X
ərçəng registrində XBT-O-3 təsnifat sisteminin tətbiqi
XBT-O yenitör
əmələrin həm topoqrafik, həm də morfoloji
xüsusiyy
ətlərini təsvir etmək üçün nəzərdə tutulmuş kodlaşdırma
sistemin
ə malik olan ikiqat təsnifat sistemidir.
► Topoqrafik kod şişin yarandığı və ya onun mənşəyini təşkil
ed
ən anatomik nahiyəni (və ya orqan sistemini) təsvir edir.
Burada
“X
əstəliklərin Beynəlxalq Statistik təsnifatı və
Sağlamlıqla Əlaqədar Problemlər”in 10-cu nəşrinin (XBT-10) II
bölm
əsində verilən kateqoriyalarla eyni kateqoriyalar istifadə
edilir, lakin b
əzi kodlar bir-birindən fərqlənir. Kodun əvvəlində
h
əmişə “C” hərfi, bundan sonra üçrəqəmli kod olur. Bunlardan
ilk ikisi tör
əmənin yerləşmə yerini, nöqtədən sonra gələn üçüncü
r
əqəm isə subnahiyəni bildirir. Məsələn, C18.4-də 18 rəqəmi
nahiy
ənin çənbər bağırsaq, 4 isə subnahiyənin köndələn çənbər
bağırsaq olduğunu bildirir.
► Morfoloji kod şiş hüceyrəsinin növünü (və ya histologiyasını) və
bioloji
davranışını (bədxassəli və ya xoşxassəli) təsvir edir. Bu
kod
şiş hüceyrəsinin növü və ya histologiyasını təsvir edən dörd
r
əqəmdən və şişin davranışını bildirən bir rəqəmdən təşkil
olunmuşdur. İlk dörd rəqəm sonrakı rəqəmdən (şişin davranışını
bildir
ən) kəsr (/) işarəsi ilə ayrılır. Davranış kodu 0 (xoşxassəli),
1 (d
əqiqləşdirilməmiş davranışlı), 2 (in situ karsinoma), 3
(b
ədxassəli, birincili nahiyə), 6 (bədxassəli, metastaz) və ya 9
(b
ədxassəli, birincili və ya metastatik olduğu məlum olmayan)
ola bil
ər.
► XBT-O-3 histoloji nəticələr əsasında törəmənin topoqrafiya və
morfologiyası barədə məlumatların kodlaşdırılması məqsədilə
onkoloji
x
əstələrin registr sistemlərində istifadə edilir.
Az
ərbaycanda XBT-O-3 təsnifat sistemi ilk dəfə Səhiyyə
Nazirliyinin Milli Onkologiya M
ərkəzi ilə Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi tərəfindən birgə yaradılmış
Az
ərbaycan Milli Xərçəng Registrində (kanser registri) tətbiq
olunmağa başlamışdır.
8
XƏRÇƏNG REGİSTRİNDƏ XBT-O-3 TƏSNİFAT
SİSTEMİNDƏN İSTİFADƏ ETMƏKLƏ
KODLAŞDIRMANIN ƏSAS QAYDALARININ XÜLASƏSİ
XBT-O t
əsnifat sisteinin 2-ci nəşrində verilmiş müvafiq rəqəmlər üçün
Cədvəl 1-ə baxın
(h
əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 19, Cədvəl 14).
QAYDA A. Topoqrafik regionlar v
ə dəqiqləşdirilməmiş
nahiy
ələr: əgər diaqnozda törəmənin toxuma mənşəyi
göst
ərilmirsə, “ƏGO” əvəzində hər bir dəqiqləşdirilməmiş
nahiy
əni əlifba göstəricisində təklif edilən müvafiq kodla
kodlaşdırın.
D
əqiqləşdirilməmiş nahiyələr, məsələn, “yuxarı ətraf” bir neçə
toxumadan ibar
ət olur. Məsələn, “yuxarı ətrafın yastı hüceyrəli
karsinoması” C76.4 (yuxarı ətraf, ƏGO) kimi deyil, C44.6 (yuxarı
ətraf dərisi) kimi kodlaşdırılmalıdır. Kodlaşdırma təlimatlarının 4.2.4
bölm
əsinə baxın. Bu qayda üzrə bir neçə istisna mövcuddur:
m
əsələn, çənə və alın, belə ki; bu nahiyələr əsasən dəridən təşkil
olunduğu üçün onların ƏGO kateqoriyası da dəriyə aid edilir.
QAYDA B. Sözönl
əri:
Əgər topoqrafik nahiyənin adının
qarşısına peri-, para- və ya bənzər kimi XBT-O-da xüsusi
göst
ərilməyən sözönləri əlavə edilmişsə, törəmənin mənşəyi
spesifik
toxumanın göstərildiyi hallar istisna olmaqla, nahiyəni
müvafiq d
əqiqləşdirilməmiş C76 altkateqoriyası ilə kodlaşdırın.
Bu ümumi qayda, h
əm də, “sahə” və ya “region” kimi qeyri-
d
əqiq ifadələrə də aiddir. Səhifə 17-də verilən kodlaşdırma
t
əlimatlarına nəzər salın (həmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 22).
9
QAYDA
C.
Bir
neç
ə topoqrafik kateqoriya və ya
altkateqoriyanı əhatə edən şişlər: Şiş iki və ya daha artıq
kateqoriyanı və ya alt-kateqoriyanın hüdudlarını əhatə edirsə və
əmələgəlmə
m
ənbəyi
mü
əyyən
edil
ə
bilmirs
ə,
“.8”
altkateqoriya
sını tətbiq edin.
S
əhifə 18-də verilən kodlaşdırma təlimatlarına nəzər salın
(h
əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 24). XBT-9 ilə müqayisədə XBT-
10-da yenitör
əmələr üçün daha çox sayda kateqoriya ayrılmış
əvvəllər üçrəqəmli şəkildə ifadə edilən bəzi kateqoriyalar iki ədəd
üçr
əqəmli kateqoriya ilə əvəz edilmişlər. Həmin .8 kateqoriyasının
siyahısı üçün Cədvəl 4-ə nəzər salın (həmçinin bax: XBT-O-3, səhifə
24, C
ədvəl 17).
QAYDA D.
Limfomaların topoqrafik kodları: Əgər limfoma
limfa düyünl
ərindən inkişaf edirsə, onu C77.0 ilə kodlaşdırın.
Əgər limfoma bir neçə limfa düyünü regionunu əhatə edirsə, onu
C77.8 kimi
(çoxsaylı regionların limfa düyünləri) kodlaşdırın.
Düyünd
ən kənar (ekstranodal) limfomaları yarandığı toxumaya
(bu,
biopsiyanın aparıldığı nahiyə olmaya da bilər) görə
kodlaşdırın. Əgər limfomanın nahiyəsi qeyd edilmirsə və
ekstranodal
olmasına şübhə varsa, onu C80.9 kimi (naməlum
birincili nahiy
ə) kodlaşdırın.
20-ci s
əhifədə verilən kodlaşdırma təlimatlarına nəzər salın
(h
əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 24).
QAYDA E. Leykemiyalara dair topoqrafik
kodlaşdırma:
Miyeloid sarkoma (9930/3) istisna olmaqla, bütün
leykemiyaları
C42.1 kimi (sümük iliyi)
kodlaşdırın.
21-ci s
əhifədə verilən kodlaşdırma təlimatlarına nəzər salın
(h
əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 25).
10
