Elşən Misir oğlu Nəsibov
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qolf ağacı”
- Səbəbləri Mikro və orta səbəblər: bunlar həmçinin real görünən səbəblərdir.
82
təzyiqlərini qeyd etmək olar. Avropa tərəfindən əsas rolu Almaniya və Fransa oynayır. Hətta dini də bu məsələyə qatırlar və bəlkə də Vatikanın mövqeyinin arxasında dayanan qüvvələr də onlardır. Bu gün ideokratiya, teokratiya, etnokratiya, kulturakratiya dünya siyasətinin ruhi məğzində böyük əhatəedici rol oynayır. Teokratiya tarixdə olduğu kimi, bu gün də dünya siyasətinin piramidal iyerarxiyasında əlverişli yer tutur və piramidanın baş hissələrində siyasi hərəkətlərə təkan verən, vasitələri işə salan “düymə” rolunu oynayır. Bu anda din öz barışdırıcı mövqeyini siyasi maraqlar mövqeyinə dəyişir. 2015-ci ili aprel ayında Roma papası I Fransiskin XX əsrin əvvəllərində ermənilər soyqırıma məruz qalmışlar mövqeyi bir daha bunu sübut edir. Mövqenin arxasınca isə Fransa prezidentinin Ermənistanda 2015-ci ilin aprel ayının 24-də “soyqırımın” yüzilliyi tədbirlərinə qatılması, sonradan da Almaniya prezidentinin erməni soyqırımı sözünü işlətməsi basılan düymənin hazırlanmış olduğunu (burada monokratiya, yaxud da duokratiya teokratiyanı işə salıb və özünə təkanverici amil hesab edib) teokratiya aşkar etməkdədir. İlk növbədə qəbul etmək lazımdır ki, beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlərarası əlaqələrdə və inteqrasiyada uyğunluq prinsipi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İnteqrasiya və assosiasiya məsələlərində uyğunluq prinsipləri dövlətin daxili siyasətini və xarici siyasətini əks etdirən vasitələrdə, bu baxımdan sosial, iqtisadi, etno-mədəni amillərdə əksini tapır. Bu prinsiplər uyğun gəlməyəndə inteqrasiya üçün problemlər meydana gəlir. Uyğunluq prinsiplərini pozan amilləri, amillərin yaratdığı proseslər təsnif etmək mümkündür; çünki bu məsələdə çoxlu sayda, həm də müxtəlif miqyasda ünsürlər, obyekt və subyektlər iştirak edir. Postmodernizm dövrünün inteqrasiyası daha çox dövlətlərin regionda birləşmələrinə, aralarında yaranan ittifaqa və birliyə gətirib çıxarır. Dövlətlər bu ittifaqları yaratmaqla bir tərəfdən özlərinin xarici və daxili imkanlarını birləşdirirlər və imkanları sintezlər edərək vahid qərarlar əsasında bu potensial üzərində hərəkət etməyə çalışırlar. Potensialdan istifadə edərək birgə güc yaradırlar. Bu gücün imkanlarından tarazlı qaydada istifadə edirlər və strukturları qarşılıqlı faydalandırırlar. Ümumi gücün faydası onlar arasında uyğunluğu yarada bilir və subyektləri müəyyən məkanda birləşdirmək imkanları qazandırır. Bu aspektdə Türkiyə Avropa İttifaqına üzv ola bilmir. Etiraf edək ki, Türkiyənin Avropanın üzvü olması üçün mövcud kriteriyaları cavab vermir, resurs çatışmır. Uyğunluğun yaranması üçün kifayət qədər iqtisadi, sosial, mədəni və etno-dini aspektlər mövcud deyil. Uyğunsuzluğun yaranmasındakı problemlərdən biri də ölkələrin siyasi kursudur. Hər bir ölkə öz potensialını regionda və regiondan kənarda müxtəlif istiqamətlər üzrə yönləndirə bilir və bundan da siyasətin axın istiqamətləri meydana gəlir. Türkiyənin daxili resurslarının xarici siyasət mühiti Avropa ilə yanaşı, Asiyaya da yönəlir. Bu yönümü yaradan əsas faktor kimi etno-mədəni və dini amillər iştirak edir. Eləcə də qəbul edək ki, Türkiyə iqtisadiyyatı Avropa üçün simmetriya yarada bilməyəcək dərəcədədir. Digər aspektdə, Türk təfəkkürü daha çox Asiya üzərində köklənib və genetik
83
mənşəyinə bağlıdır. Bu gün türk özünü Avropada dəyər verəcək ünsür kimi göstərə bilmir. Təbii ki, Qərbi Avropanıən dəyərlərinə uyğunluq nəzərdə tutulur. Onu da qəbul etmək lazımdır ki, Türk dəyərləri (məsələn, ailə dəyərləri, ailə birliyi dəyərləri, digər qohumluq və birgə təsərrüfat dəyərləri) Avropa üçün nümunə ola bilər. Lakin Avropa bu məsələdə də öz mühafizəkarlığından və neoliberalizmindən əl çəkmir. Türkiyəni “müəllim” olaraq qəbul etmir. Uyğunsuzluq prinsiplərinin təsnifatı aspektindən irəli gələrək, ümumi halda Avropa İttifaqı, xüsusilə, onun mərkəzi qüvvələri Türkiyəni bu quruma tam yaxın buraxmırlar. Bu dövlətə özlərinin ticarət məhsullarının realizə bazarı kimi baxırlar. Eləcə də Türkiyənın geosiyasi regional mövqeyindan özlərini Asiyaya bağlamaq istəyirlər. Asiyada da Avropanın ruhuna qismən də olsa cavab verəcək dövlət məhz Türkiyədir. Lakin Avropaya və regiona münasibətdə Türkiyənin mövqeyi haçalanmış vəziyyətdə qalmaqdadır. Ola bilər ki, bu, Türkiyənin Avro-Asiya siyasətinin əsas təsdiqedici statusudur. Türkiyənin Avro-İslam dövləti, həmçinin Türk-islam dövləti olmaq siyasəti də onun coğrafi mövqeyinə bir siyasi status gətirir. Lakin Avropa Türkiyəyə siyasi qruplaşmada, geosiyasi fonda ümumən “Qolf ağacı”, yaxud da
(bu müəyyənlik hələ tam üzə çıxmır, gizli və makro niyyətdir. Dünyalararası rəqabətin təzahürüdür və səbəbləridir) xəritəsi gözü ilə baxır və Türkiyəni elə daha çox regionda və Rusiya ilə inteqrasiyada görür. Təbii ki, bunun da köklü səbəbləri mövcuddur. Avropanın regionda Rusiya və Türkiyəyə ögey münasibəti gələcəkdə Türk-Rus birliyinin yaranmasını şərtləndirməkdədir. Məsələn, 2014-cü ilin qaz böhranında Rusiya-Türkiyə enerji yaxınlaşması bunu sübut etməkdədir. Uyğunsuzluq prinsipindən irəli gələrək, Avropada əsasən Almaniya və Fransa Türkiyənın quruma tam yaxın gəlməsinin qarşısını almağa çalışır. Bunun əsaslı səbəbləri mövcuddur. Avropa Türkiyən nə istəyir sualına da burada cavab axtarmaq mümkündür. Bu köklü səbəbləri təsnif edərkən miqyasına görə, təsiretmədə tətbiqiq dərəcəsinə görə bir neçə aspektə ayırmaq olar:
Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|