Фейзи мустафайев
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
Əli Kərimi Bakıya yola saldıq.Tələsik qayıdıb qeydlərə baxdım.Onların bəziləri ilə sizi tanış edirəm: «Axı, Osmanlı niyə Azər onlara gələn kimi itir.Qonaqdan soruşmur ki, nə işdir». «Nədənsə, elə Azər qapıdan çıxan kimi Zəriflə rastlaşır»; «Yox, inandırıcı deyil.Axı, Zərifə nə oldu ki, birdən - birə belə ilahiləşdi?»; «Bəs onun atası niyə axırda unuduldu» - bunlar mənim «tənqidi qeydlərim» in bir neçəsi idi.İndi də xoşuma gələn yerlərdən ikisi haqqında.Sizi öz qeydlərimlə yox, Əli Kərimin sözləri ilə tanış edəcəyəm.Curnalda işarə vurmuşdum ki, bu yerlər xoşuma gəlir: «Əsl dost! Bəzən biz səni görməmiş ölürük.Səni başqası ilə əvəz edirik. «Başqası» dediyimin isə gözəlliyi bizim öz təsəvvürümüzdən ibarət olur.Səni tapmaq planet kəşf etməkdən asan deyildir.Bəlkə mən dostum professor Məhəmmədli öləndən sonra səni axtarmalı idim?
Əsl dost! Sən hər yerdə varsan.Bəlkə indi hansı iclasdasa, məclisdəsə, elmi müzakirədəsə məni, mənim fikirlərimi qoruyursan…»
Romanın başqa bir yerində «tərifli sözlər» yazmışam.Bu parçanın yanın-da: «..insan» sözü ilə «dahi» sözü arasında sədd qoymaq lazım deyil.Hər normal adamda potensial dahilik vardır…Mənə görə birisinin qaşı çatılanda gərək maşınlar dayansın, adamlar ayaq saxlasın, hamı ora axışsın.Şəhərə səs - küy düşsün: Tez olun, tez olun! Deyirlər: haradasa bir adam kədərlənmişdir!..»
Təsadüfən bu parçaları misal gətirmədim.Mənə elə gəlir, hər birimiz bu parçaları öz dəftərsçəmizə qeyd etməliyik.Mənə elə gəlir…hər birimiz bu sözlərdən xəbərdar olmalıyıq
…Əgər ömrümü yenidən yaşamaq imkanı verilsəydi, bütün keçmiş günahlırmla, kədərlərimlə yaşamaqdan imtina etməzdim.Bir şərtlə: Əli Kərimin ölümü, 30 iyun 1969 - cu il buraya daxil edilməsin.Bu günü yenidən yaşay a bilmərəm.Ömrümün bundan sonrakı illərindən imtina edərdim.Qan təzyiqli,müxtəlif xəstəlikli günlərimi, illərimi yenidən yaşayardım. Bircə 30 iyun 1969 - cu ildən başqa…
***
Bir dəfə Yazıçılar İttifaqında yığıncaq zamanı Əli Kərim arxa cərgədə oturur.Yazıçı yoldaşlarından biri ona deyir ki, ay Əli, özünü niyə çəkirsən, keçib qabaqda otursana.Əli Kərim deyir:
- Mən özümü çəkmirəm siqaret çəkirəm…
Şair yoldaşlarından bir nəfəri maşın alıbmış.Əli Kərim onun maşın sürməyindən bərk ehtiyat edərmiş.Elə buna görə də yarızarafat - yarıciddi onun maşınını «səyyar tabut» adlandırarmış.
- Moskvada oxuyanda bir dəfə heç yerə məni institutdan çıxarmaq istəyirdilər.Konstantin Simonovun yanına getdim.Ona deyən kimi, dəstəyi götürüb zəng etdi.İkicə söz dedi: «On poet.Dolcen uçitsya.Vse!» Əli Kərim bu sözləri rus 20
dilində dedi.Özü də çalışırdı ki, Simonov necə deyibsə, o da həmin tərzdə, olduğu kimi təkrar etsin.
Soruşdum ki, Simonov sizi tanıyırdımı? Əli Kərim yalnız bunu dedi: - Haqqımda ona demişdilər…
Əli Kərim heç vaxt özünü «gözümüzdə böyütmək» üçün söz deməzdi. Həssas oxucu üçün Əli Kərim heç kəsə bənzəmirdi.Doğrudur, bəzən onu «tanımayan» oxucu ilə rastlaşmışam.Amma elə ki, «Qaytar ana borcunu», «İki sevgi» ni xatırlatmışam, dərhal təəssüflənib: necə yəni, mən bu şeirləin müəllifini unutmuşam?..
Əli Kərim heç vaxt bu və ya başqa yazıçının əsərini pisləməzdi.Yalnız işarə ilə, bircə sözlə bildirərdi: «Onun ədəbiyyata dəxli yoxdur!» Gizli deyil ki, adətən,dostlar bir - birindən üz döndərəndə başlayırlar bir - birini pisləməyə.Bu, bəlkə də təbiidir.Çünki heç kəs günahı özündə görmək istəmir.Əli Kərimin də «keçmiş» dostları vardı.Belə dostlarından söz düşəndə, Əli Kərim onları pisləməzdi.Heç vaxt! Eləcə deyərdi: «Aramız bir az sərindir».Və başlayırdı həmin adamın yaxşı xüsusiyyətlərindən söhbət açmağa.
Ortaboylu Əli Kərim mənimçün ucalıq rəmzi, dostluq rəmzi idi.O, dostluqda mənafe güdən adamlara nifrət edirdi.Əli Kərim «mən sənilə dostluq edirəm, ona görə ki, sənin yaxşı imkanların var» - dey ə fikirləşən adamlara nifrət edirdi.Çatdırmaq istədyini sözlərilə yox, hərəkətləri ilə deyirdi.
Heç kəsə həsəd aparmırdı.O, istedadlar haqqında danışmağı elə bil özünə borc bilirdi.Bir dəfə erməni şairi Paruyr Sevaka necə zəng etməsindən danışırdı.Deyirdi ki, Sevakın telefon nömrəsini bilmirmiş.Yerevana, ATS - ə zəng edib.Oradan deyiblər ki, sizə Sevakın ev telefonu lazımdır, yoxsa iş yerindəki?
Sonra Əli Kərim heyrətini gizlətmədi: - Vallah, bizdə lap…- O məşhur bir yazıçının adını çəkdi, - telefon nömrəsini soruşsan da, bilməzlər…
Bilirdim: Əli Kərim Paruyr Sevakla Moskvadakı Ədəbiyyat İnstitutundan tanışdır, onunla dostluq edir.Əlbəttə, dediyim kimi, Əli Kərim ona həsəd aparmırdı.O, oxucuların sənətkara diqqətindən danışırdı.
***
Dostluqda tanışlıqda, adətən, çox işlədilən bir söz olur.Bu söz, necə deyərlər, bir növ parola çevrilir.Dostlar görüşəndə hətta bəzən salam əvəzinə həmin sözü işlədirlər.Bizim aramızda da belə bir söz vardı.Daha doğrusu, bu sözü həmişə Əli Kərim deyirdi.Bir dəfə hansı münasibətləsə dedim: «İçmək istəyirəm!» Əli bu sözə güldü.O gündən sonra Əli Kərimlə görüşəndə, zarafatla mənə deyərdi: «İçmək istəyirəm!» Əli Kərim deyirdi ki, bu sözü o, pyesində İxtiyar obrazının dilində işlədəcək.Göründüyü kimi, bu sözdə heç bir qeyri - adilik yoxdur.Nə üçün Əli Kərim onu təkrar etməyi xoşlayırdı? Mənə elə gəlir, sözün deyiliş tərzi Əli Kərimə xoş gəlmişdi.Daha doğrusu, artıq içə bilmək taqətində olmayan bir adamın «içmək istəməsi» ona gülməli görünür-dü…İnanın, o, bu iki sözdən bir səhnə yarada bilirdi…O bu sözdə bir səhnə görürdü…
Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|