Elmi ƏSƏRLƏR, 2018, №1 (90) nakhchivan state university. Scientific works, 2018, №1 (90)
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 171 - Şamil Qazıyevin ustadı, müəllimi Bəhruz Kəngərli ilə qarşılaşması da olduqca maraqlıdır. Bu haqda görkəmli ədəbiyyatşünas alim M.Cəfərov yazır: “Bəhruz bir dəfə (1919-cu ildə) Naxçıvanda Puşkin küçəsində, yol kənarında balaca bir otaqda əsərlərinin sərgisini düzəltmişdi. O, qapının ağzında dayanıb, yoldan ötənləri çağırırdı ki, gedib onun sərgisinə baxsınlar. Ancaq o gün böyüklərdən, yaşlılardan heç biri sərgiyə baxmaq istəmirdi. Bu arada bir neçə uşaq küçədə oynaya- oynaya rəssama yaxınlaşdılar. Bəhruz onları mülayim baxışları ilə qarşıladı. Həmişə azca titrəyən səsilə uşaqları dilə tutub sərgiyə apardı. O, bir-bir əsərlərini göstərib həvəslə uşaqlara izah verirdi və ara bir gülümsəyib deyirdi: “Əl vurmaq olmaz, olmaz əl vurmaq”. Mən həmişə üzü tutqun, qaşları çatılmış rəssamı birinci dəfə burada gülümsəyən gördüm” (4, s. 1). Şamil Qazıyevin Bəhruz Kəngərlinin layiqli yetirməsi olduğunu sənətşünaslıq doktoru Kərim Kərimov da qeyd etmişdir. Bu gün köhnə Naxçıvanımızı yalnız foto-şəkillər, kino-kadrlar vasitəsilə deyil Şamil Qazıyevin tablolarında da görür, onların bədii təcəssümünü fəxrlə seyr edirik. Bu cəhətdən onun əsrarəngiz tabloları olduqca diqqətəlayiqdir. Rəssamın hər bir tablosu Naxçıvan tarixindən bir səhifədir desək, yanılmarıq. Tabloları seyr etdikcə XIX-XX əsr Naxçıvan şəhərindəki küçələrin, evlərin görünüşü, insanların geyimləri, məişəti, adət-ənənələri kino-kadr kimi gözümüzün önündə canlanır. Əsərlərindən birində Naxçıvan hamamlarının daxili quruluşu, köhnə Naxçıvan sakinlərinin geyimi, hamamda çimmək adət-ənənəsini canlandıran rəssam sanki bizə tarixdən bir parça yadigar qoymuşdur. Saf Naxçıvan təbiəti, doğma diyarın leytmotivləri Şamil Qazıyev yaradıcılığının ana xəttini təşkil edir. Naxçıvan diyarının, təbiətinin vurğunu olan rəssam doğma yurdunu sonsuz məhəbbətlə sevmiş, Vətənini boyalarla, əlvan rənglərlə vəsf etməkdən doymamışdır. Rəssamın Naxçıvanın tarixi, təbiəti, adət-ənənələri, həyat və məişətilə bağlı çəkdiyi “Çoban”, “Xırmanda”, “Qalayçılar”, “Dəyirman”, “Lavaşyapanlar”, “Qaçqınlar”, “Çarıqçılar”, “Öküzlərin nallanması”, “Örtülü bazar”, “Naxçıvan hamamı”, “İnqilabaqədərki Naxçıvan”, “Naxçıvanda köhnə həyət” kimi əsərlər keçmiş tariximizin və mədəniyyətimizin öyrənilməsi üçün olduqca mühüm əhəmiyyətə malikdir. Etnoqrafik xüsusiyyətləri əks etdirmək baxımından dəyərli olan əsərlərindən “Lavaşyapanlar”, “Çarıqçılar”, “Qalayçılar”, “Öküzlərin nallanması” bizi bir anlıq köhnə Naxçıvan küçələrinə aparır. Atların ayaq səsləri, insanlarla dolu, səs-küylü küçələrin kənarında oturub öz işini görən sənətkarlar və sair epizodlar rəssamın insan əməyinə duyduğu heyranlığının təcəssümüdür. Adət-ənənəyə bağlılıq, Vətəni sevmək, ailəsinə bağlılıq ona atasından bir miras idi. Ziyalı ailədə doğulan rəssamın dünyagörüşünün formalaşmasında atasının əvəzsiz rolu olub. Rəssamın atası Həsən Xəlil oğlu Qazıyev İrəvan quberniyası və Naxçıvan qəzasında maarif və mədəniyyətin inkişafında böyük xidmətlər göstərmişdir. Uzun illər Naxçıvan qəzasının şəhər və kəndlərində müəllimlik edən, məktəblərdə müxtəlif vəzifələrdə işləyən Həsən Qazıyev İrəvanda ermənilərin təzyiqilə üzləşərək işdən azad olmuş, işsiz qalmışdır (4, s. 3). Elə onların Naxçıvana köçmə səbəbləri də bu idi. Həsən müəllim muxtar respublikamızda maarif sahəsində həyata keçirilən mühüm tədbirlərin fəal iştirakçılarından biri kimi tanınmış və pedoqoji kadrların hazırlanmasında böyük əmək sərf etmişdir (4, s. 3) Ziyalı ailədə böyüyən Şamil gələcəkdə atasının ona bəslədiyi ümidləri doğruldur və özünü ziyalı kimi formalaşdıra bilir. Şamil Qazıyev özündə formalaşdırdığı bu ali, nəcib keyfiyyətləri gələcəkdə övladlarının tərbiyəsində də formalaşdıra bilir. Heç də əbəs yerə demirlər ki, övladlarımzın tərbiyəsi gendən gəlir, amma digər tərəfdən də həyatın enişli, yoxuşlu yollarında da insan iradəsi mühüm rol oynayır. Şamil Qazıyevin həm həyat yolunda, həm yaradıcılıq fəaliyyətində həm onun yaşadığı mühit, həm də aldığı tərbiyə mühüm rol oynamış, onda ali insanı keyfiyyətlərin aşılanmasına, onun layiqli vətəndaş kimi yetişməsinə səbəb kimi olmuşdur. Bugün rəssamın yaradıcılığının hərtərəfli öyrənilməsinin, tədqiqinin gənclərimiz üçün, gələcək nəsillər üçün böyük əhəmiyyəti var. Şamil Qazıyevin köhnə Naxçıvanı, onun təbiətini, abidələrini, adət-ənənəsini, köhnə Naxçıvan sakinlərini tərənnüm edən tablolarına bütünlükdə “Köhnə Naxçıvan” silsiləsi desək yanılmarıq. Bugün Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyində qorunan “Köhnə Naxçıvan” silsiləsinə daxil olan əsərlər keçmiş tariximizi yaşatmaq baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Rəssam Bakıda - 172 - yaşadığı illərdə də “Köhnə Naxçıvan” silsiləsinə həsr etdiyi tablolarında köhnə Naxçıvanın hər bir detalını xüsusi qayğı və dəqiqliklə kətana sığdırmağa çalışmışdır. Heç şübhəsiz ki, bu tablolar gələcək nəsilləri düşünən rəssamın uzaqgörənliyinin nəticəsi idi. 1976-cı ildə rəssam Bakıda yaşamasına baxmayaraq, Naxçıvan təbiəti onun qəlbində, ruhunda heyranlıq yaratdığı üçün növbəti tablolarından birini köhnə Naxçıvana, gəzdiyi dolandığı tarixi məkana həsr etmək qərarına gəlir. Yağlı boya ilə təsvir etdiyi “İnqilabaqədərki Naxçıvan” (4, s. 43) və yaxud “XIX əsrin əvvəllərində Naxçıvan” tablosunda doğma yurduna olan sonsuz sevgisini görməmək mümkün deyil (1, s. 4) (şək. 1). Rəssamın tabloda canlandırdığı “Xan diki”, onun ərazisində olan Möminə xatın türbəsi, şəhərin mərkəzilə axıb gedən və indiki “Qızlar bulağı”nda gözəl bir şəlaləyə çevrilən Bazar çayı və təsvir etdiyi neçə-neçə tarixi məkan bu gün nə qədər də dəyişilib, yeni don geyinib. Sadə, köndələn evlər, zəmətkeş insanlar, tağlı körpü, tarixi abidələr, məscid, qızılı-sarı torpaq, kələ-kötür yollar... Bu mənzərələr günümüzdə tamamilə fərqlidir. Müstəqillik illərində günü-gündən müasirləşən, özünün intibahını yaşayan bugünkü Naxçıvandan köhnə Naxçıvana bir anlıq səyahət, insanı keçmişi, tarixilə görüşdürür, onun mənəviyyatını zənginləşdirir. Mübaliğəsiz deyə bilərik ki, rəssama baş ucalığı gətirən, yaradıcılığını xalqına sevdirən, onun yurduna bəslədiyi sonsuz məhəbbət olub. Şəkil 1. XIX əsrin əvvəllərində Naxçıvan Bütün dünya rəssamlarının, o cümlədən Azərbaycan rəssamlarının yaradıcılığına nəzər yetirsək görərik ki, onların şedevr əsərləri ömürlərinin sonlarında yaratdığı tablolarıdır. Yetkin və püxtələşmiş yaş dövrünün abu-havası başqa olur desək yanılmarıq. Məhz bu incə məqam Şamil Qazıyev yaradıcılığında da duyulmaqdadır. Qeyd etdiyimiz kimi ömrünün 40 ilini Bakıda yaşayan görkəmli sənətkarın Naxçıvanı tərənnüm etmək istəyi dərin düşüncənin, rəssam ürəyinin səsi ola bilərdi. Sanki rəssam bu ahıl yaşında gəzib doya bimədiyi torpaqları, həmin o gənclik xatirələrini müdrik fırçasının köməyilə bir daha canlandırmaq istəmiş, hər tablosunda vəsf etmişdir. Bu hərarət, məhəbbət, gənclik baxışları, yaddaşın izləri tablolardakı rənglərdə də özünü gizlədə bilmir. 1977-ci ildə bu təmiz, ilahi hislərin simfoniyasında növbəti tablolarından birini – “Köhnə qala” əsərini yaradır (4, s. 62). Tablonun mərkəz hissəsində yağlı boyaların solğun və isti çalarları ilə vəsf etdiyi Köhnə qalanın istinad divarları rəssamın tərənnüm etdiyi vaxtlardan sonra təbii aşınmaya məruz qalsa da son illərdə muxtar respublika rəhbərliyinin xüsusi diqqət və qayğısı ilə bərpa olunmuş və xalqın istifadəsinə verilmişdir. Əvvəllər yalnız Şamil Qazıyevin tablosunda gördüyümüz, tarixi mənbələrdə eşitdiyimiz bu tarixi məkan bərpadan sonra bizə şərait yaratmışdır ki, tarixin bir parçası ilə qovuşa bilək. Tarixi abidələrimizin bərpasında, onların əvvəlki görkəminin qaytarılmasında vasitəçi olan rəssamlarımızdan biri də Şamil Qazıyevdir. Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|