Elmi ƏSƏRLƏR, 2018, №1 (90) nakhchivan state university. Scientific works, 2018, №1 (90)
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYAT
- ABSTRACT Gadir Aliyev RESEARCH ON ARCHITECTURAL PATTERNS OF KOHNA KOTAM VILLAGE OF ORDUBAD DISTRICT
- ELMİ ƏSƏRLƏR, 2018, № 1 (90) NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2018, № 1 (90)
- UOT:069 BƏHRUZ KƏNGƏRLİNİN BƏDİİ İRSİ XALQIMIZIN MİLLİ SƏRVƏTİDİR Açar sözlər
- 104 - Şəkil 6. Ordubad rayonu, Köhnə Kotam kəndi. Məscidin planı Şəkil 7. Ordubad rayonu, Köhnə Kotam kəndi. Məscidin mehrabı və pəncərə şəbəkəsi - 105 - Şəkil 8. İran. Kargird mədrəsəsi (1444-cü il). Bəzək fraqmenti 5. Məscid pəncərəsində həndəsi ornamentin qrafiki analizi. Göstərdik ki, məscidin planda ölçüləri bir-birindən azacıq fərqli olan rəngli şəbəkələrlə örtülmüş dörd ədəd pəncərəsi var (şəkil 7). Şəbəkələrin qoyulma tarixi məscidin özünün inşa tarixindən nisbətən sonrakı dövrlərə aid olsa da məscid şəbəkəsinin həndəsi ornamentin qrafiki analizini bu memarlıq formasının quruluşunun tarixinin daha qədim olmasından xəbər verir. Həndəsi ornamentin qrafiki analizi göstərir ki, bu ornamentin qurulması kvadrat və bu mənbədən yaranan mütənasiblik sisteminə əsaslanır. Həndəsi ornamentin quruluşu inşa tarixi XV əsrin ortalarına aid olan (1144-cü il), indi İran ərazisində olan Kargird mədrəsəsinin həndəsi quruluşu ilə eynidir [4. S.32 və S. 36] (şəkil 9). Şəkil 9. Ordubad rayonu, Köhnə Kotam kəndi və İrandakı Kargird mədrəsəsi. Həndəsi ornamentin qrafiki analizi - 106 - Köhnə Kotam kəndinin xarabalıq halında olan tikinti qalıqlarının tədqiqi köstərir ki, burada Orta əsrlərə aid olan inşaat materialların demək olar ki, hamısından istifadə olunmuşdur. Belə ki, inşaat marerialları, daş, çiy kərpic və möhrə hörgülərindən ibarətdir. İranda Kargird mədrəsəsinin həndəsi bəzək forması ilə eyni olan Köhnə Kotam yaşayış məskənində olan məscid pəncərələrində şəbəkələrin həndəsi ornamentinin quruluşu kvadrat və bu mənbədən yaranan mütənasiblik sisteminə əsaslanır. ƏDƏBİYYAT 1. Məmmədzadə K. M. Azərbaycanda inşaat sənəti. Bakı, 1978. 208 s. 2. Naxçıvan abidələrinin ensiklipediyası. Naxçıvan, 2008, 519 s. 3. Бакланов Н. Б. Изучение строительной техники каки один из способов датировки памятников, ГАИМК №7-8, М., 1932 4. El-Said, Ayşe Parmn. Qeometrik konsepts in İslamik Art. London, 1976. 153 s. ABSTRACT Gadir Aliyev RESEARCH ON ARCHITECTURAL PATTERNS OF KOHNA KOTAM VILLAGE OF ORDUBAD DISTRICT The architectural patterns of Kohna Kotam village is examined in this article which belongs to medieval ages and located in Ordubad district. Relics of architectural patterns are researched separately which consist of bricks, mohrah, natural stone and etc materials. Meantime, architectural structure of the mosque is examined which is an only building remained undamaged till the contemporary era. The graphical analyze of the geometrical patterns from the windows of the mosque are explained. It is clarified that geometrical proportion of this ornament belongs to square and proportion system which is emerged from this source. Its geometrical form is similar to Kirgard madrasah which is located in Iran. РЕЗЮМЕ Кадир Алиев ИССЛЕДОВАНИЕ АРХИТЕКТУРНЫМ ОБРАЗЦАМ КОХНА (СТАРЫЙ) КОТАМ ОРДУБАДСКОГО РАЙОНА В этой статье рассматриваются архитектурные образцы деревни Кохна (старый) Котам, которые относятся к средневековым эпохам и расположены в Ордубадском районе. Изучаются реликвии архитектурных узоров, которые состоят из кирпича, глины стены грязи, природного камня и др. материалов. Между тем, рассматривается архитектурная структура мечети, которая является единственным зданием, которое осталось неповрежденным до современной эпо- хи. Объясняется графический анализ геометрических узоров из окон мечети. Проясняется, что геометрическая пропорция этого орнамента принадлежит к квадратной и пропорциональной системе, которая возникает из этого источника. Его геометрическая форма похожа на медресе Киргард, которое расположено в Иране. NDU-nun Elmi Şurasının 27 fevral 2018-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 06). - 107 - NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2018, № 1 (90) NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2018, № 1 (90) НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2018, № 1 (90) MƏMMƏD ƏLİYEV Naxçıvan Dövlət Universiteti mamed@mail.ru NAZƏNDƏ MƏCİDLİ Bəhruz Kəngərli Muzeyi UOT:069 BƏHRUZ KƏNGƏRLİNİN BƏDİİ İRSİ XALQIMIZIN MİLLİ SƏRVƏTİDİR Açar sözlər: Muzey, fond, ekspozisiya, eksponat, kolleksiya, sərvət Key words: Museum, Fund, Exposition, Exhibits, Collection, Wealth Ключевые слова: Музеум, фонды, зкспозиции, зкспанаты, каллекции, богатства Zəngin tarixi ənənələrə malik olan klassik Azərbaycan təsviri sənətinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri də Bəhruz Kəngərlidir. XX yüzillikdə milli peşəkar rəngkarlıq sənətinin ilk addımları Bəhruz Kəngərlinin adı ilə bağlıdır. Bəhruz (Şamil) Şirəlibəy oğlu Kəngərli 1892-ci ildə Naxçıvanda anadan olmuşdur. Atası Şirəlibəy gimnaziyada təhsil almış, fars və rus dillərini mükəmməl bilmiş, Şərq və Avropa ədəbiyyatı ilə tanış olmuş açıq fikirli ziyalı idi. Bəhruz kiçik olarkən anası Əziz xanım dünyasını dəyişir, atası Sirin xanımla ailə həyatı qurur. Şirəlibəy oğlunu rus-tatar məktəbinə qoysa da eşitmə qabiliyyətini itirən Bəhruz təhsilini yarımçıq qoymalı olur və o öz səssiz dünyasına qapılaraq şəkillər çəkməyə başlayır. Atasının abunəçisi olduğu “Molla Nəsrəddin” jurnalında dərc olunan karikaturalarla tanış olur, şəkillərin üzünü çıxararaq rəsm sənətinin sirlərini öyrənərdi. Gənc Bəhruzun bu istedadını görən ailənin yaxın dostları Şirəlibəyə məsləhət görürlər ki, oğlunu Tiflis- dəki rəssamlıq məktəbinə göndərsin. Beləliklə, Tiflisə gələn Bəhruz 1910-cu ildə o vaxtlar “Qafqaz Zərif Sənətləri Təşfiq Cəmiyyəti” nəzdində fəaliyyət göstərən rəngkarlıq və heykəltaraşlıq məktəbinə müvəfəqiyyətlə imtahan verib həmin məktəbin tələbəsi olur. Onun qəbul olduğu məktəb o zaman bütün Zaqafqaziyada yeganə rəssamlıq məktəbi idi. Bəhruz “ İncəsənəti təşfiq cəmiyyəti” nəzdindəki məktəbdə oxuyan ilk azərbaycanlı tələbə idi. Əgər Bəhruz bəyin tələbəlik dövrü işlərini dəyərləndirməli olsaq onda ilk növbədə onun ruhunda gəzdirdiyi yaratmaq istedadını müəllimləri- nin faydalı göstərişləri ilə özünəməxsus gerçəkçi-realist görüntülərə çevrildiyini, yaddaqalan bədii tutum aldığını söyləməliyik. Gənc rəssamın tələbəlik illərində Gürcüstanın mənzərəli guşələrində, Qara dəniz sahillərində eləcə də yay tətili zamanı doğma yurdun gözoxşayan guşələrində olması, onun təbiətlə təmasının onu gözəl mənzərə ustası kimi yetişməsinə təkan verdi desək yanılmarıq[¹]. Təhsill illəri Bəhruz Kəngərlinin yaradıcılığına böyük təsir edir. Bəhruz məhz təhsil zamanı peşəkar rəssamlıq təcrübəsi qazanır. Məhşur rus rəssamları Petrov, Makovski, Polenovun və O.Şmerlinqin yaradıcılıq ənənələrindən faydalanan Kəngərli təhsil illərində rəssamlıq sənətini dərindən öyrənir. Tiflis illərində rəssam sənətin sirlərinə tam yiyələnmək məqsədi ilə böyük səy göstərir. Onun məşhur Yunan və Roma mövzusunda çəkdiyi işlər, akademik rəsmlər rəssamın sərbəst rəsm vərdişlərinə tam yiyələndiyinə örnəkdir. Bəhruz Kəngərlinin çəkdiyi bir sıra rəsmlər “Apollonun başı”, “Laakon”, “Antik fiqur”, “Baş əzələləri” kimi rəsmləri buna misal ola bilər. Bəhruz Kəngərli çox qısa ömrünün Tiflis mərhələsini uğurla başa vuraraq doğma Naxçıvana qayıdır. Təbii ki, ilk növbədə özünü yaradıcı bir rəssam kimi təsdiqləmək, sonralar ölçüyəgəlməz hesab olunacaq vətənpərvərliyini sərgiləmək üçün...Gənc rəssam hələ tələbə ikən Naxçıvanda öz əsərlərindən ibarət sərgi təşkil etmişdi. Sərgilərində o həm xalqı çəkdiyi rəsm əsərləri ilə tanış edir, onların mövzusu haqqında izahlar verir, həm də insanlar arasında incəsənətlə bağlı söhbətlər aparır, yerlilərinin bu yöndə maariflənməsi üçün xüsusi səylər göstərirdi. Akademik M.C.Cəfərovun xatirəsində Bəhruz Kəngərlinin 1919-cu ildə balaca bir otaqda nümayiş etdirdiyi sərgisi haqqında Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|