Elektron resurslar Məlumatın ardı



Yüklə 0,83 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/32
tarix14.05.2018
ölçüsü0,83 Mb.
#44139
növüDərs
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   32

35

34

ULU İRSİMİZ — XALQ GEYİMLƏRİ VƏ AZƏRBAYCAN XALÇALARI



10-11. XOVSUZ  XALÇALAR

İlmələrə hopan doğma təbiət, insanların həyat tərzi — simvol və 

naxışlara çevrilərək xalçaları bəzəyərdi.

Elimizin  qız-gəlinləri  kiçik  yaşlarından  toxuculuq  sənətinin 

sirlərinə yiyələnər, doğma ocaqlarını öz əlləri ilə bəzəyərdilər.  

Yurdumuzun müxtəlif guşələrində toxunan xovsuz xalça növləri 

rəng  çaları,  kompozisiya  quruluşuna  və  ornament  zənginliyinə 

görə bir-birindən fərqlənərdi.  

Ən  qədim  dövrlərdən  yurdumuzu  şöhrətləndirən  xalçaçılıq  — 

xalq sənətinin əsas qollarından biridir. 

Xovsuz xalça növləri və onların səciyyəvi əlamətləri. 

Xalça növlərini bəzəyən ornament motivləri.



BİLƏCƏKSİNİZ:

Yaradıcı araşdırma: 



xovsuz xalça növləri

KİLİM


Xüsusiyyəti:  yüngül, 

Material: yun.



Dekor-naxış: 

İstifadə  təyinatı  (funksiya): döşəməyə salınır.

ikiüzlüdür.  Üzü  və  astarı  (arxası) 

eyni olduğundan, hər iki tərəfini də istifadə edirlər.

sadə həndəsi fiqurlardan — üçbucaq, romb və 

trapesiyadan ibarət naxışlar olur.

CECİM


ensiz və 

, nazik və hamar toxunuşlu olur.

döşəməyə  salınar, 

Xüsusiyyəti: 

uzun


Material: yun.

Dekor-naxış:  ş

İstifadə  təyinatı  (funksiya): 

bu 


aquli,  rəngarəng  zolaqlar  üzərində  sadə 

həndəsi formalı naxışlardan ibarətdir.

toxuma 

üsulundan  döşək  üzlüyü,  mütəkkə,  pərdə,  kişi  və  qadın  üst 



geyimlərinin tikilməsində istifadə olunardı. 

PALAZ


rəngli

İstifadə təyinatı 

Xüsusiyyəti:  sadə və qaba olur.

Material: kətan və yundan toxunur.

Dekor-naxış: sadə, enli və ensiz, 

 üfüqi zolaqlardan, bəzən zolaq üzərində 

sadə həndəsi naxışlardan ibarətdir.

(funksiya): döşəməyə salınar, geyim kimi istifadə edilərdi.

“Palaza bürün, elnən sürün” — el məsəlini necə başa düşürsən? 



Palaz fraqmentinin sxemi. 

Nümunə

Сecim naxışları. Nümunə

Kilim naxışının fraqmenti və onun sxemi

Kilim naxışı. Nümunə

Kilim naxışının sxemi

Kilimgülü

Çap üçün deyil


37

36

ULU İRSİMİZ — XALQ GEYİMLƏRİ VƏ AZƏRBAYCAN XALÇALARI



ZİLİ və VƏRNİ

heyvan, quş və həndəsi ornamentlərlə, “S” 

hərfini xatırladan naxışla bəzənərdi. Bu naxış həm su, həm də “əjdaha”nın sti-

lizə edilmiş simvolu hesab olunur. 

döşəməyə səri-

lir.


Xüsusiyyətləri: iri xalıdır, iri naxış elementləri 

r. Material: yun. Dekor-naxış: 



İstifadə təyinatı (funksiya): 

kvadrat formalarda təkrarla-

Xovsuz  xalçaların  adları,  növ  və  bəzəkləri  müxtəlif  olsa  da,  əsas   



təyinatı  doğma  ocağa  —  yurda  rahatlıq  və  yaraşıq  gətirmək  idi. 

Gün-güzəranın sevinc və xoşbəxtlik rəmzi olan bu xalçalar “məişət 

xalçaları” da adlanardılar.

Yaradıcı  fəaliyyət. 

Tanış  olduğun  xovsuz  xalça  növlə-

rindən birinə aid nümunə yarat. Ona xas olan naxışları, 

rəng həllini, xüsusiyyətləri nəzərə almağı unutma.  

A4, A3


Flomasterlər

Quaş


Rəngli karandaşlar

Xovsuz xalça növlərinin fərqli və oxşar cəhətləri hansılardır? 

Nə üçün onlar “məişət xalçaları” adlanır? Fikrini əsaslandır.

Vərni

Sumах

 

  —  bitki  adıdır. 



bu  bitkidən  alınardı. 

Sumax üçün hazırlanan iplikləri bu rəngə boyayardılar. Müəyyən vaxt 

keçdikdən sonra bu rəng çaları qəhvəyili qırmızı rəng alardı.

Narıncılı  qəhvəyi  rəng 



Zili

ŞƏDDƏ


Xüsusiyyəti: divardan asılarkən saçaqları yanlarda olur. Sadə və süjetli kom-

pozisiyalıdır.

Material: yun.

Dekor-naxış: üfüqi sırada dəvə karvanı, atlılar, dəvə və sarvan fiqurlarının    

ritmik cərgəsi bu xalçaların ənənəvi bəzək süjeti sayılardı.

İstifadə təyinatı (funksiya): döşəməyə salınar, divardan asılardı.

Adətən 


hanada şaquli vəziyyətdə toxunur. 

asılan 


 

saçaqları isə yanlarda olur. Bu halda onun üfüqi naxışları necə toxunur?

xalça 

Divardan 



 şəddənin

Şəddə naxışının sxemi

Sarvan

Dəvə naxışı

Naxış elementləri

SUMAX


böyük ölçülü, tərs üzündə

                        kilkəli iplik çıxıntıları  olur.



Xüsusiyyəti: 

Material: yun.

Dekor-naxış:  kompozisiyası  medalyon

  adla-


nan mərkəzi hissə və haşiyələrdir. Bitki və heyvan 

motivləri həndəsi formalardan ibarətdir  

tünd 

qırmızı və tünd göy rəngli



 . 

İstifadə təyinatı (funksiya): 

  —  göl

 

. Fonu 



 olur

döşəməyə sərilir.



Göl

Haşiyə

Haşiyənin naxış elementləri 

Göl naxışı və onun elementləri

Haşiyə

Naxış elementləri

Çap üçün deyil


37

36

ULU İRSİMİZ — XALQ GEYİMLƏRİ VƏ AZƏRBAYCAN XALÇALARI



ZİLİ və VƏRNİ

heyvan, quş və həndəsi ornamentlərlə, “S” 

hərfini xatırladan naxışla bəzənərdi. Bu naxış həm su, həm də “əjdaha”nın sti-

lizə edilmiş simvolu hesab olunur. 

döşəməyə səri-

lir.


Xüsusiyyətləri: iri xalıdır, iri naxış elementləri 

r. Material: yun. Dekor-naxış: 



İstifadə təyinatı (funksiya): 

kvadrat formalarda təkrarla-

Xovsuz  xalçaların  adları,  növ  və  bəzəkləri  müxtəlif  olsa  da,  əsas   



təyinatı  doğma  ocağa  —  yurda  rahatlıq  və  yaraşıq  gətirmək  idi. 

Gün-güzəranın sevinc və xoşbəxtlik rəmzi olan bu xalçalar “məişət 

xalçaları” da adlanardılar.

Yaradıcı  fəaliyyət. 

Tanış  olduğun  xovsuz  xalça  növlə-

rindən birinə aid nümunə yarat. Ona xas olan naxışları, 

rəng həllini, xüsusiyyətləri nəzərə almağı unutma.  

A4, A3


Flomasterlər

Quaş


Rəngli karandaşlar

Xovsuz xalça növlərinin fərqli və oxşar cəhətləri hansılardır? 

Nə üçün onlar “məişət xalçaları” adlanır? Fikrini əsaslandır.

Vərni

Sumах

 

  —  bitki  adıdır. 



bu  bitkidən  alınardı. 

Sumax üçün hazırlanan iplikləri bu rəngə boyayardılar. Müəyyən vaxt 

keçdikdən sonra bu rəng çaları qəhvəyili qırmızı rəng alardı.

Narıncılı  qəhvəyi  rəng 



Zili

ŞƏDDƏ


Xüsusiyyəti: divardan asılarkən saçaqları yanlarda olur. Sadə və süjetli kom-

pozisiyalıdır.

Material: yun.

Dekor-naxış: üfüqi sırada dəvə karvanı, atlılar, dəvə və sarvan fiqurlarının    

ritmik cərgəsi bu xalçaların ənənəvi bəzək süjeti sayılardı.

İstifadə təyinatı (funksiya): döşəməyə salınar, divardan asılardı.

Adətən 


hanada şaquli vəziyyətdə toxunur. 

asılan 


 

saçaqları isə yanlarda olur. Bu halda onun üfüqi naxışları necə toxunur?

xalça 

Divardan 



 şəddənin

Şəddə naxışının sxemi

Sarvan

Dəvə naxışı

Naxış elementləri

SUMAX


böyük ölçülü, tərs üzündə

                        kilkəli iplik çıxıntıları  olur.



Xüsusiyyəti: 

Material: yun.

Dekor-naxış:  kompozisiyası  medalyon

  adla-


nan mərkəzi hissə və haşiyələrdir. Bitki və heyvan 

motivləri həndəsi formalardan ibarətdir  

tünd 

qırmızı və tünd göy rəngli



 . 

İstifadə təyinatı (funksiya): 

  —  göl

 

. Fonu 



 olur

döşəməyə sərilir.



Göl

Haşiyə

Haşiyənin naxış elementləri 

Göl naxışı və onun elementləri

Haşiyə

Naxış elementləri

Çap üçün deyil


Yüklə 0,83 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   32




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə