Эириш-Хейирбяй
Yüklə 2,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
193 dəyişdirdi, bununla bağlı olaraq memarlıq-tikinti sənətinin ağırlıq mərkəzi Azərbaycandan Orta (Mərkəzi) Asiyaya – Təbrizdən Səmərqəndə keçdi. «Bütövlükdə… yetkin orta əsrlərin mədəni mübadiləsi gedişində Azərbaycan memarlığına mənimsəmədən daha çox nüfuzetmə, təsirgöstərmə xas olmuşdur». 123 Bu həqiqəti XIV əsrdən sonrakı tarix də təsdiq edir. Beləliklə, XIII-XIV yüzilliklərin Azərbaycan mədəni həyatı dövrün ictimai-iqtisadi, siyasi, dini-ideoloji hadisələrinin fəal inikası olmuşdur. Təbiidir ki, mədəniyyət faktlarında (elmi, bədii, fəlsəfi əsərlərdə, memarlıq abidələrində, dekorativ-tətbiqi sənət nümunələrində və s.) Azərbaycan xalqının əski tarixinin mənəvi dəyərləri ilə yanaşı, insanların kamilliyə yönəlmiş, əzəli və əbədi arzu və istəkləri də öz əksini tapırdı. Bu dövrdə Azərbaycan mədəniyyət xadimlərinin (Nəsirəddin Tusi, Məhəmməd Naxçıvani, İmadəddin Nəsimi, Fəzlullah Nəimi, Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Maraği və bir çox başqalarının) yaratldıqları əsərlər Yaxın və Orta Şərq dünya elminin, fəlsəfəsinin, ədəbiyyatının, musiqi nəzəriyyəsinin bənzərsiz örnəklərindəndir. Monqol yürüşlərinin dağıdıcı nəticələri aradan qaldırıldıqdan sonra Azərbaycan memarlığında, şəhərsalma sənətində canlanma baş verdi, ölkənin bir çox şəhərlərində müxtəlif təyinatlı, əzəmətli memarlıq obyektləri yaradıldı. Ümumiyyətlə, bu dövrdə də Azərbaycan Yaxın və Orta Şərqin mədəni cəhətdən inkişaf etmiş, aparıcı ölkəsi olmuşdur.
1 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 15. 2 Бах: Ализаде А. Социально-экономическая и политическая история Азербайджана XIII-XIV вв. Баку, 1956. 3 Йеня орада, с. 93. 4 Йеня орада, с. 111-112. 5 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 20-21. 6 Йеня орада, с. 21. 7 Ализаде А. Социально-экономическая и политическая история Азер- байджана XIII-ХЫВ вв., с. 265; Пирийев В. Азярбайъан ХЫЫЫ-ХЫВ ясрлярдя, Бакы, 2003, с. 124-125. 8 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 23.
194 9 Йеня орада, с. 23; щямчинин бах: Ясядов М.Я. Азярбайъан XIII-XV яс- рин биринъи йарысында. Намизядлик дисс. авторефераты. Бакы, 1996. 10 Бах: Айдамиров Т., Гасымов Х. Большие амбиции малого этноса. Ба- ку, 2003; Ясядов М., Гасымов Х. Ермянилярин Йахын Шяргдя торпаг иддиалары. Аьрыдаь, 15-21 апрел 1998-ъи ил; йеня онларын. Ермяни фитнякарлыьынын тарихи кюкляри щаггында. Аьыдаь, 1-7 апрел 1998-ъи ил; йеня онларын. Сялибчиляр, монголлар вя ермяни фитня- карлары. Азярбайъан Халг Ъцмщуриййятинин 84-ъц илдюнцмцня щяср олунмуш республика елми конфрансынын материаллары. Бакы, Аьрыдаь, 2002, с. 70-75. 11 Бах: Ализаде А. Социально-экономическая и политическая история Азербайджана XIII-XIV вв., с. 284-285. 12 Пирийев В.З. Азярбайъан Щцлакулар дювлятинин тяняззцлц дюврцндя (1316-1360), с. 37. 13 Ализаде А. Социально-экономическая и политическая история Азер- байджана XIII-XIV вв., с. 300-318. 14 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 31. 15 Ябу Бякр ял-Гцтби ял-Ящяри. Тарихе-Шейх Цвейс, с. 47-53. 16 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 71. 17 Ашурбейли Сара. История города Баку. Период средневековья. Баку, 1992, с. 94. 18 Йеня онун. Государство Ширваншахов, с. 150. 19 Йеня орада, с.157. 20 Йеня орада, с. 158. 21 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 36. 22 Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 170. 23 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 37. 24 Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 236. 25 Йеня орада, с. 236. 26 Ализаде А. Социально-экономическая и политическая история Азер- байджана XIII-XIV вв., с. 387-388. 27 Ашурбейли С.Б. Государство Ширваншахов, с. 196. 28 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с.72. 29 Онуллащи С.М. XIII-XVII ясрлярдя Тябриз шящяринин тарихи, с. 75. 30 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 72. 31 Йеня орада, с. 73. 32 Азярбайъан тарихи. Ян гядим заманлардан XX ясрин яввялляриня гя- дяр. Бакы, 1993, с.144. 33 Ялийева Н.А.Азярбайъан Йагут ял-Щямявинин ясярляриндя, с. 65. 34 Гейдаров М.Х. Города и городское ремесло Азербайджана …, с. 24. 35 Бах: Ялийева Н.А. Азярбайъан Йагут ял-Щямявинин ясярляриндя. 36 История стран зарубежной Азии в средние века. М., 1970, с. 355. 37 Гейдаров М.Х. Города и городское ремесло Азербайджана…, с. 88.
195 38 Йеня орада, с. 88. 39 Рзаев А. Насираддин Туси…, с. 3. 40 Йеня орада, с. 8. 41 Хаъя Щясиряддин Туси. Яхлаги-Насири. II няшри, с. 32-35. 42 Рзайев А. Нясиряддин Туси…, с. 8-9. 43 Йеня орада, с. 11. 44 Йеня орада, с.11. 45 Рящим Султанов. Хаъя Нясиряддин Туси вя онун «Яхлаги-Насири» ясяри // Хаъя Нясиряддин Туси. Яхлаги-Насири. II няшри. Бакы, 1989, с.8.
46 Бах: Мамедбейли Г. Основатель Марагинской обсерватории Насирад- дин Туси. 1961, с. 179-192. 47 Хаъя Нясиряддин Туси. II няшри, с. 13.. 48 Йеня орада, с. 212. 49 Йеня орада, с. 212. 50 Йеня орада, с. 210. 51 Ализаде А. Социально экономическая и плитическая история Азер- байджана XIII-XIV вв., с. 16. 52 Онуллащи С.М. XIII-XVII ясрлярдя Тябриз шящяринин тарихи, с. 188. 53 Йеня орада, с. 188. 54 Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани-Азярбайъан, с. 192-193. 55 Азярбайъан тарихи. 7 ъилддя. III ъилд, с. 161. 56 Мяммядов З.Ъ. Орта яср Азярбайъан философлары вя мцтяфяккирля- ри, с. 38. 57 Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани-Азярбайъан, с. 325-326. 58 Йеня орада, с. 137-138. 59 Йеня орада, с. 314-315. 60 Йеня орада, с. 188. 61 Бах: Фиш Радий. Джалаладдин Руми. Издание второе. М., Наука, 1985. 62 Йеня орада, с. 180-181; Ики мцтяфяккирин йахын мцнасибятляриня даир мцфяссял мялуматлара бу ясярин 164-215-ъи сящифяляриндя тя- садцф етмяк мцмкцндцр. 63 Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани-Азярбайъан, с. 246. 64 Бах: Имадяддин Нясими. Сечилмиш ясярляри. Бакы, Азярняшр, 1973, 674 с. 65
с. 77. 66 Йеня орада, с. 92. 67 Йеня орада, с. 77. 68 Йеня орада, с. 79. 69 Мящяммядяли Тярбийят. Данишмяндани-Азярбайъан, с. 55. Yüklə 2,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|