157
azalma və zəifləmə Ön Asiya sinfinin daim artmaqda olan xüsusiyyəti ilə izah oluna bilər. Təhlillər
əsasən Ön Asiya sinfinin digər sinfinin üzərindəki üstünlüyünü aşkar surətdə göstərir.
Ümumiyyətlə, Naxçıvan Muxtar Respublikasının meşə ekosistemində kserofil, boreal və qafqaz
areal tiplərinə malik bitkilərin üstünlüyü ərazinin fiziki-coğrafi şəraiti ilə əlaqədardır (Diaqram).
Diaqram. Meşə ekosistemində yayılan ağac və kolların
coğrafi areal spektri
Beləliklə, Naxçıvan Muxtar Respublikasının meşə ekosisteminin ağac bitkiliyində təmsil
olunmuş coğrafi elementlərin areal tipləri üzrə paylanması göstərir ki, kserofit formasiyaların
formalaşmasında arealların Ön Asiya, İran-Turan, Qədim Aralıq dənizi, Qafqaz və Kiçik Asiya
Qafqaz qruplarının nümayəndələri aparıcı rola malikdirlər. Bu da başlıca olaraq növlərin
miqrasiyası, növəmələgəlmə və qədim reliktlərin dövrümüzə qədər qorunub saxlanılması hesabına
formalaşmışdır.
ƏDƏBİYYAT
1.
İbrahimov Ə.M. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının yabanı alma və armud növlərinin
bioekoloji xüsusiyyətləri, istifadə imkanları: Biol. elm. nam. ... dis. avtoref. Bakı, 2008, 24 s.
2.
İbrahimov Ə.M. Naxçıvan Muxtar Respublikasının meşə ekosistemi (İcmal) // AMEA Naxçıvan
Bölməsinin Xəbərləri, Təbiət və texniki elmlər seriyası, 2015, № 4, s. 82-92
3.
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.M. Naxçıvan Muxtar Respublikasının dendroflorası // AMEA Naxçıvan
Bölməsinin Xəbərləri, Təbiət və texniki elmlər seriyası, 2013, № 4, s.60-77
4.
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.M. Naxçıvan Muxtar Respublikasının meşə ekosistemində
çılpaqtoxumlu bitkilərin rolu / Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti “Aqrar elmin inkişafı, ərzaq
təhlükəsizliyi və ətraf mühitin mühafizəsində beynəlxalq əməkdaşlıq“ VIII beynəlxalq elmi- praktik
konfrans, 03-04 oktyabr 2016, Gəncə, Azərbaycan, 2016, C. I, s. 120-124
5.
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri (Ali
sporlu, çılpaqtoxumlu və örtülütoxumlu bitkilər). Naxçıvan, Əcəmi, 2008, 364 с.
6.
Гроссгейм А.А. Анализ Флора Кавказа / Тр.Бот. Ин-та Аз ФАН. СССР, 1936, т. 1, с.37-103
7.
Гроссгейм А.А. Флора Кавказа: В 7-х т.т. 1-7, Л., Наука, 1936-1967
8.
Гурбанов Э.М. Флора и растительность Атропатанской провинции (в пределах
Азербайджанской Республики). Баку, Элм, 2007, 240 с.
9.
Ибрагимов А.Ш. Растительность Нахчыванской Автономной Республике, ее
производительность и ботанико-географическое районирование: Автореф. дис. ... докт. био.
наук., Баку, 2007, 34 с.
10.
Портениер Н.Н. Методические вапросы выделение географических елементов флоры
Кавказа // Ботанический журнал, 2000, № 6, с. 76-84
11.
Портениер Н.Н. Система географических елементов флоры Кавказа // Ботанический журнал,
2000, № 9, с. 26-33
158
ABSTRACT
Anvar Ibrahimov
Geographical analysis trees and shrubs of the forest ecosystem of the Nakhchivan
Autonomous Republic
By analyzing the results of research conducted during the years 2004-2015 and the literature
dates, it is found that the forest ecosystem of the Nakhchivan Autonomous Republic distributed 352
taxons (346 species, 4 variations and 2 forms), belonging to 102 genus and 102 families. Of these
108 trees, 147 shrubs, 45 semi-shrubs, 28 low shrubs, 19 under-shrubby and 5 lianes. The ratio of
the species to the areal types and is made up of geographic and areal types. It was found that the
trees and shrubs of the forest ecosystem of the autonomous republic are distributed by 64 areal
types. We conducted areal grouping of these types of 7 large areal units. Here, with the largest
number of species represented xerophytic (215 species, 61.08%), boreal (58 species, 16.48%),
Caucasian (42 species, 11.93%) areal types, that make up 89.49% of the total number of species.
Desert areal type is represented by 10 (2.84%), ancient (III Forestry period) 10 (2.84%) and steppe
4 (1.14%) species. At the same time in the forest ecosystem is not installed areal types 13 (3.69%)
species. These species are mainly Anterior Asia, Iranian, Mediterranean and Caucasian origins. It
should be noted that the prevalence of xerophilous areal-type plants due to the acquisition of
adaptive features of the continental climate and a lack of moisture. The forest ecosystem poorly
distributed by representatives of the ancient (III Forestry period) and steppe types. This weakening
and the decrease can be explained by the development of the representatives of the Anterior Asia
groups.
РЕЗЮМЕ
Анвар Ибрагимов
Географический анализ деревьев и кустарников лесной экосистемы
Нахчыванской Автономной Республики
На основе анализа результатов исследовательских работ проведенных в течение 2004-
2015 годов и литературных сведений, установлено, что в лесной экосистеме Нахчыванской
Автономной Республики распространены 352 таксона (346 видов, 4 вариации и 2 формы),
относящиеся к 102 родам и 102 семействам. Из них 108 деревьев, 147 кустарников, 45
полукустарников, 28 кустарничков, 19 полукустарничков и 5 лианов. Определено отношение
видов к ареальным типам и составлено их географическо-ареальные типы. Выяснено, что
деревья и кустарники лесной экосистемы автономной республики распределены по 64
ареальным типам. Нами проведено группировка этих ареальных типов в 7 больших
ареальных единиц. Здесь с наибольшим числом видов представлены ксерофитные (215
видов, 61,08 %), бореальные (58 видов, 16,48 %), кавказские (42 вида, 11,93%) ареальные
типы, что составляют 89,49% от общего числа всех видов. Пустынный ареальный тип
представлен 10 (2,84 %), древний (III лесной период) 10 (2,84%) и степной 4 (1,14%) видами.
Вместе с этим в лесной экосистеме не установлено ареальные типы 13 (3,69%) видов.
Эти
виды, в основном, Переднеазиатского, Иранского, Средиземноморского и Кавказского
происхождений. Следует отметить, что преобладание ксерофильного ареального типа
обусловлено приобретением растениями адаптивных особенностей к континентальному
климату и нехватке влаги. В лесной экосистеме слабо распространены представители
древнего третичного периода и степного типов. Это ослабление и уменьшение может быть
объяснено развитием представителей Переднеазиатской группы.
NDU-nun Elmi Şurasının 30 noyabr 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03)