38
Qunduz qrupu. Bu fəsiləyə çay qunduzu və iqlimləşdirilmiş Cənubi Amerika
qunduzu daxildir. Çayqunduzu əsrin əvvəllərindən xeyli qabaq qırılmışdır, hal-
hazırda isə onu ovlamaq qadağan edilmiş və onlar MDB-nin bir çox rayonlarına
köçürülmüşdür.
Cədvəl 8. Qunduz dərilərinin xarakteristikası
Xəzli
heyvanların
növü
Yaşadığı rayonlar
Dərisinin xarakteristikası
Çayqunduzu
Dnepr çayı hövzəsi, Voronej
vilayəti, Konda və Sovsa
çayları hövzəsi, Yenisey
çayının yuxarı dağları
Dərisi xeyli böyük olur, tükü uzun cod parlaq
qıllarla çox tiftikdən ibarət olur, rəngi tünd
qəhvəyi olur.
Adi qunduz
Zaqafqaziyada və Kubanda
iqlimləşdirilmişdir,
fermalarda bəslənir.
Dırisi xeyli böyük tükü çox uzun və cod qıllarla
hamar sıx və yumşaq tiftikdən ibarət
olur,tiftiyinin rəngi bozumtul qəhvəyi olur (dəri
tiftikdən didildikdən sonra işlədilir).
Su siçanı qurupu. Bu qurupa təkcə su siçanı daxildir. Bunlar Don, Volqa, və
Ural cayları hövzələrində məskən salmışdır. Dərisi xırda, tükü çox sıx, orta
uzunluqda və yumşaq, beli tünd şabalıd rəngində və qarnının altı ağ olur.
Göstəbək qrupu. Bu qurupa göstəbək daxildir. MDB-da bir neçə göstəbək
növləri rast gəlir. Bunlar MDB-nin Avropa hissəsində Qafqazda, Sibirdə, Amur
çayl boyunca və Primoryedə yayılmışdır. Göstəbəyin dərisi xırda, tükü bir havada
qısa çox slx olur və məxmərə bənzəyir, rəngi qara yaxud boz-qonur olur.
Cədvəl 9. Xam dərilərin çeşid xarakteristikası
Əmtəə qrupu və
yarımqrupu
Xam dərilərin növləri
Hansı heyvanların
dərisidir
A. Qoyun dərisi
Xalis qaragül cinsi
1. Qaragülçə
2. Xalis qaragül
3. Körpə quzu dərisi
4. Toğlu dərisi
5. Qaraqoyunlu dərisi
Doğulmamış quzu
2-4 günlük quzu
10 günlük quzu
6 aylığa qədər quzu
Yaşlı qoyun
Mələz qaragüldəri
6. Mələz qaragülçə
7. Mələz qaragül
Doğulmamış quzu
2-4 günlük quzu
39
8. Toğlu dərisi
9. Qaraqoyunlu qoyun dərisi
6 aylığa qədər quzu
Yaşlı qoyun
Dönmə dərilər
10. Muare, klyam, tüksüz dəri
11. Krım cinsli
12. Toğlu dərisi
13. Qaraqoyunlu qoyun dərisi
Doğulmamış quzu
2-4 günlük quzu
6 aylığa qədər quzu
Yaşlı qoyun
Ukranya qıvrım yunlu
qoyun dərisi
14. Muare, klyam, tüksüz dəri
15. Ukranya qıvrım yunlu qoyun dərisi
16. Toğlu dərisi
17. Qaraqoyunlu qoyun dərisi
Doğulmamış quzu
2-4 günlük quzu
6 aylığa qədər quzu
Yaşlı qoyun
Sıqay cinsi
18. Əmlik dərisi
19. Yarımqabayunlu qoyun dərisi
Quzu
Yaşlı qoyun
Cins
zərifyunlu
qoyun dərisi
20. Əmlik dərisi
21. Zərifyunlu qoyun dərisi
Quzu
Yaşlı qoyun
Quyruqlu qoyun
dərisi
22. Əmlik dərisi
23. Mələz zərifyunlu qoyun dərisi
Quzu
Yaşlı qoyun
Quyruqlu qoyun
dərisi
24. Muare, klyam, tüksüz çölqoyunu
dərisi
25. Çöl quzusu
26. Sak-sak
27. Tiftikli qoyun dərisi (orta cinsli)
Doğulmamış quzu
4-8 günlük quzu
6 aylığa qədər quzu
Yaşlı qoyun
Sair qoyun dəriləri
28. Muare, klyam, Rusiya tüksüz qoyun
dərisi
29. Rusiya quzusu
30. Toğlu dərisi
31. Qabayunlu qoyun dərisi
32. Lüt dəri
33. Pıjik
34. Neblyuy
35. Pastel
Doğulmamış quzu
4-8 günlük quzu
6 aylığa qədər quzu
Yaşlı qoyun
Doğulmamış maral balası
1 aylığa qədər maral balası
3 aylığa qədər maral balası
Yaşlı maral
B.At dərisi
Q.Qaramal dərisi
G.Keçi dərisi
36.Qüruq
37.Buzov dərisi
38.Çəpiş dərisi
39.Tiftiki keçi dərisi
2 aylığa qədər qüruq
2 həftəliyə qədər buzov,1
aylığa qədər çəpiş
Yaşlı çəpiş
D.Evdovşanı
40.Xəzli evdovşanı
41.Tiftikli evdovşanı
Xəzli evdovşanı
Xəzli evdovşanı
E.Pişik dərisi
42.Xəzli ev pişiyi
43.Tiftikli ev pişiyi
Ev pişiyi
Tiftikli pişik
Ə.İt dərisi
44.İt
İt
40
2.2. Xəz-dəri yarımfabrikatlarının keyfiyyətinin ekspertizası
Xəz
mallarının
keyfiyyət
səviyyəsinin
qiymətləndirilməsi
dedikdə,
əməliyyatların məcmu, keyfiyyət göstəriciləri, nomenklaturasının seçilməsi,
onların miqdar qiymətinin təyini, eləcə də məhsulun keyfiyyətinin idarə
edilməsində ən yaxşı əsaslandırılması məqsədilə baza və nisbi qiyməti başa
düşülür. Xəz mallarının keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsi zaman hər bir
mal növünün əhalinin zövqünə və ictimai tələbinə nə dərəcədə uyğun olması
məsələsi
həll
edilir.
Xəz
mallarının
keyfiyyət
səviyyəsinin
qiymətləndirilməsiprobleminn əsas xüsusiyyəti və mürəkkəbliyi məhz bundan
ibarətdir. Keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin nəticələri keyfiyyətin
planlaşdırılmasının əsasını təşkil edir. Xəz mallarının keyfiyyət səviyysəi bir
keyfiyyət göstəricisinə və ya malın xassəsinin kompleks göstəricilərin görə təyin
edilə bilər.
Əksər hallarda xəz mallarının keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsi
xassələrin kompleks göstəricilərinə əsasən aparılır.Bunun keyfiyyətinin kompleks
qiymətləndirilməsi adlandırılır.Bu zaman bütün xassələrin cəmi (tam keyfiyyəti)
bir və yaxud bir neçə qrup xassələr(keyfiyyətin qrup göstəriciləri) götürülə
bilər.Xəz mallarının keyfiyyətinə nəzarət əsas istehsal sferasında yəni sənaye
müəssisələrində aparılır.Sənaye müəssisələri ilə yanaşı mallarının keyfiyyətinə
nəzarət hüququ eyni zamanda ticarət müəssisələrinə də verilmişdir.Bu iş malların
qəbulu zamanı topdan satış ticarə bazarlarında və pərakəndə ticarət şəbəkələrində
həyata keçirilir.
Xəz mallarının keyfiyət səviyyəsini təyin edilməsi bir sıra hallarda daha
vacib sayılır.Məsələn,məhsulun atestasiyası zamanı mal çeşidinin təhlili zamanı
keyfiyyətin planlaşdırılması və proqnozlaşdırılması zamanı qiymətin əmələgəlmə
sistemində keyfiyyətin uçota alınması zamanı yeni məmulatın yaradılması üçün