Ekspertizasi dərsliK

195 

natural şərablarda isə üzüm sortunun və onun becərildiyi rayonun 

əlamətləri  iştirak  etməlidir.  Orta  və  şimal  rayonların  şərabları 

yüngül, az ekstraktlı, xoşagələn təzə turşuluqla; cənub rayonların 

şərabları  isə  daha  yüksək  miqdarda  spirt,  dad  dolğunluğu  və 

mötədil  turşuluqla  səciyyəvidir.  Qırmızı  natural  şərabların  tipik 

əlamətləri  hormoniklik  və  fenol  maddələrinin  yüksək  olmayan 

miqdarıdır. Yetişdirilməyən xüsusi tip şərablar üçün təmiz şərab 

yaxud, şərab – meyvə dadı; markalı xüsusi tip şərablar üçün isə tip 

və hazırlandığı yerin əlamətləri ilə dolğunluq, harmoniklik səciy-

yəvidir.  Tonuslaşdırıcı,  kişmişvari  dad  tünd  şərablara;  yumşaq, 

zərif  dad isə  desertlərə  xasdır.  Bir  çox markalı  xüsusi  şərabların 

tipi  əsasən  onların  texnologiyasının  xüsusiyyətləri  ilə  müəyyən 

olunur.  Madera  yüngül  karamel,  enerjili, artıq  şirinliyi  olmayan, 

qoz  yaxud  qoz-badam  tonu  ilə  xoşagələn  acı  dadlıdır.  Xeresdə 

duzlutəhər  –  acı  və  fəallaşdırıcı  kəskin  dadla  harmonik  madera 

tonu  cəmlənir. Tokay  tipli  şərablar  üçün dolğun,  harmonik,  təzə 

çovdar  qabığı  çalarları  ilə  kişmiş-bal  dadı  olması  səciyyəvidir. 

Krım  tokay  şərabları  şəkərin  və  ekstrakt  maddələrinin  yüksək 

miqdarı  ilə  macar  tokaylarından  fərqlənir.  Marsala  Madera  ilə 

oxşar olsa da daha şirin olması və mumtəhər dadı ilə fərqlənir.  

Malaqa  –  dolğun,  şirin  şərab  olub,  karamelləşmiş  şirənin 

acıtəhər  tamı  ilədir.  Kaqorun  dadı  məlahətli,  dolğun,  meyvə-

şokalad  çalarlıdır.  Portveyn  enerjili, mötədil-şirin,  meyvə  yaxud 

meyvə-konyak tonu ilə dada malik olub, yüngül madera çalarına 

yol verilir. 

Ümumi  tipiklik  –  sortu,  yeri  və  şərabın  hazırlanma  üsulunu 

səciyyələndirən  orqanoleptik  xüsusiyyətləri  əks  etdirən  –  xarici 

görünüş, ətir və dad əlamətlərinin məcmusunun uyğunluğudur.  

Ümumi  məcmuu,  yaxud  harmoniya  -  şərabın  ölçü  daxilində 

olması, keyfiyyət elementlərinin qarşılıqlı uyğunluğudur. Ümumi 

məcmunun  və  tipikliyin  yekun  qiyməti  şərabın  xarakterizəsi  və 

identifikasiya məslələrində vacib əhəmiyyət kəsb edə bilər.  

Ümumi  məcmusuna  görə  şərabların  bir  neçə  əsas  tiplərini 

ayırma olar: 

---

196 



 

Yüngül - əsasən natural turş, kəmturş və kəmşirin şərablar 

açıq rəngləri, təmiz şərab-üzüm ətri, təzə cavan dadı ilə fərqlənir. 

Bu  qrup  üçün  spirt  və  ekstarkt  maddələrin  mötədil  miqdarı 

səciyyəvidir. 



 

Zərif, nəcib – yüksək keyfiyyətli yetişdirilən şərablar olub, 

zərifliyi,  buket  və  dadı,  ümumilikdə  bu  və  ya  digər  dərəcədə 

təkmilləşmiş olması ilə fərqlənir; 



 

Tünd,  enerjili  –  yüksək  spirtli  natural  və  xüsusi  şərablar 

olub, onlar üçün parlaq, inkişaf etmiş buket, güclü fəallaşdırıcı və 

tonuslaşdırıcı dad səciyyəvidir; 



 

Desert – dad kifayət qədər dolğun,  yumşaq,  yüksək miq-

darda şəkərlidir. Buketdə yetişdirmə tonu fonunda sort əlamətləri 

üstünlük daşıyır; 



 

Ağır – natural və xüsusi şərablar qrupu olub, artıq spirt və 

ektrakta  malik  olmaqla,  mötədil  yaxud  aşağı  turşuluqla  və  bir 

qədər zəifləmiş ətirlidir. 

Tipdən  asılı  olmayaraq  şərabın  məcmuusu  belə  səciyyən-

dirilir: 



 

 Harmonik  –  düzgün  mütanasiblik,  şərabın  keyfiyyət 

elementlərinin  uzlaşması,  rəng,  ətir  və  dad  tipə  sorta  və  şərabın 

yaşına uyğundur; 



 

 Canlı – gücün, rəng parlaqlığının, ətir və dadın saxlanması 

ilə əks olunur; 



 

 Sadə, ordinar – orta keyfiyyətli şərab, təmiz, qüsursuz və 

xüsusi keyfiyyətsiz, nəzərə çarpmayan; 



 

 Yorğun,  gücdən  düşmüş  –  parlaqlığını,  ətir  təzəliyini  və 

dadını  itirmiş,  onun  şərab  xarakteri  nəzərə  çarpacaq  dərəcədə 

zəifləmişdir; 



 

 Qeyri  harmonik  –  rəng,  ətir  və  dad  intensivlik  və 

keyfiyyətlə uzlaşmır; 



 

 Parçalanmış  –  keyfiyyət  elementlərinin  güclü  balans 

pozğunluğu, şərab xarakterinin itməsi müşahidə olunur. 

Şərabı yoxladıqdan sonra dequstator onun keyfiyyətini balla 

---

197 

qiymətləndirir.  Dequstasiya  balının  obyektivliyi  şərabın  qiymət-

ləndirilməsinə vahid yanaşmanın tətbiqindən asılıdır.  

 

2.1.8.3. Dequstasiya v

ə

 

onun aparılma qaydaları

 

 

Dequstasiya  latın  sözü  olub,  degustatio  -  dadmaq,  dadına 

baxmaq deməkdir. O, şəraba obyektiv (kimyəvi, fiziki-kimyəvi və 

mikrobioloji)  qiymət  verilməsini  əvəz  etmir,  ona  əlavə  edir, 

tamamlayır. Çünki, bu üsullarla şərabda cuzi miqdarda olan, lakin 

şərabın buket və dadına əsaslı təsir göstərən maddələri təyin etmək 

mümkün deyildir. 

Dequstasiya  müxtəlif  məqsədlərlə  aparıla  bilər.  Xarkterinə 

görə  elmi,  istehsalat,  təcrübi,  tədris  nümayiş  etdirmə  və  s.  kimi 

dequstasiyalar fərqləndirilir. Elmi dequstasiya aparılan təcrübədə 

orqanoleptik  dəyişkənlikləri  vaxtaşırı  müəyyən  etmək  məqsədi 

daşıyır. Istehsalat dequstasiyası hər bir şərab növünə onun satışa 

göndərilməsidən qabaq qiymət vermək üçün, tədris dequstasiyası 

isə  gələcək  şərabçıları  öyrətmək  məqsədi  ilə  aparılır.  Şərablarla 

alıcıları və digər maraqlanan şəxsləri tanış etmək məqsədilə nüma-

yiş  etdirmə  dequstasiyası  keçirilir.  Bunlardan  başqa,  məhkəmə 

proseslərində, sərgilərdə, müsabiqələrdə və s. dequstasiya aparıla 

bilər. 

Ümumiyyətlə, dequstasiya açıq və qapalı olmaqla, iki qrupa 

bölünür. Əgər dequstasiya vaxtı dequstatora şərab haqqında bütün 

məlumatlar  verilərsə  (istehsal  olunduğu  yer,  istehsal  ili,  sortu, 

analitik göstəriciləri və s.), belə dequstasiya açıq heç bir məlumat 

verilmirsə, qapalı dequstasiya adlanır. Məsələn, bəzi hallarda elmi 

və ekspertiza məqsədi daşıyan dequstasiyalar qapalı keçirilir.  

Hər bir şərabçı yaxşı dequstator olmalıdır. Bunun üçün onun 

sağlam orqanizmə malik olması əsas şərtdir. Çünki, bu halda onun 

orqanoleptik orqanları normal inkişaf etmiş olur. Dequstatorun bu 

sahədə  çox  təcrübəli  olması  da  vacibdir.  Dequstasiyada  görmə 

(göz),  iyləmə  (burun),  dadma  (ağız)  orqanlarından  başqa,  bəzi 

---