Elmi redaktor: Sakit Hüseynov
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
A n a r H asənli sivilizasiyası ilə tanışlıq. Bu amil XX yüzilliyin həm inqilabaqədorki dövrə, həm də sovet dövrünə aiddir [49, 188]. Sovet dövrünün əvvəlki rus təsirindən əsas fərqləri isə buraya həm də anti-islam və üm um iyyətlə, ateizm siyasətinin əlavə olunm ası, şüurların ideologiya çərçivəsinə salınması, digər tərəfdən, əhalinin savadlılıq dərəcəsinin artması ilə əlamətdardır. Son yüzilliyin axırıncı on ili isə milli şüurun intibahı və milli özünüdərk istiqamətində axtarışlarla əlamətdardır. Belə ki, yeni yüzilliyə biz milli özünüdərk və milli dövlət quruculuğu əzmi ilə, dövlətçilik təfəkkürünün intibahı şansı ilə qədəm qoyduq və bu axtarışlar indi də davam etməkdədir. Keçid dövründə formalaşmış milli-mənəvi prinsiplər daha yaramadığından, yeni milli-mənəvi prinsiplər isə hələ tam formalaşmadığından artıq müəyyən ciddi problemlərlə üzləşirik. Müasir dövrdə uzun müddət qapalı şəraitdə yaşamış Azərbaycan xarici ölkələrlə sıx əlaqəyə girir. Xarici jurnallar, televiziya kanalları və digər informasiya vasitələri ilə Avropanın, Amerikanın və bütün planetin mənəviyyat sahəsində nə problemləri, nöqsanları vardısa, hamısı bizim məkana daxil olur. Əlbəttə, insanlar mənəviyyatca kamil olsalar və kənardan hər hansı mənəvi müdaxiləyə qarşı hazır olsalar, kənar təsirlərə qarşı fərdi daxili müqavimət qüvvələri böyük olar. Lakin hətta tək-tək adamlar öz mənəvi varlığını qorumaq gücündə və səviyyəsində olsalar da, əksəriyyət bunu bacara bilməz. Çünki bütün insanlar eyni dərəcədə kamil və iradəli deyillər [49, 188]. Ona görə də, milli varlığı və dini-mədəni dəyərləri qoruyub saxlamaq funksiyasını dövlət öz üzərinə götürməlidir. İdeoloji plüralizm ölkə vətəndaşlarının öz dini hisslərini tam gerçəkləşdirməsinə zəmin yaratmışdır. Bununla yanaşı, keçmiş kommunist hakimiyyəti illəri Azərbaycan xalqını “elmi ateizmin” düzgünlüyünə inandıra bilməmişdi. Müstəqillik əldə etdikdən sonra birdən-birə fikir və etiqad azadlığının hiss olunması məscidlərin, mədrəsələrin və ilahiyyat fakültələrinin sayının sürətlə artmasına gətirib çıxarmışdır. Dini etiqadı ilə heç vaxt fərqlənməyən sosial təyinatlı obyektlərin fəaliyyəti üçün normal şəraiti olmayan -24
bölgələrdə “mesenatların” köməyi ilə məscidlərin sayı artmağa başlamışdır [49,189]. İntellektual qüvvələr öz fəaliyyətləri ilə dövlətin mədəniyyət sahəsindəki siyasətinin müasir durumunu təhlil edir və bu siyasətin perspektivlərinə aydınlıq gətirməyə çalışırlar. Mənəvi dəyərlərimizin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi müstəqil respublikanın mədəni tərəqqisinin əsas vəzifələrindən biridir. Bu mənada Azərbaycan dövləti öz daxili və xarici siyasətini yeni tarixi şəraitə, müasir tələblərə uyğun olaraq, xalqımızın tarixi və mədəni ənənələrinə, dilimizə, dinimizə, milli-mənəvi dəyərlərimizə istinad edərək həyata keçirir. Müstəqilliyimizin əldə olunmasından sonra həyata keçirilən mədəni tərəqqi milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunub saxlanılması və gələcək nəsillərə çatdırılması üçün böyük zəmin yaradır. Xalqımızın əldə etdiyi bu böyük nailiyyət, milli sərvətimiz olan mənəvi dəyərlərimizin istifadəsini, bəşəri dəyərlərin tərkib hissəsi kimi inkişafını və inteqrasiyasını təmin edir. Azərbaycan xalqı azad və suveren dövlət quraraq, mədəni-iqtisadi islahatlar aparmaqla öz milli-əxlaqi dəyərlərinə, tarixinə qayıdır, demokratik ölkələrin təcrübələrindən istifadə edir. Dövlətimizin belə bir demokratik mədəni tərəqqi xətti tutduğuna və müasir dünya mədəniyyətinə inteqrasiya olunduğumuza görə, mədəniyyətimizin özündə böyük bir dəyişiklik etmədən, yəni mühafizə edilməsi zəruri olan milli şəxsiyyətimizi təşkil edən xarakterik keyfiyyətlərim izi kənarlaşdırm adan, m illi-m ənəvi dəyərlərimizə xələl gətirmədən, təcrübəyə və elmin mütərəqqi nailiyyətlərinə söykənərək, forma dəyişikliklərini şüurlu surətdə aparmaq məcburiyyətində olduğumuzu qəbul etməliyik. Dövlətin bu sahədə strateji planının olması mütləq şərtdir. İstər təhsil sistemi, istər gənclərin mədəni-mənəvi həyatı elə bir mühit yaratmalıdır ki, bu mühitin xarici təsirlərə qarşı reaksiya qabiliyyəti güclü olsun. Ona görə, qarşıda əsas iki vəzifə vardır: birincisi, insanların mədəni-mənəvi kamillik, özünüdərk dərəcəsini və iradəsini yüksəltmək istiqamətində iş görmək və bu məqsədlə təhsil -25
A nar H əsənli sisteminin, tədris proqramlarının yenidən nəzərdən keçirilməsinə ehtiyac vardır. İkincisi, insanların yaşadığı mədəni-mənəvi mühit saflaşmalıdır, mənəvi mədəniyyət problemləri sistemli şəkildə həll olunmalıdır [10]. Sovet dövründə belə problemlər nisbətən az idi, amma bunun səbəbi o deyildi ki, ideologiya indikindən yaxşı idi. Sadəcə olaraq, o zaman bütün sahələrə sərhədlər çəkilmişdi. Həm inzibati, siyasi, iqtisadi, həm də mədəni-mənəvi sərhədlər möhkəm idi. Xaricdən hər hansı bir təsir mümkün deyildi. Hər hansı bir xarici televiziya kanalını tutmaq nəinki sadəcə texniki cəhətdən mümkün deyildi, həm də ona icazə verilmirdi. Hətta radiolarda bəzi dalğalar söndürülürdü, onlara qulaq asmaq mümkün olmurdu. Mədəni-mənəvi deqradasiyaya xidmət edən, dövlətin ideoloji prinsiplərinə qarşı yönəldilmiş verilişlərin qarşısı isə tamamilə alınırdı [10]. İndi biz demokratik dövlət, sivil, demokratik cəmiyyət qururuq. Artıq bağlı qapı arxasında, ənənəvi prinsiplərlə yaşamaq mümkün deyil. Bu mənada, qapıların açılması, bir tərəfdən, yaxşıdır, amma bu açıq qapılardan müsbət təmayüllərlə yanaşı mənfi meyillər, lazımlı məlumatlarla bərabər zərərli informasiyalar, insanların mənəviyyatına mənfi təsir edən televiziya verilişləri, mətbuat orqanları da daxil olur. Bəzi yerli mətbuat orqanları asan yolla pul qazanmaq xatirinə mənə viyyatı satmaq yolunu tutur və ənənələrimizə böyük zərbə vururlar. Məhz buna görə, mətbuat azadlığı prinsiplərimiz olsa da, rəsmən senzura ləğv edilsə də, indi artıq senzuranı əvəz edəcək mədəni-mənəvi senzuraya ciddi ehtiyac duyulur. Qloballaşmanın müsbət təmayüllərini əxz etməklə yanaşı, ənənələrimizə sədaqət prinsipindən, yüksək mənəvi dəyərlərimizi, milli kimliyimizi qorumaq prinsipindən çıxış etməliyik. Çünki, özünütəsdiq milli-tarixi köklərə arxalanır. Hazırda vəziyyət elədir ki, istəsək də, istəməsək də, qloballaşma hərəkatından, mədəni inteqrasiya prosesindən kənarda qala bilmərik. Bu prosesin müsbət cəhətlərinin cəmiyyətimizin mədəni tərəqqisinə xidmət etdiyini danmamaq şərti ilə, neqativ təzahürlərinin qarşısını almaq barədə də - 26
Mıiasir şəraitdə Azərbaycanda dini-mədəni dəyərlərin inkişaf xüsusiyyətləri düşünməliyik. Müasir dövrdə mədəniyyətin idarə edilməsi üçün zəruri olan elmi təsəvvürün işlənib hazırlanması, ancaq gündəlik məsələlərin həllinə yönəldilən və mədəniyyətin ayrı-ayrı sahələrini əhatə edən tətbiqi tədqiqatlar sahəsi ilə məhdudlaşdırılmır. Digər sahələrlə yanaşı, mədəni tərəqqidə əldə edilmiş mühüm nailiyyətlər ölkəmizin müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsinə şərait yaradır. Müstəqil respublikamızın nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlara, o cümlədən, Avropa Şurasına tamhüquqlu üzv qəbul edilməsi onun beynəlxalq mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə, dünya ölkələri içərisində öz layiqli yerini tuta bilməsinə əlverişli imkan vermişdir. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsinə xidmət edən mədəni tərəqqi dünyanın bütün dövlətləri ilə bərabərhüquqlu əsaslar üzərində faydalı əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə də şərait yaradır. Mədəniyyətin tərəqqisi haqqında fikir müxtəlifliyi isə yalnız elmi səbəblərlə deyil, eləcə də daha dərin sosial-tarixi səbəblərlə şərhini tapır. Mədəniyyət nəinki nəzəri izah tələb edən anlayışdır, həmçinin ictimai inkişafın real, praktik və vacib məsələsidir. Beləliklə, “mədəniyyət” anlayışının fundamental nəzəri əhəmiyyəti və mürəkkəbliyi müasir tarixi situasiyada mədəniyyət problemlərinin qloballığı və çoxcəhətliliyi ilə şərtlənir. Bəşər tarixində yeni mər hələnin - insan həyatının bütün sahələrində köklü dəyişikliklər mərhələsinin xarakterini dərk etmədən geniş mənada mədəniyyətin məzmununu başa düşmək qeyri-mümkündür. Müasir dövrdə “Muğam” sənətinin müxtəlif mədəniyyətlər arasında dialoq musiqisi kimi təbliğində Mehriban xanım Əliyevanın fəaliyyəti olduqca mühüm rol oynayır. Belə ki Mehriban xanım Əliyevanın himayəsi ilə 2009-cu ilin 18-25 mart tarixində Bakıda keçirilən I Beynəlxalq Muğam Festivalı Azərbaycan Muğam sənətinin beynəlxalq təbliği ilə yanaşı, muğam musiqisinin dünya xalqlarını birləşdirən bir sənət olduğunu bir daha təsdiqləmişdir. 2009-cu il 18-20 mart tarixində “Muğam Aləmi” l Beynəlxalq Festival çərçivəsində muğama həsr olunmuş elmi simpozium təşkil olunmuşdur. Beynəlxalq Muğam və muğama qohum musiqi - 27
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|