radələrində kəndə qayıtdıq. Şair bizi evdə göz- ləyirdi. Evin qabağında, həyətin düz ortasında günəşin altında samovar poqquldayırdı. - Buyurun, içəri keçin, - dedi və özü də hamıdan qabaqda içəri girdi. İsti məni əldən saldığı üçün birtəhər özümü tez evimizə çatdırmaq istə- yirdim. Ona görə də elə Aydınla maşının yanındaca sağollaşıb getmək istəyirdim. Belə havada heç aclıq-zad da yada düşmürdü. Ancaq birtəhər özümü sərin yerə verib, uzanıb dincəlməkdən gözəl heç nə olmazdı. Aydın maşının qapısını aralı qoyub, içəridə nəyisə eşələyirdi. Mən də günün altında durub onu gözləyirdim ki, vidalaşıb gedim. O, maşında nəyisə tapa bilmədiyi üçün ciblərini bir də eşələdi, təkrar bir də maşının içərisinə doğru əyildi. Səbrim lap tükənmişdi, isti nəfəsimi kəsmişdi, daha dözə bilmirdim. Amma düşünürdüm ki, çıxıb getmək ədəbsizlik olar. Bu qədər yaxşılıq et, axırda da beş dəqiqə gözləmə. Nəhayət, aşıq maşının qapısını örtdü, mənim də ürəyim yerinə düşdü ki, artıq getmək üçün vaxtdır. Tez onunla görüşüb, ayrılmaq istədim, əlim havada qaldı. O, bu dəfə maşının yük yerinin yanında dayanıb mənə: - Qardaş, borclu borclunun sağlığını istər deyib dədələrimiz, mən borclu olmaq istəmirəm, elə indi borcumu qaytarmaq istəyirəm, – deyib bağajı açdı, sazı futlyardan çıxartdı. Fikirləşdim ki, yəqin sazı içəri aparmaq istəyir. Ancaq futlyarı maşının baqajının üstünə qoydu və sazı əlinə götürdü. Öz-özümə fikirləşdim ki, bu nəfəskəsici istidə, ac-susuz, yorğun halda o, nə etmək istəyir. Düzü, saz vurğunu, aşıq dəlisi olsam da, belə bir vaxtda heç nə umrumda deyildi. Təkcə günün altından birtəhər aralanıb, başımı bir kola soxmaq arzusundaydım. Həyətin düz ortasında, günün o qızmarında Aydın sazı sinəsinə basdı. Məcbur olub könülsüz-könülsüz ona qulaq asmağa başladım. Axı o, sazı mənim üçün çalırdı, həyətdə məndən savayı adam da yox idi. Ürəyimdə gileyləndim, “ay insafsız, burax məni gedim, əl çək yaxamdan, heç nə istəmirəm, hətta sazı belə”. OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 107 Onun isə vecinə deyildi, gözləri yumulu, nə mənim yazıq-yazıq günün altında durmağıma, nə günəşin onsuz da onun qaralmış sifətinə belə hərarətlə vurmağına heç əhəmiyyət vermirdi, sanki nə mən, nə də qorabişirən ayın bu dəhşətli istisi vecinə deyildi bu saz dəlisinin. “Ruhani”nin ürəyi təlatümə gətirən səsini dinlədikcə elə bil mən də sərinlədim, susuzluğum da azaldı, aclığım da elə bil yavaş-yavaş getdi. Aydının barmaqları saza elə dəyirdi ki, elə bil barmaqlar simlərdən aralansa, simlər qırılıb yerə töküləcək. O, elə çalır, elə çalırdı ki, sanki qarşıdakı Aydın deyil, Dədə Əmrah idi. Aydın çalırdı, saz onun sinəsinin lap yuxarısında, çənəsinin düz altında dururdu. Aydın çalırdı, çaldıqca qara sazın qolu yavaş-yavaş düz yuxarı tuşlandı, sonra yavaş-yavaş saz aşığın başı üstünə qalxdı, onun əlləri zorla çatırdı simlərə. İlahi, sanki yuxarıdan ilahi bir qüvvə kəndirlə saz bərabər aşığı yuxarı dartırdı. Saz qarışıq Aydın uca bir sərv ağacına dönmüşdü. Mən özümdə deyildim. Öz-özümə fikirləşdim ki, yəqin isti məni vurub, özümdə deyiləm. Aydını aşağıdan-yuxarı bir də süzdüm, saz qarışıq o məndən iki dəfə uzun görünürdü. Xeyr, yanılmamışdım, özümü toplayıb yerə baxanda gördüm onun ayaqları yerdən üzülhaüzüldü, ayaq- qabılarının burnunun ucu yerə dəyər-dəyməzdi. Onun isə indi heç nə ve- cinə deyildi, “Ruhani” onu kim bilir haralara aparmışdı. Amma düzünü deyim ki, bəlkə də “Ruhani”nin bu ecazkar möcüzəsi məni ondan da uzaqlara aparmışdı. İlahi, nə qədər məharətlə çalırdı “Ruhani”ni Aydın! Xeyr, mən deyəsən günün istisindən qəhərlənmişdim. Məni yəqin qara basırdı, yoxsa belə bir möcüzə gözümün qabağında görünürdü. Nəhayət, Aydın barmağını simə son dəfə toxundurdu, “Ruhani”ni başa çatdırdı və gözlərini açdı. Bu vaxt hiss etdim ki, mənim də ayaqlarım tappıltı ilə yerə dəydi. Sən demə, onunla bərabər “Ruhani” məni də göyə qaldırıbmış. 29.01.2009 OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 108 BĠR YAZININ ƏKS-SƏDASI Hörmətli oxucular, əgər xatırlayırsınızsa, “Ozan dünyası”nın 2011-ci ildəki ikinci sayında filologiya elmləri doktoru, professor İsmayıl Məm- mədlinin “Bir foto-şəkilin tarixi” adlı məqaləsi dərc olunmuşdu. Müəllif həmin məqalədə XX əsr Azərbaycan aşıq sənətinin görkəmli nümayən- dəsi Dədə Şəmşirin yarım əsr bundan əvvəl - 1959-cu ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun, Ədəbiyyat Tarixi Muzeyinin əməkdaşlarından bir qrupu ilə çəkdirdiyi fo- toşəkildən bəhs edir, həmin tarixi şəkildəki insanlar haqqında söhbət açır. Şəkildəkililərin kimliyi barədə orada İsmayıl müəllim belə yazıb: “Oturanlar: Şəmşirin sağında Əminə Həbibzadə (vaxtilə lüğətçilik şöbə- sində çalışmışdır, hazırda həyatda yoxdur), solunda filologiya elmləri doktoru, Azərbaycan dilinin tarixi şöbəsinin baş elmi işçisi Afina Əlizadə (hazırda 81 yaşındadır, elmi fəaliyyətini davam etdirir). Ayaq üstə du- ranlar (bunların hamısı dünyasını dəyişmişdir) sağdan sola: Zərrintac Tağıyeva (lüğətçilik şöbəsi), Zümrüd Rəfili (professor Mikayıl Rəfilinin bacısı, kitabxanaçı), Sara Hüseynova (akademik Heydər Hüseynovun qızı, fəlsəfə elmləri namizədi), filologiya elmləri namizədi Minayə Cava- dova (dil tarixçisi), ədəbiyyatşünas Rəfiqə Qasımova, ayaqüstə duran- lardan dördüncüsünün adını, soyadını müəyyənləşdirə bilmədik”. Bu günlərdə redaksiyamıza zəng edən filologiya elmləri doktoru, N.Gəncəvi adına Ədəbiyyat Muzeyinin elmi işlər üzrə direktor müavini Xatirə Bəşirili isə bizə bildirdi ki, şəkildə ayaqüstə duiranların heç də OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 109 hamısı müəllifin dediyi kimi dünyasını dəyişməyib, onlardan məşhur akademik Heydər Hüseynovun qızı Sara Hüseynova sağdır və hazırda da Ədəbiyyat Muzeyində fəaliyyət göstərir. Biz bu yanlışılığa görə Sara xanımdan həm redaksiyamızın, həm də müəllifin adından üzr istəyir, ona uzun ömür və fəaliyyətində uğurlar arzulayırıq. Xatirə xanımın daha bir dəqiqləşdirməsi isə İ.Məmmədlinin adını, soyadını öyrənə bilmədiyi bir nəfər – şəkildə ayaqüstə duranlardan soldan dördüncü şəxs barədə oldu. Onun dediyinə görə bu, vaxtilə Ədəbiyyat Muzeyində çalışmış Fəridə Axundovadır. Hörmətli alimimiz Xatirə xanım Bəşirliyə diqqətinə görə təşəkkür edirik. “Ozan dünyası” OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 110 BĠLDĠRĠġ 2012-ci il aprelin 13-16-da İ.Cavaxişvili adına Tiflis Dövlət Universiteti Azərbay- can Milli Elmlər Akademiyasının Folklor İnstitutu, Türkiyənin Ardahan Universiteti, Türk Dünyası Mühəndislər və Memarlar Birliyi, Qafqaz Universitetlər Birliyi və Valeh Hacılar Beynəlxalq Elmi-Mədəni Tədqiqat Fondu, Suxumi Dövlət Universiteti ilə birgə professor Valeh Hacıların xatirəsinə həsr olunmuş “Qafqaz xalqlarının folkloru və lingvokulturologiyası” mövzusunda Beynəlxalq Elmi Simpoziumun keçirilməsini planlaşdırır. Simpoziumun mövzuları: Türkologiya və Qafqazşünaslığın problematikası, Qaf- qaz xalqlarının folkloru, Qafqaz xalqlarının tarixi və mədənyyəti, lingvokulturologiya (areal linqvistika, tipologiya və komparavistika). Simpoziumun iş dilləri: Gürcü, Azərbaycan, Türk, İngilis və Rus. Simpoziumda iştirak etmək istəyənlər öz tezislərini bu iki dildə: gürcü-ingilis, Azər- baycan-ingilis, türk-ingilis, ingilis-rus, hər dildə 300-dən artıq söz olmamaq şərti ilə (Word formatında Times New Roman şriftində) 2012 il fevralın 20-dək caucasiology@gmail.com, alishamil @yahoo.com, calyilmaz@mynet.com və ya haciyevf@yahoo.com elektron ünvanlarına göndərə bilərlər. Simpozium Tİflis Dövlət Universitetində keçiriləcək. Qeydiyyat ödənişi - 25$. P.S. Xahiş edirik anket-ərizə formasını doldurasınız (anket-ərizə forması əlavə edilir). TəĢkilat komitəsi Anket-ərizə forması Adı İkinci adı, təxəllüsü (əgər varsa) Soyadı Təmsil etdiyi təşkilat Vəzifəsi Tədqiqat sahəsi İş ünvanı Telefon Mobil Telefon Fax Poçt ünvanı OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 111 MÜNDƏRĠCAT T.Vahid. Dədə Ələsgərin saz bayramı, söz bayramı .................... 3 Elçin. Təşrif buyur gedək bağa ..................................................... 7 Z.Yaqub. Yaralı xatirə ................................................................. 12 M.Qasımlı. El yeridi, yalqız qaldın səhrada ................................. 15 A.Ələsgər. Şeirlər ......................................................................... 20 Ġ.Ələsgər. Aşıq Ələsgərin hikmət dünyası. ................................... 24 Q.PaĢayev. Aşıq Şəmşir haqqında düşüncələrim ......................... 38 ġ.Nadiroğlu. Müəllimsiz üşüyən məktəb ..................................... 44 Ə.Əroğul. Aşiqlər aşiqi Aşıq Pəri ................................................ 48 F.Valehoğlu-Hacılar. “Qazi Qars şəhrəngizi” simpoziumu və Aşıq Şərəf Taşlıova. ................................................................. 55 ġ.TaĢlıova. Mehralı bəy qonağı .................................................... 58 Ġ.Əbilov. Mizrab teldın ayrılsa da ................................................ 60 AĢıq Pənah. Şeirlər ....................................................................... 67 H.Mirzə. Dərələyəzdə (şeir) ......................................................... 69 Ə.Y.Rza. Hey verə ........................................................................ 70 M.Qasımlı, M.Nəbioğlu. Dilimizin sadiq keşikçisi ..................... 72 S.Qəniyev. Aşıq Məmmədağanın poeziya dünyası ..................... 75 Ustad aşığın yubileyi qeyd olunmuşdur ........................................ 81 AĢıq Əhməd Rüstəmov. Şeirlər ................................................... 83 M.Nəbioğlu. Xalqımızın qədim və ölməz sənəti – sazbəndlik ..... 86 M.Nəbioğlu. Sazbənd Məhəmmədəli ........................................... 93 A.Yaquboğlu. Aşıq Orucun sazlı-sözlü dünyası .......................... 99 AĢıq Oruc Əhmədov. Şeirlər ....................................................... 102 M.Kamaloğlu. Ürfani möcüzəsi................................................... 104 Bir yazının əks-sədası ................................................................. 108 BildiriĢ .......................................................................................... 110 OZAN DÜNYASI № 4(7), 2011 112 AZƏRBAYCAN AŞIQLAR BİRLİYİ “OZAN DÜNYASI” Няшриййатын директору: профессор Н.Б.Мяммядли Korrektor: ElĢad ÇOBANLI Йыьылмаьа верилмиш 10.12.2011 Чапа имзаланмыш 24.12.2011 Шярти чап вяряги 7. Сифариш № 382. Каьыз форматы 70х100 1/16. Тираj 1000 Jurnal «Елм вя тящсил» няшриййат-полиграфийа мцяссисясиндя щазыр диапозитивлярдян чап олунмушдур. Цнван: Бакы, İчяришящяр, 3-ъц Магомайев дюнэяси 8/4. Qiyməti müqavilə ilə. Yüklə 1,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|