Ələkbərova İradə

 
107 
inkişafından  sonra  İnternetdə  Viki  texnologiyası  ilə  fəaliyyət 
göst
ərən  analoji  layihələr yaradılmağa  başlandı  və  bu proses 
indi d
ə davam edir. Bu layihələrdə yerinə yetirilən dəyişikliklər 
müxt
əlif  üsullarla  aparılır  və  hər bir ensiklopediya üçün özəl 
t
ələblər qoyulubdur. Bu ensiklopediyalardan bir çoxu 
Vikipediya q
ədər populyar olmasalar da, müxtəlif  mövzuları 
əhatə etməklə 100 minlərlə İnternet oxucusunu cəlb edir [40]. 
 
7.1.1. Sitizendium (Citizendium) 
Sitizendium sözü (Citizendium –  Citizens Compendium of 
Everything)  Az
ərbaycan  dilinə  tərcümədə  “hər  şey  haqqında 
v
ətəndaş  xülasəsi”  mənasını  verir.  www.en.citizendium.org 
ünvanı  ilə  fəaliyyət göstərən Sitizendium on-line 
ensiklopediyasında  Vikipediyadan  fərqli olaraq anonim 
düz
əlişlərə  icazə  verilmir.  Ensiklopediyada redaktələri  yalnız 
qeydiyyatdan keçmiş İnternet-istifadəçilər yerinə yetirə bilərlər 
(
şəkil 35). 
 
 
Şəkil 35. Sitizendium virtual ensiklopediyasının saytı 

---

 
108 
Vikipediyanın  yaradıcılarından  biri  olan  Larri  Sanqer 
2007-
ci il martın 26-da virtual ensiklopediyaya alternativ olan, 
lakin Vikipediyadan f
ərqli olaraq nəzarət olunan Sitizendium 
on-
line  ensiklopediyasını  yaratdığı  barədə  xəbər verdi. Senqer 
bildirdi ki,  t
əkcə  ingilis dilində  2,7  mln. məqaləyə  malik olan 
Vikipediyanın  müvəffəqiyyətini etiraf edir, lakin orada 
m
əqalələrin anonim istifadəçilər tərəfindən korlana biləcəyi 
ehtimalının  olması  onu  təəssüfləndirir.    Vikipediyada  olduğu 
kimi,  Sitizendium da pulsuzdur v
ə  istifadəçilər tərəfindən 
z
ənginləşdirilir. Lakin burada müəllifin göstərilməsi vacibdir, 
m
əqalələr isə  ekspertlər tərəfindən təsdiq  olunmalıdırlar. 
M
əqsəd isə Vikipediya olan problemin  Sitizendiumda qarşısını 
almaq, ilk növb
ədə  çoxsaylı  səhvlərdən və  ziyankarlıqlardan 
ensiklopediyanı qorumaqdır.  
Hal-
hazırda  mətnlərin düzəlişində  iştirak  üçün  təqribən 
900 mü
əllif və  200 redaktor cəlb  edilmişdir.  Saytda  artıq   
9000-d
ən çox məqalə  yerləşdirilmişdir  ki,  onlardan  çoxu 
ekspertl
ər tərəfindən təsdiqlənmış,  digərlərinin  dəqiqlik 
d
ərəcələri yaşıl işarə ilə bildirilmişdir. 
“Əgər  yeni  pulsuz  ensiklopediya  buraxılırsa,  o  zaman  o, 
hiss olunacaq q
ədər daha yaxşı olmalıdır. İstifadəçilərin bütün 
s
əlahiyyətlərə  malik  olduqları  halda  Vikiyə  ziyan  vurmaqları 
m
əni məyus etdi. Odur ki, mən onun inkişaf etdirilməsində bir 
növ mümkünlük görmür
əm” – deyə Senqer bildirmişdir. 
Avtorizasiyanın 
mütləq 
olması 
Sitizendium 
ensiklopediyada  qalmaqalların  qarşısını  alacaqdır.  Senqer 
əmindir ki, Sitizendiumun professional və  əlyetərli  olması 
Vikipediyadan f
ərqli olaraq, daha çox auditoriya cəlb edəcəkdir 
[41]. 
 
7.1.2. Everything2 
Everything2 (http://everything2.com)  layih
əsi  –  Viki 
texnologiyasına  oxşar  texnologiya  vasitəsilə  insan biliyinin 
bütün sah
ələrindən informasiyaları toplayan veb-sayt və on-line 
c
əmiyyətdir.  İnternetdə  fəaliyyət göstərən  ən böyük virtual 
ensiklopediyalardan biridir (
şəkil 36). 

---

 
109 
Everything2  ensikloped
iyasından  əvvəl  Neyt Oostendorp 
(Nate Oostendorp)  t
ərəfindən  1998-ci ildə  Everything  (E1)  
saytı  yaradıldı.  Sayt  Slashdot  bloqu ilə  sıx  bağlı  idi  və  bloq 
t
ərəfindən reklam olunurdu. Everything2  proqram təminatı 
Everything  (E1) 
proqramına  nisbətən daha funksionaldır.  13 
noyabr 1999 v
ə  2000-ci illərdə  Everything  (E1)  saytındakı 
bütün informasiyalar 
Everything2  virtual  ensiklopediyasına 
köçürüldü. 
 
 
Şəkil  36. Everything2 virtual ensiklopediyasının saytı 
 
7.1.3. MusicBrainz 
MusicBrainz 
(http://www.musicbrainz.org)
 
virtual 
ensiklopediyasını  açıq  musiqi  ensiklopediyası  da  adlandırırlar. 
Ensiklopediya ingilis dilind
ədir. MusicBrainz ensiklopediyada 
musiqil
ər deyil, yalnız onlar haqqında informasiyalar saxlanılır. 
Ensiklopediyadakı  bütün  informasiyalar  (ifaçılar,  albomlar, 
trekl
ər və  s.  haqqında  məlumatlar) ictimai mülkiyyət hesab 

---

 
110 
edilir. Burada 
saxlanılan  əlavə  məlumatlar isə, məsələn, 
moderasiyalar  haqqında  informasiyalar  isə  Creative Commons 
lisenziyası ilə yayımlanır. 
MusicBrainz  virtual  ensiklopediyası  Robert  Keem 
t
ərəfindən 
yaradılmışdır. 
2004-
cü 
ilin 
dekabrından 
layih
ə  MetaBrainz Foundation  qeyri-kommersiya təşkilatı 
t
ərəfindən idarə edilir (şəkil 37). 
 
 
Şəkil 37. MusicBrainz virtual ensiklopediyasının saytı 
 
7.1.4. PlanetMath 
PlanetMath  (http://planetmath.org)  –  ingilis dilind
ə  azad 
on-
line  riyazi  ensiklopediyasıdır.    PlanetMath  virtual 
ensiklopediyası da Vikipediya kimi GFDL lisenziyası ilə işləyir 
(şəkil 38). 
 

---

 
111 
 
Şəkil 38. PlanetMath on-line ensiklopediyasının saytı 
Layih
ə  Virciniya Texniki Kollecinin Rəqəmsal Tədqiqat 
laboratoriyasının  kitabxanasında  yerləşir.  O, MathWorld azad 
ensiklopediyasının məhkəmə tərəfindən 12 aylıq bağlanmasına 
cav
ab  olaraq  yaradılmışdır.  PlanetMath  ensiklopediyasının 
yaradılmasında və idarə edilməsində Perl proqram təminatından 
istifad
ə olunur.  Ensiklopediya istifadəçilərinə hər-hansı məqalə 
haqqında  öz  fikrini  yazmaq,  iradlarını  bildirmək, məqaləyə 
əlavələr etmək ixtiyarı verilir. 
 
7.1.5. WikiTravel 
WikiTravel (http://wikitravel.org) turizml
ə bağlı məqalələr 
toplanmış, azad virtual ensiklopediyadır. Ensiklopediya çoxdili 
olmasına  baxmayaraq,  əsasən  ingilis, alman, rus dillərində 
f
əaliyyət göstərir. WikiTravel  ensiklopediyası  Evan  Prodromu 
t
ərəfindən, 2003-cü ilin iyul ayında yaradılmışdır və özlüyündə 
h
ər zaman təzələnən, müxtəlif marşrutlar üzrə bələdçidir. Eyni 
zamanda ensiklopediyada bir çox dill
ərdə danışıq kitabçaları da 

---