F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
291
sənə layiq adam deyiləm. Sən bir şeyi də doğru dedin: indi mən ancaq ona görə sənə yanaşdım ki, kefli idim. Hərçənd, mənim bu dediklərim boş-boş şeylərdir, indi daha mənim barəmdə olan söhbəti kəsək. Yaxşısı budur, sənin barəndə danışaq. Əzizim, oxudum! Oxudum! Mən də oxudum. Dostum, sənin birinci əsərin barədə deyirəm. Qardaş, elə ki oxudum, az qaldı ki, abırlı bir adam olum! Lap az qaldı! Ancaq bir az fikirləşdim, götür-qoy elədim, bu qərara gəldim ki, abırsız adam olmaq daha yaxşıdır. Bəli, belə... Masloboyev çox şeylər danışdı. Getdikcə o daha artıq keflənir, ürəyi daha artıq yumşalır, az qalırdı ki, ağlasın. O, əziz, sevimli bir adam idi, həmişə də ağlı başında olardı, fikrən də, özünə görə, çox inkişaf etmişdi. O hələ lap məktəbdə oxuyarkən hiyləgər, bic, kələklə, yaranmaqla hər yerə baş soxan, öz xeyri üçün işə əngəl qatan bir uşaq idi, böyüyəndə də belə qalmışdı, dəyişməmişdi. Bununla belə, qəlbdən məhrum deyildi, məhv olmuş bir adam idi. Rusların arasında belə adamlar çoxdur. Bəzən onlar böyük qabiliyyət sahibi olurlar, lakin bu şeylər onların şəxsiyyətində bir- birinə dolaşaraq çarpaşıq düşür. Bundan başqa, onlar öz downloaded from KitabYurdu.org
292
zəiflikləri üzündən müəyyən məsələlərdə bilə-bilə nəinki məhv olurlar, hətta məhv olmağa getdiklərini qabaqcadan da bilirlər. Masloboyev də şərabda boğulub məhv olmuşdu. O, sözünə davam edərək dedi: – İndi, dost, bir söz də deyim. Əvvəl sənin adının gur- gur gurladığını eşitmişdim. Sonra sənin barəndə cürbəcür tənqidlər oxudum, doğrudan da, oxudum. Yəqin sən elə düşünürsən ki, indi mən heç bir şey oxumuram, sonra sənə bir neçə dəfə rast gəldim: uzunboğaz, yırtıq çəkmə geyinmişdin, palçıqda qaloşsuz gəzirdin, başında əzilmiş şlyapa vardı, bundan bildim ki, vəziyyətin necədir. İndi, deyəsən, jurnallara yazırsan, eləmi? – Elədir, Masloboyev. – Deməli, poçt arabalarına qoşulan yabılar sırasına yazılmısan? – Buna oxşayır. – Qardaş, bunu görüb, bilirsən mən nə deyirəm: içmək yaxşıdır! Mən doyunca içib divanda uzanıram (çox qəşəng, yaylı bir divanım var), düşünürəm ki, mən, məsələn, Homerəm, ya Dantam, ya da Fridrix Barbarusam, adam axı downloaded from KitabYurdu.org
293
nə istəsə, təsəvvür edə bilər. Amma sən Dant, ya da Fridrix Barbarus olduğunu təsəvvür etməzsən. Əvvəla ona görə təsəvvür etməzsən ki, sən öz-özlüyündə qalmaq istəyirsən, ikincisi də, ona görə təsəvvür etməzsən ki, arzu etmək sənə qadağan edilmişdir, çünki sən poçt arabalarına qoşulan yabılar sırasına yazılmısan. Mənimki – təsəvvürdür, səninki – həqiqət. Mənə bax, sənə lap qardaşcasına açıq deyirəm (yoxsa məni on il incitmiş, alçaltmış olacaqsan), sənə pul lazımdırmı? Yaxşı, üz-gözünü turşutma. Mənim pulum var. Al, apar nəşriyyatla haqq-hesabını qurtar, üzülmüş xamıtı at boynundan, sonra da özünü birillik təmin elə, otur, böyük bir əsər yaz. Hə? Necə bilirsən? – Masloboyev, qulaq as! Sənin qardaşcasına təklifinə çox böyük qiymət verirəm, ancaq indi sənə heç bir şey deyə bilmərəm. Niyə? Bu uzun söhbətdir. Ayrı məsələ var. Hər halda, söz verirəm ki, sonra hamısını qardaşcasına söyləyərəm. Etdiyin təklif üçün təşəkkür edirəm, söz verirəm, sənin yanına gələcəyəm, özü də çox gələcəyəm. Bilirsən nə var? Sən mənimlə açıqsan, ona görə də səninlə bir şeyi məsləhətləşmək istəyirəm, belə işlərdə sən ustasan. downloaded from KitabYurdu.org
294
Mən, lap qənnadı dükanından başlayaraq, Smitin, onun nəvəsinin başına gələn əhvalatı Masloboyevə danışdım. Çox qəribədir, bu əhvalatı danışanda mən onun gözlərinə baxırdım. Mənə elə gəldi ki, bu şeylərdən o az-çox xəbərdardır. Mən bunu ondan soruşdum. O dedi ki: – Yox, belə deyil. Doğrudur, mən Smit haqqında bəzi şeylər eşitmişəm, eşitmişəm ki, qoca bir adam qənnadı dükanında ölmüşdür. O ki qaldı madam Bubnova, mən doğrudan da, onun barəsində bəzi şeylər bilirəm. İki ay bundan əvvəl mən bu arvaddan rüşvət də almışam. Je prends mon bien, ouje, le trouve 1 yalnız bu mənada mən Molyerə oxşayıram. Ondan yüz manat qopartsam da, elə oradaca özümə söz verdim ki, sonra ondan yüz deyil, beş yüz manat qoparım. Çox murdar arvaddır! Pis-pis işlərlə məşğul olur. Məşğul olur olsun, sözümüz yoxdur, ancaq bəzən çox yaman işlərə əl atır. Rica edirəm, sən məni Don Kixot hesab eləmə. Məsələ burasındadır ki, bundan mənə çox xeyir dəyə
1 “Mən öz malımıtapdığım yerdən götürürəm”(frans.) – Molyerin sevdiyi atalar sözüdür. downloaded from KitabYurdu.org 295
bilər, buna görə də yarım saat əvvəl Sizobryuxova rast gələndə çox sevindim. Görünür, Sizobryuxovu bura gətiriblər, özü də yekəqarın gətirib. Mən yekəqarının xüsusilə nə kimi işlərlə məşğul olduğunu bildiyim üçün bundan da belə nəticə çıxarıram... Görsün mən onun başına nə iş açacağam! Səndən o qız məsələsini eşitdiyimə çox sevinirəm, indi mən başqa bir iz tapmışam. Qardaş, mən axı cürbəcür qeyri-rəsmi komissiyalarla məşğul oluram, özü də heç bilirsən necə adamlarla tanışam! Bu yaxınlarda bir knyaz üçün bir məsələ axtarırdım, elə bir məsələ ki, bunu heç o knyazdan gözləmək olmazdı. İstəyirsən, ərli bir arvadın başına gələn əhvalatdan danışım? Sən, qardaş, mənim yanıma gəl, sənə elə süjetlər hazırlamışam ki, onları yazsan, sənə heç inanmazlar da... Mən nəsə hiss edərək onun sözünü kəsdim: – O knyazın familiyası nədir? – Nəyinə lazımdır? Buyur: Valkovskidir. – Pyotr? – Özüdür ki var. Sən onunla tanışsanmı? downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|