Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

206 
 
73 x 50 sm. HƏM - 97/N-2. 
11.Ümummilli  liderimizin  ömür-gün  yoldaşı,  akademik  Zərifə  Əliyevanın  yağlı  boya  ilə 
işlənmiş portreti. Əməkdar rəssam Telman Abdinov, ölçüsü 70 x 50 sm. HƏM - 306/R-3. 
12.Heydər Əliyevə məxsus üst geyimi-palto. HƏM - 430/27. 
13. Heydər Əliyevə məxsus papaq (baş geyimi). HƏM - 433/28. 
14. Heydər Əliyevə məxsus kostyum. HƏM - 434/SA-29. 
15. Heydər Əliyevə məxsus qalstuk. HƏM - 436/SA-31. 
16. Ulu öndərimizin Naxçıvanda istifadə etdiyi neft lampası. HƏM - 216/SA-11. 
17.  Ulu  öndərimizin  Naxçıvanda  istifadə  etdiyi  telefon  aparatı,  ölçüsü  19  x  5  sm.  HƏM  - 
215/SA-10. 
18. Ulu öndərimizin üzərində gəzdirdiyi miniatür "Qurani-Kərim" ayəsi, ölçüsü 8,5 x 6,3 sm. 
HƏM - 50/S-13. 
19. Ulu öndərimizə məxsus eynək, ölçüsü 15 sm. HƏM - 3778. 
20. Ulu öndərimizin qızıldan hazırlanmış imzası, ölçüsü 3,5 sm. HƏM - 291/T-21. 
21.  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  müstəqilliyinin  10-cu  ildönümünə  həsr  edilmiş  marka, 
ölçüsü 9-8 sm. HƏM - 275/117. 
22."Ömür yollarında" portret. Əməkdar rəssam Camal İsmayılov. Yağlı boya, ölçüsü 140 x 95 
sm. HƏM - 416. 
23. Üzərində Dövlət Bayrağı Meydanı təsvir olunmuş xatirə lövhəsi, ölçüsü 10 x 10 sm. HƏM - 
3938/M-51. 
 
Cəlil Məmmədquluzadə ev muzeyi 
Biblioqrafiya nümunələri 
Giriş 
Böyük  demokrat,  yazıçı  və  ictimai  xadim  Cəlil  Məmmədquluzadənin  xatirəsinin 
əbədiləşdirilməsi  məqsədilə  Naxçıvan  şəhərində  doğulduğu  evdə  ev  muzeyinin  yaradılması 
haqqında  ümummilli  lider  Heydər  Əliyev  1998-ci  ildə  sərəncam  imzalamışdır.  Muzeyin  açılışı 
1999-cu  ilin  oktyabr  ayında  ulu  öndərimizin  iştirakı  ilə  olmuşdur.  Açılış  mərasimində  ümummilli 
liderimiz geniş nitq söyləmişdir. O demişdir: 
"Bilirsiniz  mən  xoşbəxt  günlərimdən  birini  yaşayıram.  Nə  üçün?  Çünki  arzuma  çatmışam. 
Çünki  Mirzə  Cəlilin  ev-muzeyini  yaratmaq  istəmişəm,  bunu  da  yaratmışam.  Azərbaycanın 
möhtərəm  adamları  ilə  bir  yerdəyəm  və  bunu  bir  yerdə  açırıq.  Allah  Mirzə  Cəlilə  rəhmət  eləsin. 
Mirzə Cəlilin irsi, şəxsiyyəti, xidmətləri Azərbaycan xalqının qəlbində əsrlərlə yaşayacaqdır". 
Ev muzeyi 2 otaq, foye və fonddan ibarətdir. Açılış mərasimində fond və ekspozisiyalarda 
55  eksponat  olduğu  halda,  indi  onların  sayı  2000-ə  dək  olmaqla,  2  əsas,  1  köməkçi  fonddan 
ibarətdir. Muzeydə aşağıda göstərilən kolleksiyalar tərtib edilmişdir. 
Çap əsərləri, xatirə  əşyaları, sənədlər,  fotolar, təsviri  sənət  əsərləri, əlyazmalar, neqativlər, 
numizmatika və s. 
Fondlarda və ekspozisiyalarda görkəmli yazıçının həyatı, ədəbi irsi, ictimai-ədəbi fəaliyyəti, 
"Molla  Nəsrəddin"  jurnalına  aid  materiallar,  dramaturgiyası,  felyetonları,  hekayələri  və 
yaradıcılığına aid digər materiallar-eksponatlar mühafizə olunaraq nümayiş etdirilir. 
Muzeydə  mövcud  eksponatlar  ayrı-ayrı  müvafiq  fondlarda  yerləşdirilmiş,  elmi  cəhətdən 
işlənilmiş,  araşdırmalar  aparılmış,  kataloqlar,  şəhadətnamələr  yazılmış,  pasportlaşdırılmış,  ümumi 
və elmi kitablarda qeydlər aparılmışdır. 
Eksponatlar muzey təlimatına uyğun işlənilmiş, fondlar üzrə ayrılmış, biblioqrafiyalar tərtib 
edilmişdir. 
Bunlardan nümunələri qeyd etməyi lazım bilirik. 
1. Kitab C.Məmmədquluzadə "Naxçıvanlı müasirləri", Bakı, 1967, CMEM-73. 
2. Kitab C.Məmmədquluzadə "Ər", "Oyunbazlar", Bakı, 1990, CMEM-107. 
3. Kitab İsa Həbibbəyli "C.Məmmədquluzadə", Bakı, 1994, CMEM-110. 
4. Jurnal "Molla Nəsrəddin" № 3, 1909, CMEM-357. 
5. Jurnal "Molla Nəsrəddin" № 12, 1906, CMEM-352. 

---

207 
 
6. Kitab İsa Həbibbəyli "C.Məmmədquluzadə mühiti və müasirləri", Bakı, 1997, CMEM-378. 
7. Kitab Əziz Şərif "Molla Nəsrəddin necə yarandı", Naxçıvan, 2009, CMEM-1420. 
8. Kitab M.C.Cəfərov "İnsanlar və talelər", Naxçıvan, 2009, CMEM-1425. 
9. Kitab C.Məmmədquluzadə "Seçilmiş hekayələr", 2011, CMEM-1543. 
10.Foto. C.Məmmədquluzadənin ev muzeyinin açılışı, Naxçıvan, 31 dekabr, 1998, CMEM-1. 
11. Foto. C.Məmmədquluzadənin ev muzeyinin açılışı, Naxçıvan, 1998, CMEM-4. 
12. Foto. C.Məmmədquluzadənin doğum haqqında şəhadətnaməsi, CMEM-26. 
13. Foto. C.Məmmədquluzadənin Parisdə yaşayan nəvəsi Sudai Səqqətçiyə ilə görüş. Paris 12 
dekabr 1998, CMEM-69. 
14. Foto. C.Məmmədquluzadənin ev muzeyini ümummilli lider Heydər Əliyev ziyarət edərkən. 
Naxçıvan, 13 oktyabr 1999, CMEM-268. 
15. Foto. C.Məmmədquluzadə, oğlanları Midhət və Ənvər. CMEM-70. 
16.Xatirə  əşyası.  C.Məmmədquluzadənin  qızı  Münəvvər  xanıma  məxsus  fortepiano.  CMEM-
356. 
17.Xatirə əşyası. Dolça-naxışlı misdən. CMEM-240. 
18. Xatirə əşyası. Stul-oturacağı həsirdən. CMEM-50. 
19. Xatirə əşyası. Güldan-şüşədən, ayaqlı, naxışlı. CMEM-518. 
20. C.Məmmədquluzadənin "Poçt qutusu" hekayəsinə qrafik illüstrasiya. Naxçıvan 2000. Xalq 
rəssamı H.Əliyev. CMEM-289. 
21.  C.Məmmədquluzadə  "Ölülər"  əsərinə  qrafik  illüstrasiya.  Naxçıvan  2000.  Xalq  rəssamı 
H.Əliyev.  
22. C.Məmmədquluzadənin portreti. Naxçıvan 2000. Xalq rəssamı H.Əliyev. CMEM-301. 
23. Mirzə Ələkbər Sabirin portreti. Naxçıvan 2000. Xalq rəssamı H.Əliyev. CMEM-306. 
 
Hüseyn Cavid ev muzeyi biblioqrafiyadan nümunələr 
Giriş 
Böyük  Hüseyn  Cavidin  ev  muzeyinin  Naxçıvanda  yaradılması  haqqında  ulu  öndərimiz 
Heydər Əliyevin  1981-ci il tarixli  imzaladığı  qərara əsasən  1984-cü il iyun ayının 9-da Naxçıvan 
şəhərində anadan olduğu evdə açılışı olmuşdur. 
Hazırda muzeyin fond və ekspozisiyalarında 9000-dən çox eksponat toplanmışdır. 
Bütün eksponatlar böyük şair dramaturqun həyatını və fəaliyyətini, yaradıcılığını əks etdirir. 
(Fotolar,  əsərlərinin  ilk  nüsxələri,  dram-teatr  əsərlərinin  afişa  və  proqramları,  müxtəlif  illərin 
sənədləri,  xatirə  və  ev  əşyaları,  məktublar,  təsviri  sənəd  əsərləri,  ailə  albomları  və  fotoları  və  s.) 
xüsusilə  Cavidin  qızı  Turan  xanım  (Turan  Cavid)  tərəfindən  muzeyə  təqdim  edilmiş  hədiyyə-
eksponatlar daha maraqlı və qiymətlidir. 
Muzeyə daxil olan eksponatlar, toplanmış hər bir muzey əşyası muzey təlimatına uyğun baş 
və  elmi  inventar  kitablarına  qeyd  edilmiş,  pasportlar,  inventar  nömrələri  yazılır.  Fondda  çap 
əsərləri,  xatirə  əşyaları,  məişət  etnoqrafiya,  əlyazma,  foto  və  neqativ,  təsviri  sənəd,  sənədlər  və 
digər bölmələr-fondlar yaradılmışdır. Muzey əməkdaşları daxilolma kitabları əsasında eksponatları 
sistemləşdirərək kataloqlaşdırıb, şəhadətnamələr yazır, biblioqrafik məlumatlar hazırlayırlar. Həmin 
məlumatlardan bir neçə nümunələri aşkarlayaq: 
1. Hüseyn Cavid "İblis", 1924, HCM-2186. 
2. Hüseyn Cavid "Səyavuş", 1934, HCM-242. 
3. Hüseyn Cavidin böyük qardaşı Şeyx Məhəmmədə məxsus "Qurani-Kərim". HCM-7176. 
4. Əziz Şərif "Seçilmiş günlərdən", 1977. HCM-625. 
5. Rəfail Hüseynov "Əbədi Cavid", 2007. HCM-7383. 
6. İsa Həbibbəyli "Romantik lirikanın imkanları", 1984. HCM-3683. 
7. Hüseyn Cavidə məxsus cib saatı. HCM-2214. 
8. Hüseyn Cavidə məxsus qələm qabı. HCM-103. 
9. Hüseyn Cavidə məxsus eynək. HCM-6276. 
10.Rəssam M.C.Seyidov "Şairin yuxusu", kətan, yağlı boya. HCM-8013. 
11.Xalq rəssamı Oktay Sadıqzadə "Hüseyn Cavid aləmi", kətan, yağlı boya. HCM-215. 

---