Etnos V ə epos: keçmişdən bugünə 1

 Nizami Tağısoy 
 
348
konkret cümlələri oxuyub qonağın nəzərinə çatdırdım.  İ.K.Kanad-
pev yazır ki, onunla uzun müddət bir yerdə təhsil alıb Vladimir Vla-
dimiroviç Popov kimi tanınmış bir tələbə universiteti başa vurub 
1884-cü ildə Qafqazdakı  şəhərlərdən birində xidmətə başladıqdan 
sonra, o, burada Ermənilərin London Komitəsi ilə  əlaqələr yarat-
maqla sonra Vartan Vartanoviç Popovyan kimi separatçılıqla məş-
ğul olmuşdur, İ.K.Kanadpev keçmiş tələbə dostundan öz adını, ata-
sının adını və soyadını niyə gizlətdiyini soruşduqda, «onun o vaxtlar 
erməni kimi tanınması ziyan edə bilərdi» və «erməni olmaq təhlükə-
lidir» cavabı vermişdi (göstərilən əsər, s. 3-8); müəllif bu əsərdə (s. 
9-16) qeyd edir ki, hətta dəfələrlə Türkiyə ermənilərindən olan 
təbliğatçılar onu onların xeyrinə iş aparmağa təhrik etsələr də, o, hər 
dəfə ermənilərin separatçı təkliflərini rədd etmiş və göstərmişdir ki, 
onların bu istiqamətdə aparacaqları  hər hansı  fəaliyyət Türkiyə er-
mənilərini məhvə aparmaqla, Rusiyada yaşayan ermənilərin də və-
ziyyətini gərginləşdirəcəkdir (s. 11-15). Görürsünüz, fikir vermiş ol-
saq, XIX əsrin sonuncu rübündə cərəyan edən erməni məkirliyi bu 
gün də eyni dəst-xəttlə hərəkətdədir. 
V.Qurko-Kryajinin «Erməni məsələsi» məqaləsini Layn Lin 
üçün hərtərəfli təhlil edərək ermənilərin indi yox, lap XVIII-XIX 
əsrlərdən mənfur, çirkin niyyətlə yaşayıb, planetin digər aparıcı 
dövlətlərinə yaltaqlanmaqla ayrı xalqların ərazilərinə göz dikdiklə-
rini mənbəyə istinadən sübuta yetirdim (s. 5-15). V.Qurko-Kryajinə 
görə, onu da vurğuladım ki, 1921-ci il rus-türk müqaviləsi ilə prob-
lem sona qədər həll edilmişdir. Lakin tarix göstərdi ki, ermənilərin 
qonşu xalqlara və dövlətlərə torpaq iddiası bu günə qədər də davam 
etməkdə  və, yəqin ki, ermənilər durduqca davam edəcəyi istisna 
olunmur. 
A.S.Qriboyedovun «Ermənilərin bizim vilayətlərə köçürülmə-
si haqqında qeydlər»indən mən ermənilərə Azərbaycanda, Qara-
bağda necə münbit şərait yaradılmasından, azərbaycanlıların onlara 
nə qədər böyük qonaqpərvərlik göstərməsindən bu rus diplomatının 
əsərindəki faktlara söykənərək danışdım. 

---

Etnos 
v
ə epos: keçmişdən bugünə 
 
349
V.L.Veliçkonun «Rus işi və qəbilələrarası məsələlər» əsərinin 
64-cü səhifəsindən Layn Linin diqqətini bir məqama cəlb etdim. O, 
yazır: «Ermənilər haqqında lap qədimdən pis fikir yaranmışdır. Əl-
bəttə, bu, əsassız da deyildir. Çünki müxtəlif dövrlərdə bir çox xalq-
lar arasında başqa cür heç o əmələ də gələ bilməzdi». Veliçko ermə-
nilərin tarixi kökünə  nəzər salarkən onların təşəkkülünün özünün 
dumanlı olduğunu qeyd edərək göstərir ki, özünü erməni hesab 
edənlərin hamısı heç də erməni kökündən deyil (bax: s. 65). Burada 
müəllif başqa bir maraqlı məqama toxunaraq göstərir ki, hətta daim 
özünəməxsusluğunu qoruyub saxlaya bilmiş qaraçıları belə erməni-
lər assimilyasiyaya uğrada bilmişdilər. 
Ermənilərin bütün dünyaya yalandan türklər tərəfindən soyqı-
rımına məruz qalmalarını amerikalı professora çatdırmaq üçün mən 
fransız tarixçisi «Jorj de Malevilin «1915-ci il erməni faciəsi» əsə-
rindən fraqmentləri göstərərək burada da ermənilərin məkrli sima-
sını açıb ortaya qoya bildim. Əsərin 46-cı səhifəsində Jorj de Male-
vilin erməni tarixçisi Papazyanın ermənilər haqqında yazdığı fikrini 
xatırlatdım. Papazyan deyir ki, ermənilər özləri öz bədbəxtliklərinin 
yaradıcısı  və törədicisidirlər. Onlar cinayətkar utopik təbliğata ge-
dərək, qiyam qaldırıb, özlərini məhvə məhkum ediblər. 
Dediklərim daha da inandırıcı olsun deyə, sözün həqiqi məna-
sında erməni genosidinin olmadığını, bunu ermənilərin uydurduğu-
nu Səmyuel A.Uimzin 2004-cü ildə işıq üzü görmüş kitabına müra-
ciət edərək əsaslandırdım. İyirmi bir fəsildən ibarət bu sanballı, er-
məni uydurmalarını darmadağın edən ingilis müəllifinin monoqrafi-
yasında ermənilərin bir daha iç üzü açılır. Kitaba ön söz yazmış 
Milli Məclisin Beynəlxalq Münasibətlər və Parlamentlərarası  Əla-
qələr Komissiyasının sədri professor Səməd Seyidovun redaktəsi ilə 
dilimizdə nəşr olunmuş bu əsərdə onun yazdığı «Zorakılıq, yalan və 
saxtakarlığın qarşısına böyük həqiqətlə» məqaləsində erməni 
məkrliyinin müxtəlif tərəfləri araşdırılır. Səmyuel A.Uimz isə kita-
bın on beşinci fəslini «Ermənilərin Amerikada koloniya yaratma-
sı»na və erməni genosidi olmamasına həsr etmişdir. Yəni mən Layn 
Linə ingilis müəllifinin fikirlərini çatdırmağa daha böyük üstünlük 

---

 Nizami Tağısoy 
 
350
verdim ki, onda mənim dediklərimə şübhə yeri qalmasın. Layn Linə 
onu da dedim ki, ingilis müəllifi Səmyuel A.Uimzin kitabında belə 
bir sual da edir: «Xristianlar özlərindən soruşmalıdır ki, köməksiz-
müdafiəsiz müsəlman kəndlərinə hücum etmək Allah işi sayılırmı? 
Qiyamət günü hər hansı bir xristian erməni «xristian» liderlərinin 
ayaqqabısında Xristin qarşısında dayanmaq istəyəcəkmi?» deməsi 
erməni «humanizminin» bütün tərəflərini bizə çatdırmaq baxımın-
dan mühüm əhəmiyyət daşıyır.  
Qarabağ probleminin necə ortaya çıxma səbəbləri ilə bağlı isə 
rus yazıçısı Yuri Pompeyevin «Qarabağ qan girdabında» əsərindən 
bəzi məqamları iqtibas etdim və kitaba istinad edərək «Qarabağ 
probleminin» ortaya çıxmasında kimlərin böyük «xidmətləri» oldu-
ğunu göstərdim. Yuri Pompeyev əsərin 5-ci səhifəsində yazır: «Hət-
ta Ermənistan mövcud olmasaydı belə, onsuz da Azərbaycan üçün 
Qarabağ problemi ortaya çıxacaqdı. Çünki Dağlıq Qarabağ münaqi-
şəsi hazırlanmış bir aksiya kimi həyata keçiriləcəkdi». Onun müasir 
dövrdə ortaya çıxmasında A.Soljenitsın, A.Nuykin, Q.Starovoytova, 
N.Travkin, Y.Bonner-Əlixanyan, M.Qorbaçov, A.Aqanbeqyan, 
S.Kaputikyan, Z.Balayan, Q.Şahnazarov kimilərinin «xidmətlə-
ri»nin misilsiz olduğunu rus müəllifi kitabın müxtəlif səhifələrində 
(s. 5-106) sübuta yetirir. Yuri Pompeyevin əsərinin elə səhifələri var 
ki, onları həqarətsiz oxumaq olmur. Bu, xüsusən ermənilərin Xoca-
lıda törətdikləri genosidlə bağlıdır (Bu haqda Layn Linə aşağıda da-
ha ətraflı danışacağımı nəzərə alıb onlar haqda sonra məlumat verə-
cəyəm). 
Erməni məkrliyinin qurbanı  nəinki Anadolu türkləri, azəri 
türkləri, həm də gürcülər olmuşlar. Daha doğrusu, ermənilərin tor-
paq iddiası heç də yalnız Türkiyəyə, Azərbaycana deyil, həm də 
Gürcüstana, Stavropola, Krasnodara, Rostov vilayətinə və yer kürə-
sinin digər  ərazilərinədir. Məsələn, Afrikaya-Siriyaya tripoliyədir 
(ətraflı bax: Səmyuel A.Uimz. Ermənistan. Terrorçu «xrisitan» öl-
kənin gizlinləri. – Bakı, 2004, s. 261). Mən Krasnodar və Stavropol 
diyarlarında yaşayan kazakların orada ermənilərlə dəfələrlə münaqi-
şələrinin baş verdiyini də amerikalı professora bildirməklə böyük 

---