99
Sirli olmasaydı bu böyük cahan,
Çox tez usanardı həyatdan insan,
Gör həyat nə qədər şirindir, hamı,
Ölümdən qoparmaq istəyir bir an.
İnsan heç vaxt unutmamalıdır ki, həyat xoşbəxt yaşama
ğı bacarmayanlar üçün bir məzardır. Öz günlərini səmərəsiz
keçirənlərin həyatı yeknəsəq və cansıxıcı keçər, həyat on
ları öz mövqelərindən aşağı salar və onların axmaq və
düşüncəsizliyini bununla bəyan edər. Aşağıdakı bir təmsilə
nəzər salaq.
Təsadüfən şahlığı ələ keçirən çaqqal,
Dedi: – Düşmənim çoxdur mənə dəyəcək zaval.
Odur ki, sarayında o, seçkilər keçirdi
Özü də inandığın məsul işə seçirdi.
Dovşanı qoydu çaqqal müdafiə naziri,
Əmr etdi tısbağanı ona qoysunlar katib.
Tülkünüysə eylədi o özünün vəziri,
Sənədə qol çəkdi ki, şah özü belə deyib.
Xallı pələng seçildİ şah sarayında mehtər,
Qalan heyvanlar isə oldu sıravi əsgər.
Ancaq fikirləşmədi o sarsaq çaqqal bu an,
Şahlıq bacarmayanı salır şahlıqdan zaman.
Həyat hər bir kəsin öz dəyərini müəyyənləşdirir və
bu nunla da həmin şəxsin insan cəmiyyəti arasında möv
qeyini dəqiq təyin edir. Demək həyatda yaxşı mövqe tuta
bilməyənlər öz hərəkət və fəaliyyətlərini düz gün isti qa
mətləndirməyi bacarmayanlardır. Zamanı qiy mət ləndir məyi
bacarmaq ömrü qiymətləndirməyi bacarmaq deməkdir.
Atalar demişkən: “Hər işin öz vaxtı var”. Müəyyən işlərin
100
həllində tələsmək və ya gecikmək uduzmaq deməkdir. Öz
vaxtında və səbirlə görülən işin faydası çox olar.
Hər hökmü verməmiş fikirləş bir az,
Səbirlə iş görən peşman olmaz.
Səbirlə yarpağı atlas edərsən,
Səbirlə sünbül də yetirər bir dən.
Həyatda hər şeyin bir mənası var,
Səbirlə damladan ümman yaranar.
Səbirlə iş görən xeyir görürlər,
Tələsən düz yolun çaşıb itirər.
Zamanın qiyməti müəyyən vaxt ərzində görülən işin
dəyəri ilə ölçülür. Faydasız işlə məşğul olan kəs vaxtı itir
məklə yanaşı? öz əməyini də itirmiş olur. Aşağıdakı bir
təmsilə nəzər salaq.
Bülbül balalarına qarğa gəldi desin dərs,
Yaxşı nəğmə deməkçün nə cür çıxarsınlar səs.
Nümunə göstərməkçün oxusa da sonetlər,
Fəqət bala quşların səsi oldu ona dərs.
Əgər hər hansı bir kəs öz əməyini səmərəsiz sərf etməsə?
onun gördüyü işin faydası çox olar və öz hədər getmiş zəh
məti üçün heyfsilənməz. Aşağıdakı bir təmsilə nəzər salaq.
İlan dedi əqrəbə: – Güllərdən şirə çəkək,
Bal toplayaq bizi də bəsləsinlər arı tək.
Düzdür şirə çəkdilər, zəhər toplandı fəqət,
Faydasız işdən onlar peşman oldu nəhayət.
101
Faydasız zəhmət peşmançılıq, yorğunluq, baş ağrısı və
töhmət gətirər.
Yüz qarğa dərəni viran etsə də,
Qartalı zirvədən saldıra bilməz.
Dalğalar enişdə tüğyan etsə də,
Suların yoxuşa qaldıra bilməz.
Zamanı fəaliyyətin üçün ölçü vahidi yox, fəaliyyətini
zaman üçün ölçü vahidi etməyi bacar ki, zamanı qabaq
laya biləsən. Gərgin və faydalı iş zamanın qiymətini artı
rar və vaxt ölçüsünü azaldar. Bu isə keyfiyyət və qənaət
deməkdir. Yalnız mənalı zəhmət sahibləri ehtiram və hör
mətə layiqdirlər.
Hər şeydə mənbə bil olacaq zəhmət
Zəhmətlə taparsan həyatda hörmət.
Bəllidir qızılgül tikansız olmaz,
Qızıldan qiymətli sayılar almaz.
Səmərəli keçən ömür barlı ağac tək daim diqqət mər kə
zində olar. Cəmiyyətin diqqət və qayğı mərkəzində olmaq
isə sənin namuslu və şərəfli adam olduğuna dəlalət edir.
Çünki yalnız həyatı düzgün başa düşənlər ömrün hər anın
dan səmərəli istifadə etməyə çalışırlar.
Ömürlər mənalı olsa yaxşıdır,
Silahlar sükuta dalsa yaxşıdır.
Qızıl qanlar ilə əldə edilən.
Azadlıq əbədi qalsa yaxşıdır.
102
Səmərəli və mənalı həyat keçirənlər başıaşağı və təmkin
li, səmərəsiz həyat keçirənlər isə lovğa və təkəbbürlü olar
lar. Aşağıdakı bir təmsilə nəzər salaq.
Bir günlük ərzağını yığıb kefləndi milçək,
Söylədi: – Mən hamıdan bilin varlıyam bişək.
Üzündə, yerişində görünürdü təkəbbür,
Elə bil ki, hamıya paylamışdı yaqutdur.
Bir illik ərzağını yığan qarışqa belə,
Heç o qədər danışıb basmırdı dilə-felə.
Öz vaxtını boş və mənasız keçirənlərin son aqibəti acı
göz yaşları və kimsələrəsə möhtac olmaq olar.
Dalma həqiqətdən uzaq xülyaya,
Vermə öz ömrünü puçluqla zaya.
Əzəldən elə tut ehtiyatını,
Göz tikmə kimsədən verilən paya.
İtirilmiş günlər üçün peşmançılıq əzabı çəkməkdənsə,
gələcək günlər üçün ikiqat səylə işlə. Peşmançılıqla acı
göz yaşları axıtmağa dəyməz, mübarizəylə itirilmiş hər
hansı bir şeyi əldə etməyə çalışmaq lazımdır. Çünki itki
ni geri qaytarmaq əsil mərdlik və kişilik deməkdir. Heç
vaxt səmərəsiz bir tədbiri həyata keçirmək üçün əzmkarlıq
göstərmə. Səmərəsiz tədbirin həyata keçirilməsi üçün
göstərilən əzmkarlıq axmaqlıq deməkdir. Səni fayda
lı əməyə sövq edən düşüncələrin qulu ol. Çünki fayda
lı əməyin müqabilində öz ömrünü xoşbəxt və şən keçirə
bilərsən. İnsanda öz məqsədinə inam, yüksək ruh və gərgin
işə sədaqət olarsa, o, ikiqat əzmlə işləməyi bacarar.