Организм тизимлари ва Ер биотаси
Ma’lumki, organik olam (tirik tabiat) azaldan hayvonlar – faol harakat qilishga qodir bo‘lgan geterotrof organizmlar (jonivorlar) guruhi va o‘simliklar – faol harakat qila olmaydigan avtotrof organizmlar (yo‘sinlar, qirqquloqlar, qirqbo‘g‘inlar, plaunlar, ochiq urug‘lilar va gulli o‘simliklar) guruhiga bo‘linadi.
Amerikalik biologlar tomonidan Erda bir trillion atrofida xilma-xil turlarga mansub tirik organizmlar yashashi aniqlangan. Er sayyorasida tirik organizmlarning 8,7 mln turi mavjud bo‘lib, shun-dan 6,6 mln turi quruqlikda, 2,1 mln turi okeanlarda yashaydi. Hozir-gi kunga qadar tirik organizmlarning 1,3 mln turi tavsiflangan va ro‘yxatga olingan. Xususan, 2012 yilgi ma’lumotlarga ko‘ra:
hayvonlarning 7,77 mln turi mavjud bo‘lib, shundan 953434 turi ro‘yxatga olingan va tavsiflangan;
o‘simliklarning 298000 turi mavjud bo‘lib, shundan 215644 turi ro‘yxatga olingan va tavsiflangan;
zamburug‘larning 611000 turi mavjud bo‘lib, shundan 43275 turi ro‘yxatga olingan va tavsiflangan;
bir hujayrali hayvonlarning 36400 turi mavjud bo‘lib, shundan 8118 turi ro‘yxatga olingan va tavsiflangan.
Organizmlar tasnifi bo‘yicha Er biotasining umumiy tavsifi or-ganizmlarning yirik majmulari, ya’ni quyidagi guruhlari orqali ochib beriladi:
I. Organizmlarning hujayrasiz shakllari, ya’ni viruslar od-diy mikroskopda ko‘rinmaydigan eng kichik (o‘lchami 10-300 nm) hujay-rasiz organizmlar (DNK yoki RNK shaklidagi genetik material) bo‘lib, ular tirik organizmlar (bakteriya, o‘simlik, hayvon va odam) hujayra-sining genetik (irsiy) apparatida parazitlik qiladi.
Viruslar genomida faqat bir turdagi nuklein kislotasi bo‘ladi. Olimlar chechak, quturish, o‘sma, ateroskleroz, diabet, poliomielit (ruhiy-asab) va boshqa yuqumli kasalliklarning kelib chiqishini vi-ruslar bilan bog‘lashadi. SHuningdek, bakteriyalar hujayralarini tanlab parchalovchi (yo‘q qiluvchi) viruslarga bakteriofaglar yoki faglar deyiladi (1.4-rasm).
Dostları ilə paylaş: |
