Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish: organizm va muhit

Turlararo raqobat – populyasiyalar o‘rtasida ularning o‘sishi va omon qolishiga zararli ta’sir ko‘rsatadigan har qanday o‘zaro munosa-bat. Raqobat turlarning ekologik maskan uchun kurashi ko‘rinishida namoyon bo‘ladi.
Biotsenozda turlararo munosabatlarning quyidagi umumiy xususi-yatlari namoyon bo‘ladi:

• 
  betaraflik (neytrallik) – populyasiyalar bir-biriga ta’sir ko‘rsatmaydi;
  
• 
  raqobat (konkurensiya) – har ikki tur bir-birini ezadi;
  
• 
  o‘zaro manfaatdorlik (mutuallik) – har ikki tur uchun foydali va majburiy;
  
• 
  ilk hamkorlik (protokooperatsiya) – har ikki tur uchun foydali, biroq majburiy emas;
  
• 
  turg‘unlik (kommensallik) – bitta tur foyda ko‘radi, boshqasiga farqi yo‘q;
  
• 
  jabrdiydalik (amensallik) – bir populyasiya ikkinchi populya-siyani ezadi, biroq o‘zi salbiy ta’sirni boshdan kechirmaydi;
  
• 
  tekinxo‘rlik (parazitlik) – tekinxo‘r populyasiyasi o‘lchamiga ko‘ra xo‘jayin populyasiyasidan kichik bo‘ladi;
  
• 
  yirtqichlik – yirtqich individlari o‘lja individlaridan kat-ta bo‘ladi.
  

Ikki turga mansub populyasiyalarning o‘zaro munosabati 4.1-jad-valda keltirilgan.
4.1-jadval
Ikki turga mansub populyasiyalarning biotik
o‘zaro munosabatlari tasnifi
(YU. Odum bo‘yicha, 1986)

O‘zaro munosabat turlari	Biologik turlar:		O‘zaro munosabatlarning umumiy tavsifi	Misollar