F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
533
adi qayda ilə daranmışdı. Başqa bir yerdə mən ona rast gəlsəydim, onun yanından ötüb-keçər, ona heç diqqət yetirməzdim, lakin o ilk baxışda belə görünürdü. Sonra elə həmin axşam mən ona daha yaxşı, daha diqqətlə baxa bildim... Elə bircə onun mənə əl verməsi, heç bir söz söyləmədən, bir növ sadəlövhcəsinə, xüsusi bir diqqətlə xeyli mənim gözlərimə baxması öz qəribəliyi ilə məni heyrətə saldı, mən nə üçünsə ona baxıb gülümsədim. Görünür, mən o saat qarşımda təmiz qəlbli bir insan olduğunu hiss etmişdim. Qrafinya diqqətlə ona göz qoyurdu. Katya mənim əlimi sıxıb, tələsə-tələsə məndən uzaqlaşdı, Alyoşa ilə bərabər gedib, otağın o biri başında oturdu. Alyoşa mənimlə görüşərkən pıçıldayaraq dedi: “Mən buraya bircə dəqiqəliyə gəlmişəm, bu saat ora gedəcəyəm”. “Diplomat” bir fikri inkişaf etdirərək sakit-sakit və əzəmətlə danışırdı (Mən onun familiyasını bilmirəm, buna görə də bir adla adlandırmaq üçün ona diplomat deyəcəyəm). Qrafinya ona diqqətlə qulaq asırdı. Knyaz onun fikrini bəyənərək yaltaq-yaltaq gülümsəyirdi, natiq tez-tez ona müraciət edirdi, görünür, onu ləyaqətli dinləyici hesab downloaded from KitabYurdu.org
534
edirdi. Mənə çay verib sakit buraxdılar, buna da çox şad oldum. Mən diqqətlə qrafinyaya baxırdım. Aldığım ilk təəssürat nəticəsində heç istəmədən o mənim xoşuma gəldi. Bəlkə də o daha cavan deyildi, amma mənə elə gəlirdi ki, onun yaşı iyirmi səkkizdən çox deyil. Üzü hələ də təravətli idi, bir vaxtlar o yəqin ki, ilk gəncliyində, çox gözəl imiş. Tünd-sarı saçı hələ çox gur idi, bir az yüngüllük, dəcəlcəsinə istehza ifadə olunan baxışlarında böyük bir mülayimlik və mərhəmət vardı. Lakin görünür, indi o özünü ələ almışdı. Onun baxışlarında, eyni zamanda, çoxlu ağıl, amma hər şeydən çox mərhəmət, şənlik ifadə olunurdu. Mənə elə gəldi ki, onun təbiətində yüngüllük, kef çəkmək həvəsi, xoşməzac, bəlkə də bundan daha böyük bir xudbinlik üstün yer tutur. O, knyazın əli altında idi, onun üzərində knyazın çox böyük təsiri vardı. Mən onların bir-biri ilə yaxından əlaqədə olduğunu bilirdim. Bunu da eşitmişdim ki, onlar xaricdə olarkən, knyaz onu
heç də başqalarına qısqanmazmış. Mənə elə gəlirdi ki (indi də mənə elə gəlir), onları bir-birinə keçmiş əlaqələrindən başqa, ayrı bir şey də bağlayır, bu da qismən, hər birinin boynuna götürdüyü, downloaded from KitabYurdu.org
535
müəyyən uzlaşmaya əsaslanan sirli bir təəhhüddür... Bir sözlə, onların arasında bir şey var idi. Onu da bilirdim ki, knyaz indi onun əlindən bezardır, amma aralarındakı əlaqə kəsilmirdi. Bəlkə də o zaman onları, xüsusilə, Katya haqqında olan fikirləri əlaqələndirirdi, bu fikirlər də, söz yox ki, knyazın təşəbbüsü ilə həyata keçirilməli idi. Knyaz buna əsasən qrafinya ilə evlənməkdən yaxasını qurtara bildi (qrafinya, doğrudan da, bunu ondan tələb edirdi), onu inandıra bildi ki, öz ögey qızı ilə Alyoşanın evlənməsinə kömək etsin. Mən Alyoşanın sadə qəlblə etdiyi söhbətlərindən, hər halda belə bir nəticə çıxara bilmişdim, axı Alyoşa hər necə olsa, bir şey duya bilərdi. Mənə eyni zamanda, qismən də Alyoşanın söhbətlərindən elə gəlirdi ki, qrafinya tamamilə knyaza tabe olsa da, knyaz ondan qorxur, buna da yəqin ki, bir səbəb var. Hətta Alyoşa da bunu hiss etmişdi. Sonra mən bildim ki, knyaz qrafinyanı bir adama ərə verməyi çox istəyir, onu Simbirsk quberniyasına qismən də bu məqsədlə göndərirdi, ümid edirdi ki, bəlkə əyalətdə ona ləyaqətli bir ər tapa bildi. downloaded from KitabYurdu.org 536
Oturub qulaq asırdım, bilmirdim necə edim ki, tezliklə Katerina Fyodorovna ilə üz-üzə durub danışa bilim. Diplomat qrafinyanın sualına cavab verirdi, sual da hal- hazırkı vəziyyətə, başlanan islahatlara, bu islahatlardan qorxub-qorxmamağa aid idi. O, ixtiyar sahibi olan bir adam kimi, sakit-sakit və çox uzun danışırdı. O öz fikrini məharətlə, ağıllı tərzdə izah edirdi, lakin onun fikri çox iyrənc bir fikir idi. O təkidlə deyirdi ki, bütün bu islahatlar, düzəlişlər çox tezliklə öz nəticəsini göstərəcək, adamlar da bu nəticələri görüb ağla gələcəklər, nəinki cəmiyyətdə (məlum şeydir ki, onun müəyyən hissəsində) bu yeni ruh öz təsirini itirəcək, eyni zamanda, səhvləri təcrübə nəticəsində görəcəklər, onda daha böyük bir qüvvətlə köhnəni müdafiə etməyə başlayacaqlar. Bu təcrübə təəssüfə layiq bir şey olsa da, çox əlverişli olacaqdır, çünki o, xilasedici köhnəliyi necə müdafiə etməyi öyrədəcəkdir, köhnəliyi müdafiə üçün yeni dəlillər göstərəcəkdir, buna görə də hətta indi arzu etmək lazımdır ki, ehtiyatsızlıq son pilləsinə daha tez çatsın. Diplomat sözünü belə tamamladı: Bizsiz iş keçməz, bizsiz heç bir cəmiyyət hələ bu vaxta qədər yaşaya bilməmişdir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|