Elmi redaktor: Azərbaycan Dövlət İqtisad
Sığortanın növləri və obyektləri
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 16.2. Sığortanın növləri və obyektləri 113 16.3. Könüllü sığortanın prinsipləri
- 17.1. Sosial siyasət və onun maiiyyələşmə mənbələri
- 17.2. Sosial sığortanın mahiyyəti və sosial sığorta sistemi.
16.2. Sığortanın növləri və obyektləri 113 16.4.İcbari sığortanın prinsipləri 115 16.5.ŞƏXSİ sığortanın növləri Bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitindəvətəndaşlarm həyat və sağlamlığının qorunmasında şəxsi sığortanın rolu böyükdür. Şəxsi sığorta - vətəndaşlann həyat sığortasını, uşaqların sığortasını, nigahadək sığortanı, bədbəxt hadisələrdən sığorta və hava, dəniz, dəmir yolu və avtomobil nəqliyyat vasitələrindən istifadə edən sərnişinlərin sığortasını əhatə edir. 116 16.6. Əmlak sığortasınm növləri Əmlak sığortası qrup sığorta hadisələrindən və ya sığorta etdirənlərlə sığortaçı arasında bağlanmış sığorta müqaviləsində razılaşdınlmış fərdi sığorta hadisələrindən sığortalanmaqla həyata keçirilir. 117 16.7.Məsuliyyət sığortasının növləri 118 xvn FƏStL. SOSİAL SIĞORTA 17.1. Sosial siyasət və onun maiiyyələşmə mənbələri Sosial siyasət-dövlət hakimiyyət orqanlannın və dövlət müəssisələrinin sosial münasibətlər sahəsində həyata keçirdiyi tədbirlər sistemidir. Sosial siyasətin obyektiı\ə bütövlükdə əhali, onun ayn-ayn qruplan, ailələr aiddir. Müasir dövrdə sosial siyasətin həyata keçirilməsi və mövcud problemlərin həlli üçün sosial infrastruktur yaradılır. Sosial infrastrukturun inkişafında əsas məqsəd milli iqtisadiyyatm inkişafrnm, eləcə də cəmiyyətin sosial sabitliyinin möhkəmləndirilməsinin mühüm amili kimi qiymətləndirilən əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsindən ibarətdir. Bu problemlər dünyanm bütün ölkələri üçün aktual hesab edilir. Müasir dövrdə dövlətin sosial siyasətinin əsas vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir: sabitləşdirici və bərpaedici tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi; əhaliyə sosial yardımlann göstərilməsi sahəsində təxirəsalınmaz tədbirlərin həyata keçirilməsi; sosial münaqişələrin kəskinləşməsinə yol verilməməsi; təsərrüfat fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi. İstənilən ölkədə sosial sistemin mövcudluğunun əsas şərti onun pul vəsaiti ilə təminatıdır. Bu isə özündə maddi bazanı və ya maliyyələşmə mənbəyini birləşdirir. Bu mənbələrdən ən mühümü büdcə və büdcədənkənar fondlarm vəsaitləridir. 17.2. Sosial sığortanın mahiyyəti və sosial sığorta sistemi. Sosial sığorta sosial təminatm tərkib hissəsi olmaqla onun formalarından biridir. Sosial sığortar-dövlətin sosial sahədəki siyasətinin aynimaz tərkib hissəsidir. Sosial sığorta əhalinin müəyyən təbəqəsinin maddi təminatı üçün pul vəsaiti fondlanmn formalaşdığı və istifadə edildiyi münasibətlər sistemidir. 119 Sosial təminat və vətəndaşların maddi təminatı və onlara xidmət göstərilməsi üçün milli gəlirin müə3^ən hissəsi hesabına ictimai istehlak fondlarının yaradılması və istifadəsi prosesində yaranan bölgü münasibətləri sistemidir. Sosial sığorta sistemi iki hissədən ibarətdir: • birinci hissə müalicəvi tədbirlərin həyata keçirilməsi də daxil olmaqla işçilərin əmək qabiliyyətinin qorunması və bərpasım təminedir; • ikinci hissə əmək qabiliyyəti olmayan və əmək qabiliyyətini itirmiş şəxslərin maddi ehtiyaclarım təmin edir. Azərbaycan Respublikasında sosial sığortanın prinsipləri aşağıdakılardır: - sosial sığortanın dövlət təminatı; - sosial sığortanın ümumiliyi; - sosial sığortanın işçilərə əmək qabiliyyətinin itirildiyi hər bir halda təminat verməsi; - sosial sığorta subyektlərinin hüquq bərabərliyi; - dövlət sosial sığortasının məcburiliyi; - məcburi dövlət sosial sığortasının idarə edilməsində ictimai təşkilatlann iştirakımn təmin olunması. Sosial sığorta hadisəsinə aşağıdakılar aiddir: - pensiya yaşı; - əlillik; - ailə başçısımn itirilməsi; - əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi; - uşağın anadan olması və uşağa qulluq və s. 120 17.3. Sosial sığortanın təşkili prinsipləri 121 17.4. Sosial sığortanın növləri 122 XVIII FƏSİL. MALİYYƏ BAZARI 18.1. Sərbəst bazarların xarakteristikası Respublikamızda bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitində sərbəst bazarların yaranmasına imkan verən bazar infrastrukturu tədricən formalaşır. • Əmtəə və xidmətlər bazan (istehlak bazarı) istehlakçılarla istehsalçılar arasında istehlak təyinatlı əmtəə və xidmətlərin alqı-satqısı aparılan bazardır. Təsərrüfat əlaqələrinin genişlənməsi şəraitində əmtəə bazarları milli və ərazi sərhədlərini itirərək dünya əmtəə bazarlarına çevrilir: əmtəə birjaları, topdan və pərakəndə satış sistemləri, sərgilər, yarmarkalar, auksionlar, servis xidmətləri. • İstehsal vasitələri bazarına istehsalda birbaşa və ya dolayı yolla iştirak edən bütün maddi texniki obyektlərin alqı- satqısı aiddir. İstehsal vasitələri bazan özü də üç bazardan ibarətdir: istehsal binalarının və tikililərin alqı-satqısı bazarı, istehsal təyinatlı cihazlar, texnoloji avadanlıqlar bazarı və məhsulun hazırlanması üçün xammal, material, yanmfabrikatlar və enerji bazarı. • Daşınmaz əmlak bazan yaşayış evləri və torpaq bazar- larınlaıı ibarətdir; • işçi qüvvəsi bazarı işçi qüvvəsinin alındığı və iş yerlərinin satıldığı əmək bazandır. Bu bazar digər bazarlardan həm əmtəənin növünə, həm də onun alıcıya təklifinin və ödənməsinin xüsusi forması, alqı-satqı müddətinə görə fərqlənir. • investisiya bazan iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə uzun müddətli vəsait qoyuluşu formasında reallaşdınlan məsrəflərin məcmuudur. İnvestisiyalar dövlət, xüsusi müəssisələr, habelə xarici investorlar tərəfindən həyata keçirilir. Burada əsas məsələ kapital qoyuluşunun səmərəli istiqamətlərinin müəyyən edilməsidir. • Lizinq bazarı istehsal təyinatlı tikililərin, nəqliyyat vasitələrinin, avadanlıqlann uzun müddətli icarəyə verilməsidir. Lizinq - müəssisə və təşkilatlara az miqdarda xərc çək- 123 Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|