Ekspertizasi dərsliK

192 

kifayət  qədər  yüksəkliyi.  Cənub  ağ  və  qırmızı  natural  şərablar, 

həmçinin də yaxşı və yüksək kieyfiyyətli desert və tünd şərablar 

üçün səciyyəvidir; 



 

Yağımsov  –  çox  xoşagələn,  yüksək  ekstraktlı  şərabların 

harmonik dadı, desert və likorlar üçün səciyyəvidir; 



 

Qatı  –  harmonik,  lakin  bəzən  bir  qədər  köhnə  desert 

şərabların acıtəhər dadı; 



 

Ağır  –  ekstrakt  maddələrinin  olduqca  yüksək  qatılğı 

şərabın tipi yaxud ümumi məcmusu ilə harmoniya təşkil etmir; 



 

Yömdəmsiz – həddindən yüksək ektraktlıq, ekstraktın ayrı-

ayrı komponentləri açıq bilinməklə harmoniya təşkil etmir.  

Desert  şərabların  ekstraktlığını  səciyyələdirdikdə  şəkər 

iştirakı  ilə  olan  dolğunluğu  bütünlükdə  dad  dolğunluğu  ilə 

fərqlndirmək  vacibdir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  bu  gətirilmiş 

ekstraktla,  başqa  sözlə  “qeyri  şəkərlərlə”  müəyyən  olunur  və 

təcrübəli dequstator bu fərqi düzgün hiss edir. 

Dadın  məcmusu  (yekunu,  cəmi)  baxılan  keyfiyyət 

göstəricilərinin  ölçüləri  ilə  müəyyən  olunur.  Spirtlik,  turşuluq, 

şirinlik,  büzüşdürücülük  və  dolğunluğun  harmoniya  təşkil 

etməsinin  hansı  səviyyədə  olmasından  asılı  olaraq  dad 

məcmusundan aşağıdakı çalarlar ayrılır: 



 

Nəfis – olduqca yüksək harmoniyalı şərab, komponentlərin 

optimal  nisbəti  olduqca  xoşagələn  təsir  bağışlayan  bütöv  dad 

hissiyatı yaradır; 



 

Harmonik  –  dad  komponentlərinin  yaxşı  uzlaşması  xoşa-

gələn ahəngdar dad yaradır; 



 

Sadə - ordinar, orta keyfiyyətli şərabın sıradan dadı, ayrı-

ayrı  komponentlərin  bir  qədər  artıqlığı  yaxud  çatışmazlığı  hiss 

olunur; 



 

Qeyri  harmonik  –  dadda  onu  təşkil  edən  komponentlərin 

daha artıq bilinən ayrılması, elə bil ki, dad hissələrə ayrılır; 



 

Kobud  –  xoşagəlməyən,  bir  yaxud  bir  neçə  komponentin 

kəskin  ayrılması  müşahidə  olunur  ki,  bu  da  şərab  hazırlanma 

prosesində buraxılan səhvləri göstərir;  

---

193 



 

Parçalanmış  –  şərabın  nöqsan  yaxud  xəstəliklərinin 

nəticəsi olan pozulmuş xoşagəlməyən dad. 

Daddan  sonrakı tam  –  şərabın  dadının  vacib  elenentidir.  Bir 

qurtum şərab udulduqdan sonra ağızda müəyyən müddət dadı hiss 

olunur.  Dad  komponentlərinin  itməsi  az  davamlıdan  doğru 

ardıcıllıqla  baş  verir  (əvvəlcə  əsasən  qeyri-uçucu  və  yüksək 

temparaturda  qaynayan  maddələr  itir).  Acı  komponentlərin  dadı 

olduqca uzun müddət saxlanır. Sonrakı dad qısa və uzun müddətli, 

xoşagələn və xoşagəlməyən kimi fərqləndirilir. Harmonik, yüksək 

ekstraktlı  desert  şərablar  uzunmüddətli  xoşagələn  dad  sonrasına 

malikdir.  Ətirli  üzüm  sortları  davam  edən  sonrakı  dadla 

səciyyəvidir. Sadə az ekstraktlı və netral şərablarda bu xüsusiyyət 

qısa  müddətlidir.  Acılaşma,  siçan  tamı  və  digər  nöqsan  və 

xəstəlikləri şərabda sonrakı dadla asanlıqla təyin etmək olar. 

Şərabın  dadında  çalarlar  da  aşkar  edilir.  Qırmızı  desert 

şərablar üçün daha çox kofe, şokalad, kakao; ağ desertlər üçün – 

çovdar  çörəyinin  qabığı,  qızılgül,  yemiş,  ananas  çalarları  olur. 

Bununla əlaqədar olaraq natural şərabların dadında bütün şərablar 

üçün üstünlük təşkil edən qıcqırmanın ətir və dad komponentləri 

üstünlük təşkil edir ki, bunlarda xüsusi çalarlar ayırmaq çətindir. 

Şərablarda xoşagələnlərlə yanaşı kənar çalarlı sonrakı dad da ola 

bilər.  Bunlar  çatışmazlıq,  xəstəlik,  nöqsan  və  texnologiyanın 

pozulması ilə əlaqədardır. 

Sonrakı dad fərqləndirilir: 



 

Havaya verilmə - dadı sadə, çox oksidləşmiş, ətirdə sirkə 

aldehidi  tonu  üstünlük  təşkil  edir.  Yaranma  səbəbi  –  şərabın 

yarımçıq qablarda saxlanmasıdır; 



 

Sulfit  turşusu  –  kəskin  turş,  kobud  dad.  Səbəbi  –  sulfit 

anhidridinin yüksək dozasından istifadə olunmasıdır; 



 

Kif  –  mikroskopik  göbələklərlə  yoluxmuş  üzümdən, 

həmçinin kiflə yoluxmuş qablar, tıxac, ötürücü borulardan istifadə 

olunması ilə bağlı əmələ gəlir; 



 

 Ağac  –  şərab  pis  emal  olunmuş  təzə  çəlləklərdə 

saxlandıqda yaranır; 

---

194 



 

Maya  –  şərabı  uzun  müddət  maya  çöküntüsündə 

saxladıqda  yaranır.  Dadda  və  ətirdə  parçalanmış  mayaların  tonu 

hiss olunur, şəffaflıq və rəng dəyişmir; 



 

Daraq  –  ağac,  göy,  kobud  dad.  Səbəbi  -  əzilmiş  üzümün 

daraq 

ayrılmadan 

qıcqırdılması, 

vaxtında 

aparılmayan 

sulfitləşdirmə və şirənin kifayət qədər durulmamasıdır; 



 

Metal  –  xoşagəlməyən  acı  dad,  spesifik  iy.  Şərabda 

metalların artıq miqdarı ilə, yəni antikoroziya örtükləri pozulmuş 

avadanlıqlardan istifadə olunma hallarında meydana çıxır; 



 

Donmuş  üzüm  –  yetişməmiş  donmuş  üzümün  emalında 

meydana gəlir; 



 

Azbest, filtr kardonu – xam kağız, azbest dadı. Səbəb – pis 

hazırlanmış  yaxud  aşağı  keyfiyyətli  köməkçi  materaillardan 

istifadə edilməsidir; 



 

Boya,  qudron,  kerosin  –  qabların  daxilinə  müdafiə 

örtüklərinin keyfiyyətsiz vurulması, təsadüfən şəraba düşən kənar 

maddələr; 



 

Xam  spirt  –  araq  yaxud  sivuş  yağlarının  spesifik  tamı, 

şərabların  tündləşdirilməsi  üçün  keyfiyyətsiz  spirtdən  istifadə 

olunduqda baş verir; 



 

Çörək  –  qurumuş  çörəyin  qabığının  dadını  xatırladır, 

şərabda oksidaz kassının əmələ gəlməsinin əlamətidir; 



 

Uçucu  turşular  –  kəskin,  boğazı  qıcıqlandıran,  sirkə 

turşumasının xoşagəlməz tamı; 



 

Turşudulmuş  kələm  –  spesifik  turşa-şirin  dad,  süd 

turşuması ilə xəstələmiş şərablar üçün səciyyəvidir. 

Mildiyu,  oidium  kimi  göbələk  xəstəlikləri  ilə  yoluxmuş 

üzümdən istifadə olunması ilə ilk növbədə şərabda iylənmiş balıq 

tamı, sonra büzüşdürücülük və kobudluq meydana gəlir. 

Dadın növbəti səciyyəsi onun tipikliyidir. Bu, bir çox hallarda 

şərabın tipikliyi ilə uyğundur. Dequstator dad əlamətlərinin həmin 

sorta,  sinif  yaxud  şərab  qrupuna  uyğun  olmasını  qiymətlən-

dirməlidir.  Yetişdirilməyən  natural  şərablar  üçün  hər  hansı 

çatışmazlıq  olmadan  təmiz  şərab  dadı  səciyyəvidir.  Markalı 

---