«Elmi məcmuə.(Bakı İslam Universiteti)». 2011.№6. S. 121-162. İSlamda şİƏLİk və ŞİƏLİYİN İslamda rolu
Yüklə 472,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ŞİƏLİYİN MEYDANA GƏLMƏSİ
Nişapurinin «Mustədrəku Alə Səhiheyn», Məsudinin «Murucuz-zəhəb», Xətib əl-Bəğdadinin «Tarixu-Bəğdad», Əbu Cəfər Əhməd ətTəbərinin «Riyazun-nəzrə» əsərlərində şiə sözü işlənmiş, Peyğəmbər (s) və onun əhli-beytinin tərəfdarları mənasında gəlmişdir. Burada isə şiə sözünün əhli-şiə qaynaqlarında və hədislərində gəlməsinə işarə edəcəyik. Belə ki, şiə sözü şiə qaynaqlarında da Əli və onun əhli-beytinin (ə) tərəfdan mənasında işlənmişdir. 1)«Aliyyun vəş-Şiatu». III cild. səh-17. Şeyx Nəcmuddin Cəfər bin Muhəmməd əl-Əskəri. 2)«Amalu-Səduq» səh-372. Şeyx Səduq Muhəmməd bin Babaveyh əl-Qumi. 3)«Amalut-Tusi». səh-18. Şeyx Muhəməd bin Həsən ət-Tusi. 4)«Dairətul-Məarif». XI cild. səh-199. Əllamə Muhəmməd Hüseyn Hairi Ələmi. 5)«Biharul-Ənvar». XIII cild. səh-208. Əllamə Muhəmməd Baqir Məclisi. ŞİƏLİYİN MEYDANA GƏLMƏSİ Şiəliyin meydana gəlməsinin tarixi çox qədimdir. Burada qədim deməkdə məqsədimiz Peyğəmbərin (s) dövrüdür. Bu ifadə ola bilsin ki, çoxlarmı təəccübləndirsin. Lakin yuxanda qeyd etdiyimiz əhli-sünnət və əhli-şiə qaynaqlarındakı hədislər bu təəccübü aradan qaldırır. Həmçinin, tarixi faktlar və dəlillər şiəliyin məhz Peyğəmbər (s) dövrünə aid olmasını tam dəstəkləməkdədir. Şiəliyin meydana gəlməsini təhlil edən görkəmli İslam alimi, təfsirçi və filosofu Əllamə Təbatəbai yazır: «Əlinin (ə) şiələri adı ilə tanınan şiəlik məktəbinin başlanması Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) həyatı dövrünə qayıdır. 23 illik peyğəmbərlik dövründə İslami təbliğat və çağırışların genişlənməsi ilə əlaqədar baş verən bir çox hadislər, şübhəsiz, Peyğəmbərin (s) səhabələri arasında belə bir cəmiyyətin yaranmasını tələb edirdi 34 ». Müəllif bu cümlədə çox mühüm xəbərlərə işarə etmişdir. Belə ki, o, hadisələr dedikdə «İnzar» ayəsini, «Haqq Əli ilədir» hədisini, «Ləylətul-Məbit» hadisəsini, «Qədir-Xum» hədisini və digər hədisləri nəzərdə tutmuşdur. Ötən sətirlərdə də qeyd etdiyimiz kimi şiə terminini həm leksik, həm də terminoloji mənada ilk işlədən şəxs Peyğəmbərin (s) özü olmuşdur. Belə ki, o, «Əli şiəsi» deməklə Hz. Əlinin (ə) tərəfdarlarını nəzərdə tutmuşdur. İmamiyyə əqidəsinə görə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra şiəliyin aşikar edilməsi məsələsi daha da bariz şəkildə özünü göstərmişdir. Belə ki, səhabələr içərisində Salman, Əbuzər, Miqdad, Əmmar Yasir, Əbu Əyyub Ənsari və başqaları Peyğəmbərin (s) vəsiyyətlərini nəzərə alaraq Əlinin (ə) tərəfində dayanmış və onun xəlifə olmasını istəmişlər. Bu məqamda müsəlman ümməti içərisində baş vermiş ixtilaflar özünü biruzə verdi və nəticədə iki böyük məzhəb, yəni şiəlik və sünnilik meydana gəldi. Beləliklə müsəlmanların ilk xəlifəsi Əbu Bəkr bin Əbi Quhafə xəlifə seçildi və bundan sonra Əlinin (ə) tərəfdarları o həzrətin ətrafına toplaşaraq müxalif cəbhədə dayandılar. Bundan sonra da tarixdə adları məlum olan əhli-beyt imamları (ə) şiə məzhəbinin formalaşmasma, fiqhi və etiqadi əsaslannı sistemləşdirilməsinə rəvac verdilər. Təəssüflər olsun ki, bəzi tarixi kitablarda şiəlik İslamdan sapmış bir firqə kimi göstərilir, onun əqidəvi və əməli məsələləri digər təriqət və firqələrin əməli və etiqadi məsələlri ilə qarışıq salmır. Bunun da siyasi və digər səbəblərinin olması hər kəsə bəllidir. Belə ki, şiəliyin digər qərib yollara salınmasının səbəblərindən biri insanları bu məzhəbdən uzaqlaşdırmaq və bununla da əhli-beytin fəzilət və üstünlüklərini puça çıxarmaqdır. Bunun bariz nümunəsi şiəliyin meydana gəlməsini doğru olmayan fərziyyələrə bağlamaqda görməkdəyik. Şiəliyin meydana gəlməsi səbəblərini açıqlayan ibn Xəldun yazır: «Şiəlik Peyğəmbər (s) vəfat etdikdən sonra yarandı. Çünki, əhli-beyt özünü xilafətə hamıdan daha layiqli sanır və səhabələrdən bəziləri də Əlinin (ə) davamçıları olduqdarı üçün onu xilafətə hamıdan münasib hesab edirdi. Bu səbəbdən də onlar xəlifəyə beyət etməkdən imtina edib, Əliyə (ə) üz tutdular» 35 .
Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina edib Əli bin Əbu Talibə üz tutdular. Bunların arasında Abbas bin Abdul Muttəlib, Fəzl bin Abbas, Zubeyr bin Avvam, Salman Farsi, Əbu Zər Qiffari, Əmar bin Yasir, Bərra bin Azib və Ubey bin Kəb var idi» 36 . Şiəliyin meydana gəlməsi səbəblərini açıqlayan tanınmış islam tarixçisi Prof. Dr. Həsən İbrahim Həsən yazır: «Peyğəmbər (s) vəfat etdikdən sonra müsəlmanlar son mərhələdə Əbu-Bəkrin xilafəti ilə nəticələnən hakimiyyət məsələsi ətrafında ixtilafa düçar oldular və bu ixtilaf ərəb ümmətinin «Camaat» və «Şiəlik» adlanan iki hissəyə bölünməsinə səbəb oldu» 37 . Həmçinin bəzi tarixçilər şiəliyin meydana gəlməsini Siffeyn və Cəməl döyüş zamanına bağlayırlar. Bu fikrin ən məşhur tərəfdarlarından biri İbn Nədimdir. O, deyir: «Əli Bin ƏbiTalib Təlhə və Zubeyri öz tərəfinə çəkmək üçün döyüşə gəldiyi zaman öz tərəfdarlarını şiə adlandırmışdı. Əli (ə) onlara "mənim şiələrim" deyə müraciət edərdi» 38 . Həmçinin bu fərziyyələri Tərmani «İhdasut-Tarixil-İslam», Əbdullah Fəyyar isə «Tarixul-İmamiyyə» əsərlərində qeyd etmişlər. Şiəliyin meydana gəlməsini bəzi qərəzkar tarixçilər yəhudi mənşəli Abdullah bin Səba tərəfindən yaradıldığı fərziyyəsini irəli sürmüşlər. Bu qrupdan olan tarixçilərə görə guya Əlinin (ə) Peyğəmbərin (s) vəsisi və canişini 34 (Əllamə Muhəmməd Hüseyn Təbətəbai, İslamda şiəlik, möminin nəşriyyatı, Bakı-2003, səh-31) 35 (Əllamə Əbdurrəhman bin Xəldun, Tarixi-İbn Xəldun, Beyrut, tarixsiz., cild III, səh-123) 36 (Əhməd bin Əbi Yəqub bin Cəfər əl-Yəqubi, Tarixi-Yəqubi, darus-sadir, Beyrut, tarixsiz, cild II, səh-124) 37 (Prof. Dr. Həsən İbrahim Həsən, Tarixul-İslam, misir çapı, Qahirə-1964, cild II,səh-125) 38 (Əbulfərəc Muhəmməd bin Yəqub İbn Nədim Bəğdadi, əl-Fihrist, Misir çapı, Tehran-1350/1971, səh-223). Yüklə 472,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|