«Elmi məcmuə.(Bakı İslam Universiteti)». 2011.№6. S. 121-162. İSlamda şİƏLİk və ŞİƏLİYİN İslamda rolu
Yüklə 472,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ŞİƏLİYİN İSLAM ÖLKƏLƏRİNDƏ YAYILMA SƏBƏBLƏRİ
sübutla ələ gətirirlər. Allah 124 min peyğəmbər göndərmiş və onlara iman etməyi vacib etmişdir. Həmçinin Allah Rəsulundan (s) sonra insanların ən üstünü Əli (ə) və onun on bir övladıdır (ə). Hansı ki, onlar xilafətə hamıdan daha layiqlidirlər. O, imamlar ki, elm və təqvada hamıdan üstün olmuşlar. Onların imamətini qəbul etməyi vacib bilirlər. Lakin bunu islamın əsaslarındandır deyib inkar edəni küfrdə günahlandırmırlar. Şiələr dinin bütün hökmlərini Allahın kitabı olan Qurani-Kərimdən götürüldüyünü deyirlər. Onlar Quranın Allah tərəfındən göndərildiyini, orada nasix və mənsux, möhkəm və mütəşabih ayələrin olduğunu və bunlann tanınma yollarım bilirlər. Bu ayələrin yozum və təfsirində Peyğəmbər (s) və on iki imamdan gələn mütəvatir və səhih hədisləri əsas götürürlər. Şiələr Allahın birliyinə, Muhəmmədin (s) peyğəmbərliyinə şəkk edən hər kəsi islamdan xaric bilirlər. Həmçinin hər kəs əhli-beyt imamlarından (ə) biri haqqında ifrata varsa, onlan peyğəmbərdən (s) üstün tutsa, onlara vəhy gəldiyini desə, onlara ibadət etsə, dindən çıxmışdır. Şiələr peyğəmbərin (s) səhabələrinə ehtiramla yanaşır, onları peyğəmbərə (s) yaxın yoldaş bilirlər. Lakin Əlini (ə) digərlərindən daha üstün və xilafətə daha layiq bilirlər. Həmçinin səhabələrin hamısının müctəhid olublar deyə öldürən də ölən də, söyən də söyülən də, zülm edən də zülm görən də cənnətlikdir əqidəsini qəbul etmirlər. Şiələr ölümdən sonrakı həyata, bərzəxə, cənnətə, cəhənnəmə, sirata,mizana və Peyğəmbərin (s) gətirdiyi hər bir xəbərə iman gətirir və inanırlar. Həmçinin onlar fıruiddinə aid əmr və qadağalara, halal və haramlara əməl edir və inanırlar. Şiələr Allahdan Peyğəmbərə (s) göndərilmiş kitaba etiqad bəsləyir, ona batil və naqisliyinə öndən, nə də arxadan daxil olmasını qəbul etmirlər. Onlar Kəbəni qiblə bilir, oraya istiqamət alıb gündə beş namazı qılmağı vacib bilirlər. Namaz vaxtı dəstəmazı, cənabət, heyz və nifas qüslu və ya zərurət olarsa, təyəmmümü vacib bilirlər. Şiələr həcci imkan olan təqdirdə ziyarət etməyi, Ramazan orucunu tutmağı, səfərdə və yaxud xəstə olarsa, başqa vaxtda icra etməyi və digər vacibatlara əməl etməyi vacib bilirlər. Həmçinin onlar cihadı, yaxşılığa dəvət, pisliklərdən çəkindirməni, valideyinə yaxşılıq etməyi, qohumları yoxlamağı, əmanəti qaytarmağı vacib bilirlər. Bundan əlavə spirtli və sərxoşedici içkiləri, zinanı, sələmi, qətli, qeybəti, söz gəzdirməni, namuslu qadına böhtan atmağı, haram nigahı və digər haramları haram bilir və bunlan icra edənlər üçün şərii həddi vacib bilirlər. Əlbəttə ki, bunlar şiə əqidəsinin qısa xülasəsi idi. Maraqlananlar bu haqda yazılmış əsərlərə baxa bilərlər. Şiələrin belə bir əqidəyə malik olmalanna hansı prizmadan baxmaq olar? Belə olan halda İbn Hazm «əl-Miləl vən-Nihəl», ibn Quteybə «Kitabu ixtilaf fil-ləfzi vər-Rəddi aləl-Cəhmiyyə vəl-muşəbbihə» əsərlərindəki böhtanlara görə cavab verəcəklər!
Ötən sətirlərdə şiələrin Əli (ə) və onun əhli-beytinə (ə) bağlı olduğunu və Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra imamət və xilafətin ona və övladlarına ötürüldüyünü qeyd etmişdik. Həmçinin bir çox səhabənin Əlinin (ə) ətrafına toplaşıb onun tərəfdarı olduğu və ona beyət edərək peyğəmbərin (s) xəlifəsi olmasım qeyd etmişdik. Buradan məlum olmuşdu ki, Peyğəmbərin (s) vəfatından dərhal sonra ortalığa çıxan xilafət problemində bütün Haşim və Müttəlib övladlarının, o cümlədən bir qrup Muhacir və Ənsarın Əlinin (ə) evinə toplaşıb onun tərəfdarı olduqlarını elan etmişdilər. Bu şəxslərin böyük əksəriyyəti beyətlərinə sona qədər sadiq qalmış və Əli (ə) ilə birlikdə müharibələrdə iştirak etmişlər. Onlardan sonra gələn tabiun və təbətabiunlar içərisində çoxlu şiə olduğu və onların hədis, fiqh və digər elmlər sahəsində öncül olduqları məlumdur. Belə olduğu halda şiəliyin müxtəlif islam ölkələrində yayılması prosesi təbii olmuşdur. Bu proses elə bir səviyyədə və təbii axarda olmuşdur ki, bu gün hansısa islam ölkəsini şiəsiz təsəwür etmək az qala mümkün deyil. Bu ölkələr sırasına Azərbaycan, İran, Hicazda Məkkə, Mədinə və Taif, İraqda Kufə və Bəsrə, Bəhreyn və onun ətrafı, Mosul, Cəzirə, keçmiş Şam ərazisi, Yəmən, Misir, Məğrib, Afrika, İspaniya, Fars, Mesopatamiya, Əfqanıstan, Türkiyə, Hindistan, Tibet və orta Asiya ölkələri daxildir. Hətta bu ölkələr içərisində bəziləri tamamilə şiə məzhəbində olmuş, digərlərində isə şiəlik çoxluq təşkil etmişdir. Lakin bu ölkələr içərisində şiəlik bəzən müəyyən səbəblər üzündən zəifləmiş, lakin tamamilə yoxa çıxmamışdı. Buna misal Tripoli, Suriya sahillərini, xüsusən də Hələbi göstərmək olar. Orada vaxtilə şiələrin böyük fəqihləri yaşamış və hətta onlar orada müctəhidlik məqamına yetişərək fətvalar vermişlər. Bu məqama xüsusi diqqət yetirən Möhsin əl-Əmin yazır: «Bəni-Zöhrə Hələbin öndə gələnlərindən olub və onların içərisində çoxlu fəqihlər vardı. Şiələr orada hicri altıncı yüzilliyə qədər geniş yayılmış və fəaliyyət göstərmişlər. Sonra onlar orada qətli-ama məruz qalmış və digər bölgələrə yayılmışlar» 49 Bundan sonra şiəlik Hələbdə zəifləsə də tamamilə yoxa çıxmamış, onlann bir hissəsi Dəməşqə gəlmiş və bu günədək orada yaşamaqdadırlar. Buna misal Ali-Vasit və Ali-Liham tayfalarını göstərmək olar. Bundan əlavə məşhur şiə alimi İbn Bərracm otuz il Tripolidə qazılıq vəzifəsində olması orada şiəliyin geniş yayılmasından xəbər verir. Həmçinin şiəlik Cəbəlul-Amildə daha geniş yayılmışdır. Şiəliyin orada yayılması məşhur səhabə Əbu-Zərr əl-Qiffarinin adı ilə bağlıdır 50 .
yazır: «Şiəliyin bütün ölkələrdə yayılmasının əsas səbəbi bu məzhəbin fitri bir məzhəb olmasına görədir» 51 . Həqiqətən də şiəlik fıtri bir məzhəbdir, bunun səbəbi isə onun mənsub olduğu dinin də fıtri olmasına görədir. 49 (Əyanuş-şiə, I cild, səh-87) 50 (Bax: Muhsin əl-Əmin, Əyanuş-şiə, I cild) 51 (Əyanuş-şiə, I cild, səh-87) Yüklə 472,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|