Ekspertizasi dərsliK
Yüklə 3,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xammalın emal üçün hazırlanması.
415 bəzi melassalarda isə 1%-ə qədər olur. Melassada mayalar üçün zərərli kimyəvi birləşmələr - nitratlar, nitritlər, furfurol, qarışqa duzu, yağ və oksidat turşusu olur. Melassa üçün yüksək kül maddələrinin olması səciyyəvidir. Təzə melassa qələvi reaksiyalıdır, lakin mikroorqanizmlərin təsiri ilə turş reaksiya alır. Melassanın mikroflorası vəhşi mayalardan, mayayabənzər göbələk və bakteriyalardan ibarətdir. Onda xüsusilə süd və sirkə turşu bakteriyaları çox olur. 75%-dən yuxarı quru maddələri olan melassada bütün bakteriyalar fəaliyyətsiz plazmoliz vəziyyətində olur. Lakin quru maddələrin qatılığı az oldıqda onlar fəal çoxalmağa başlayır. Turşu əmələ gətirən bakteriyalar mühitdə turşu topladığından, melassa turş reaksiya alır və bu onun qüsurlu olmasının əsas əlamətlərindən biridir. Melassada kənar mikroorqanizmlər olduqda onların həyat fəaliyyəti nəticəsində şəkərlər sərf olunur və əmələ gələn məhsullar mayaların çoxalmasını ləngidir və qıcqırtma enerjisini aşağı salır. Bu isə spirt çıxımının azalmasına gətirib çıxarır. Ona görə də yoluxmuş melassa müxtəlif antiseptiklərdən və termiki işlənmədən istifadə olunmaqla cansızlaşdırılmalıdır.
Spirt istehsalı üç əsas mərhələdən ibarətdir (şəkil 5.2). Hazırlıq - xammalın qarışıqlardan təmizlənməsi, səməninin hazırlanması, yaxud kif göbələklərinin məhsulundan istifadəsi olunması; Əsas - nişasta xammalının parçalanması, nişastanın şəkərləş- dirilməsi, şəkərləşdirilmiş kütlənin qıcqırdılması, braqanın destilləsi və xam spirtin alınması; 416
Şə kil 5.2. D ə n v ə kartofdan etil spirti istehsalının prinsipial texnoloji sxemi
Yekun (son) - rektifikasiya. İstehsalın əsas mərhələsində alınan xam spirt qida məqsədi ilə istifadə oluna bilməz, çünki onun tərkibində çoxlu miqdarda ziyanlı qarışıqlar - sivuş yağları, metil 417 spirti, mürəkkəb efirlər olur. Qarışıqların bir çoxu zərərli olub, spirtə xoşagəlməz iy verir. Ona görə də spirt təmizlənməyə - rektifkasiyaya verilir. Zərərli qarışıqlar şəkərləşdirilmiş kütlənin qıcqırdılması zama- nı əmələ gəlir. Metil spirti pektinin-poliqalakfuron turşusunun metil efirinin parçalanma məhsulu olub, bitki toxumalarında olur. Sivuş yağları - ali spirtlərin qarışığı olub (amil, ozoamil, izobutil, propil, izopropil və b.) amin turşuların deaminləşməsi nəticəsində əmələ gəlir. Onların əmələ gəlmə mənbəyi isə zülalların hidrolizidir. Bundan əlavə ali spirtlər spirt qıcqırmasının bir sıra aralıq məhsullarının çevrilmələri nəticəsindədə əmələ gələ bilər. Zərərli qarışıqlara həmçinin furfurol və mürəkkəb efirlər (izo yağ-etil, izo valerian-etil və b.) də aid edilir. Sonuncular etil spirtinin, sivuş yağlarının qıcqırmanın köməkçi məhsulları olan üzvi turşularla qarşılıqlı təsirindən əmələ gəlir. Zərərli qarışıqların kənar olunması rektifikasiya prosesi ilə həyata keçirilir. Bu iş etil, metil, ali spirtlər və mürəkkəb efirlərin qaynama temperaturlarının müxtəlifliyinə əsaslanır. Bu halda bütün qarışıqları şərti olaraq baş, quyruq və aralıq fraksiyalara bölürlər. Nişastalı xammaldan (dən və kartof) spirt istehsalı aşağıdakı texnoloji mərhələləri əhatə edir: xammalın emala hazırlanması; dən və kartofun su-isti işlənməsi (bişirmə); bişirilmiş kütlənin şəkərləşdirilməsi; istehsalat mayalarının artırılması; şəkərləşdiril- miş şirənin qıcqırdılması və braqadan spirtin ayrılması və onun təmizlənməsi.
xammalın zavoda gətirilməsi qarışıqların ayrılması, xırdalama və əzilmiş kütlənin su ilə qarışığının hazırlanması aiddir. Kartof saxlayıcıdan istehsala yönəldilir. Yüngül, kobud və ağır qarışıqlar saman- və daş ayrıcılarda kartofdan kənar edilir. Yuyulma və qalan qarışıqların kənar edilməsi kartof yuyucu- sundan istifadə edilməklə həyata keçirilir. Bişirilməyə verilən dən hava-ələk və maqnit seperatorlarında 418 təmizlənir. Kartof və dən fasiləli üsulla su-istiliklə işləndikdə bütöv şəkildə bişirilsə də, fasiləsiz üsulda xammal qabaqcadan xırdalanır. Əzilmə dərəcəsi bişirmə temperaturuna və müddətinə təsir göstərir. Kartof xırdalandıqda gözcüklərinin diametri 3 mm olan ələkdə qalıq qalmamalıdır. Dən xırdalandıqda isə həmin ələkdə qalıq 0,1-0,3%-i ötməməlidir. 1 mm gözcüklü ələkdən keçən əzilmiş hissə 60-90% təşkil etməlidir. Xırdalanmış, əzilmiş xammalın su ilə qarışdırılması və müəyyən temperatura qədər qızdırılması ilə qarışıq hazırlanır. Xırdalanmış dənə xammalın kütləsinə görə 280-300% su, kartof horrasına isə 15-20% su qatılır. Şirədə quru maddələrin qatılığı 16- 18% təşkil etməlidir. Bu işdə əsas məqsəd xammalda olan nişastanın səməninin amilolitik fermentləri ilə, yaxud mikrob mənşəli ferment prepa- ratları ilə şəkərləşdirilməsidir. Şəkərləşdirmə o vaxt daha tez və bütünlüklə baş verir ki, nişasta yapışqanlaşsın və həll olsun və beləliklədə qeyd olunan fermentlərin təsiri üçün əlverişli olsun. Buna nail olmaq üçün bütöv xammal yüksək təzyiqdə istilə işlənməli və ya spirt istehsalında olduğu kimi bişirilməli; xammal yüksək zəriflikdə mexaniki xırdalanmalı; hissəciklərin müəyyən iriliyinə qədər xammalın mexaniki xırdalanması və təzyiq altında sonrakı bişirilməsi aparılmalıdır (kombinə edilmiş üsul). Nişastalı bütöv xammal doymuş su buxarı ilə 0,5 Mpa təzyiq altında (158,1 0 C temperaturda) bişirmə qazanlarında emal olunur. Bu şəraitdə nişasta həll olur, yumşalır və xammalın hüceyrə divarları tədricən həll olur. Bişirilmə prosesində eyni zamanda xammalın sterilizəsi baş verir ki, bu da şəkərləşmə və qıcqırma prosesləri üçün çox vacibdir. Xammal nişasta dənlərindən xırda ölçüyə qədər xırdalandıqda, onun və nişasta dənlərinin hüceyrəvi quruluşu pozulur. Nəticədə onlar 60-80 0 C temperaturda həll olur və səməninin amilolitik fermentləri və
mikroorqanizm preparatları tərfindən şəkərləşdirilir. Yüksək zəriflikdə xırdalama üsulu elektrik Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|