Əyyub Abasov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
111 Arıq, boynu uzun mülkədar da həyəcanla yerindən qalxıb dedi: - Güc, ixtiyarat sən general-nahankapetdədir. Nə bilirsən elə! Onların birini sağ qoyma! Bizdən də nə istəyirsən verək. Nə deyirsən eləyək! Karo: - Bax, əsl məsələ budur, - dedi. – Mən kağızı qəsdən oxudum ki, düşmənimizi daha yaxşı tanıyasınız. Onları harda görsəniz, yerlərini bilsəniz hökumətə xəbər verəsiniz. Mənim özümün isə, siz ağaların mənafeyini gözləməkdən başqa məqsədim yoxdur. Ağalar, indi keçirəm ikinci məsələyə. Bu barədə çox danışıq aparmayacayıq. Mən ancaq bir məsələni Milli Şura üzvlərinin nəzərinə çatdırmaq istəyirəm. Bu yaxınlarda qoşunumuz hücuma keçəcək. Sərhədimizə yaxın olan müsəlman kəndlərini götürəcəyik. Plan belədir ki, gərək bütün Kürdüstan, Həkəri-Bərgüşad kəndləri bizim əlimizə keçsin, tezliklə Qarabağa girək… Ona görə ayıq olun, bolşeviklərin bu cür kağızlarına inanmayın, hökumət nə istəsə, əsirgəməyin. Onu da deyim ki, Vedi və onun ətrafındakı müsəlman kəndlərinə bu yaxınlarda yaxşı divan tutulmuşdur. İndi o kəndlər də erməni qardaşlarımızın əlindədir. Ölən ölmüş, sağ qalan müsəlmanlarsa, İrana və Naxçıvana qaçmışdır. Belə də danışıq var ki, İravandakı qoşun Naxçıvana hücum eləsin. Nə isə, ağalar, yenə deyirəm: öz hökumətimizə hər zaman kömək eləyin. Kimsə dedi: - Qorxma, general-nahankapet, hökumətin dalında dağ kimi durmuşuq. Təki elə bizim qoşunumuz yer alsın, kənd dağıtsın. - Mənə söz ver! – deyə Arakel Karoya müraciət elədi. Karo: - Ağalar, - dedi, - Milli Şuranın hörmətli və ziyalı üzvü doktor Arakel Lalayans danışacaq. Hamı gözünü Arakelə dikdi. O, ayağa qalxıb dedi: - Mən siyasət adamı deyiləm. Hamınız bilirsiniz ki, həkiməm. Milli Şuranın üzvü olduğum üçün öz fikrimi burda açıq demək istəyirəm. Bəli, onu demək istəyirəm ki, bu saat dünya dəyib bir-birinə. Rusiyanın mərkəzində fəhlə-kəndli hökuməti qurulub. Bu hökumət üçüncü ildir ki, yaşayır. Amma, bizim Zaqafqaziyada çox qarışıqlıqdır. Burada camaatı, milləti daşnaklar bir yana çəkir, menşeviklər o biri yana çəkir, müsavatçılar da tamam başqa yana çəkir. Bu hal, bu vəziyyət oxşayır rus şairi Krılovun «Balıq, ördək və xərçəng» təmsilinə. Hərə bir tərəfə çəkir, amma araba yerdən tərpənmir. İndi hamı millətin «halına qalır», amma millətin halı heç yaxşılaşmır… Mən bir həkim kimi, kəndləri gəzirəm. Ölən doğulandan çoxdur. Camaat acından və xəstəlikdən qırılır. Ona görə, mənim Milli Şuraya iki təklifim var: hökumət Gorusda bir xəstəxana açsın. Bir də, aclara taxıl paylansın… çox adam ot yeyir… Millət qırılıb gedir. Ona belə gündə əl tutmaq lazımdır. - Taxılı hökumət hardan alıb paylasın, ay həkim? – deyə kimsə yerindən qışqırdı. - O adamlardan ki, ambarları, quyuları arpa-buğda ilə doludur, - deyə Arakel cavab verdi. – Əgər millət qədri bilirsinizsə, cibinizin, quyularınızın ağzını gərək açasınız. Adamların arasında xısın-xısın danışıq başlandı. 112 - Bu kimi deyir?.. - Niyə belə danışır?.. - Kim öz taxılını ona-buna verər?.. Karo Arakelə qəsdən bir söz demir, daha nə danışacağını maraqla gözləyirdi. Arakel dedi: - Bəli, biz gərək elə iş görək ki, hamının qarnı doysun, torpağı, inəyi, öküzü olsun; heç kəs qılınc-qalxan götürüb, qonşu kəndləri viran qoymağa getməsin, qan axıtmasın… - Zahirdə sakit, lakin daxildə həyəcanlı olan Arakel bərk öskürməyə başladı. Bu zaman yenə adamların arasında danışıq getdi: - Ərə, bu həkim, Karonun tərsinə danışdı ki… - Sən öl, bura gələndə içib, yoxsa, ağlı başında olan adam da belə hörmətli məclisdə bu cür axmaq söz danışarmı? Karo ayağa durdu. Pərtliyini büruzə verməyib dedi: - Ağalar, orda pıçıltını kəsin! Doktor, sən də otur! Daha uzun-uzadı nitq eşitməyə vaxt yoxdur… Arakel keçib yerində oturdu. Keşiş Mesrop ilə yanaşı oturan Baqrat əlini Karoya tərəf uzadıb söz istədi. Karo dedi: - Hörmətli adamlarımızdan biri, Milli Şuranın ləyaqətli üzvü Baqrat ağa danışacaq: Baqrat ayağa qalxıb dedi: - Ağalar, mən fəxr eləyirəm ki, Milli Şuranın üzvüyəm. Bunu başa düşmək lazımdır ki, bu xoşbəxtlik hər adama qismət olmaz. Amma əfsus ki, hər adam bunu başa düşmür. Elə götürək bizim həkim Arakeli. O, necə ki, həkim – çox yaxşıdır, mənim qızımı da sağaldıb. Amma, düzü, burda bir az alt-üst vurdu. Mən, düzdür, Arzonun torpağını satın almışam. Bundan sonra da alacağam. Bunu mənə kim qadağan eləyəcək… Qaldı aclara taxıl vermək, nə deyim… Kim istəyir versin. Mənim artıq bir saman çöpüm də yoxdur… Mən ancaq qoşun üçün taxıl, ətlik verərəm. Mən razıyam ki, musurman kəndlərini elə bu gün dağıtsınlar. Başa düşmək lazımdır ki, hökumət hər şeyi bizdən yaxşı görür və bilir. Mən sözümü qurtarıb deyirəm, bizim general-nahankapet hər nə desə, ona razıyıq. Çünki onun ayağı biləni bizim başımız bilmir. – O, üzünü Karoya tutub əl çaldı… Başqaları da ona qoşuldu. Giyəvi ilə fəxr eləyən Baqrat oturdu. Karo: - Sağ ol, Baqrat ağa! – dedi, - yaxşı danışdın. Ağalar, Milli Şuranın iclasını bağlayıram. Gedə bilərsiniz. Doktor, sən qal! Adamlar Arakelin üzünə tərs-tərs baxa-baxa, öz aralarında pıçıldaşa- pıçıldaşa çıxıb getdilər. Karo Arakelə dedi: - Yaxın əyləş, doktor! Səninlə xüsusi söhbətim var. Onlar qarşı-qarşıya oturdular. Karo Arakelin üzünə mənalı-mənalı baxaraq dedi: - Mən səndən belə sözlər eşitməmişdim, doktor… Bugünkü nitqinlə hamını heyran elədin. Çox sağ ol!.. Arakel, Karonun iclası nə üçün tez bağladığını yaxşı başa düşmüşdü. 113 - Məni axıra kimi danışmağa qoymadın. Elə güman edirəm ki, hər kəs öz fikrini deyə bilər… Bəs Milli Şura nə üçündür! - Bəli, deyə bilər, amma sən pis başladın, çox pis. Şura üzvləri səndən başqa sözlər, fikirlər gözləyirdilər. Amma sən bir az da danışsaydın, axırda bizi ittiham eləyəcəkdin. Sənin yumşaqlığına, humanistliyinə ehtiyac yoxdur. Biz hakimiyyətimizi qoruyub möhkəmləndirməliyik. Erməni ziyalısı millətin və hökumətin mənafeyini gözləməlidir. Amma sənin sözlərindən belə anlaşıldı ki, müsəlman kəndlərinin dağıdılması nahaqdır, mülkədarlar da öz torpaqlarını kasıblara verməlidirlər… Bizim hökumətdə belə qanun yoxdur… Səni ağıllı bir erməni ziyalısı kimi, ölkədə tanınmış hörmətli bir doktor kimi Milli Şuranın üzvü elədik. Amma sən bu gün bir sosialist, daha doğrusu, bir bolşevik kimi danışdın. Elə bolşeviklər də, oxuduğum kağızlarında sən deyəni demirlərmi? Sənin bolşevik olmadığına heç şübhəm yoxdur. Bəlkə, ürəkdə… Yox, yox, buna da inanmıram. Ancaq belə zərərli fikirləri tamam beynindən çıxartmalısan. Yaxşı, de görək, biz hansı ağanın, mülkədarın taxılını alıb aclara paylaya bilərik? Biz bütün vəsaiti, taxılı qoşunun saxlanmasına sərf edirik. Bizə hərbi qüvvə lazımdır. Bizə Qarabağda qoşun saxlayan müsavatçılara zərbə vuracaq soldat lazımdır. Belə deyilmi, cənab doktor? Arakel dillənmədi. Karo sözünə davam elədi: - Aclıqdan, camaatın ot yeməsindən deyirsən. O bizə məlumdur. Amma nə eləyək? Zəngəzur kəndlisinin qarnı nə zaman doyub ki, biz də doyuraq?! Torpağını kəndlilərə müftə payladığın da mənə məlumdur. Ancaq nə üçün? Kimin xeyrinə bunu eləmisən? Məncə, bir mülkədar oğlunun bu cür səxavət və insanpərvərlik göstərməsi axmaqlıqdır. Qərəz, bir erməni ziyalısı olduğun üçün xatirini çox istəyirəm. Bir də nişanlımı sağaltdığına görə sənə hörmət edirəm. Karonun danlağını, nəsihətini eşidən Arakel soruşdu: - Baqratın qızını deyirsən? Xəstəyə müalicə eləmək mənim borcumdur. Qız özü də çox yaxşı qızdır. - Pis qız deyil. Görürsən, doktor, mən haqqı-sayı itirən adam deyiləm. Ali orqanımıza üzv olmağına səbəblərdən biri də Siranuşu müalicə edib sağaltmağındır. Mən əminəm ki, bir vaxt müsavatçılarla olacaq müharibədə, yaralanan qoçaq erməni əsgərlərini yaxşı müalicə edəcəksən. Bu olacaq sənin millət qarşısında xidmətin!.. Bundan əlavə, ideya cəhətdən sən bir ziyalı kimi mənə kömək eləməlisən. Milli Şuranın savadsız, cahil üzvləri olan mülkədarlar, dövlətlilər, alış-verişçilər hökumətə maddi yardım göstərmək üçün lazımdırlar. Aydındırmı, doktor? Güman edirəm ki, bizim aramızda daha belə söhbətlər olmayacaq. Elədirmi? - Mənim heç bir sözüm yoxdur. - Şuranın gələcək iclasında bütün üzvlərdən, yersiz, mənasız danışdığına görə üzr istəyərsən. Yaxşımı? Kim ilə nə dildə danışmaq lazım olduğunu bilməyən, şöhrətdən başı gicəllənən, ixtiyarat və qulluq cəhətdən özündən kiçik olan adamları bir milçək boyda görən bu kobud general-qubernator Arakelin gözündə nə qədər alçaldı!.. Onun sözlərindən, rəftarından son dərəcə incidisə də, heç bir söz demədi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|