Fərid Hüseyn Qandalı görməsin
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Artıq həbsə düşdüm. Nə vaxtsa buradan çıxacağam. Amma bunun üçün səkkiz ayın
- Dəmirə toxunan çəkic səsi ilə dəmir qapıya vurulan yumruq səsi arasında qəribə bir fərq olur. İkinci acıyan-ağrıyan ətin çıxardığı səsdir”.
- ... – “yazı yazmaq qadağandır”
- Danışmaq qadağandır, yazmaq qadağandır. Burada yatacağam, burada yeyəcəyəm, burada təbii ehtiyaclarımı rəf edəcəyəm. Sonra fikirləşəcəyəm. Bəli, yalnız fikirləşmək
- “Maraqlıdır, insanları bu hücrələrdə əvvəlcə öz günahları, sonra qanunlar, ən sonda da Allahla baş-başa qalmaq üçünmü saxlayırlar ...Uşaqlıqdan bəri həyatının yadda qalan
Ses demir, su demir ve ekmek demir... İstersen demirde muhali kemir. Ne gelir ki elden, kader bu, emir... Garip pencerecik, küçük daracık; Dünyaya kapalı, Allah'a açık.
Həmin şeir həbsxanadan əvvəl şairin digər şeirləri ilə nisbətdə könlümə o qədər yatmasa da, həbsxanadan sonra ən sevdiyim şeirlərdən birinə çevrildi. Deməli, bəzi əsərləri düzgün dərk etməyin yeganə yolu, hadisələri şəxsən, canlı yaşamaqdan keçir.
***
Türk yazıçısı Orxan Kamalın “Dörd divar” adlı hekayəsində belə bir məqam var: “Dünya müharibəsi davam edirdi, həbsxanada aclar, lütlər, yarım qullab, bir siqaret üstündə canlarına qəsd edirdilər”. Doğrudan da, dəhşət idi. Təbriz həbsxanasında bir həftə içində doqquz nəfər tiqə ilə başını və qollarını doğradı. Azadlıqda doyunca narkotik istifadə edən adamlar birdən-birə islah koloniyasına düşəndə az qala, dəli olurdular. Az keçmirdi, hay-haray yayılırdı ki, kimsə özünü doğrayıb. Adətən, başlarını və qollarını doğrayanların əlindən tiqəni alıb döyür, sonra “45” adlanan islah düşərgəsinə göndərirdilər. Deyilənə görə, ora gedənlərin aqibəti heç də yaxşı olmurdu. Bəzən rəis özünü doğrayanları söyə-söyə şlanqla döyür, bacardığı qədər də yaralarının üstündən vurmağa çalışırdı. Bütün bu mənzərələrə hamı eyni yerdən – ən hündürdəki yatağa yaxın pəncərədən tamaşa edirdi.
***
Görkəmli mütəfəkkir Əhməd bəy Ağaoğlunun övladı Səməd Ağaoğlu, bildiyiniz kimi, geniş tərcümeyi-halı olan, bəxt sarıdan o qədər də yarımayan biri olub. O, peşəkar memuar yazmaq bacarığıyla yanaşı, həm də dəyərli bədii əsərlər araya-ərsəyə gətirib. Prokuror tərəfindən edamı istənilən və dəfələrlə edamını gözləyən S.Ağaoğlu sonradan öz taleyi ilə bağlı qələmə aldığı “İpin kölgəsindəki adam” dialogiyasında bütün yaşadıqlarını yazıb. Doğrudan da, o, ipin – edam kəndirinin kölgəsində keçirmişdi o müdhiş günləri. Onun “Hücrədəki adam”ı, sözün əsl mənasında, insanın ruhuna sirayət edə bilən əsərdir. Bu əsər üslub və stixiya baxımından da bir qədər soyuq ağlın nümunəsi kimi görünsə də, əslində, reallığı içindən keçirmiş ədəbi nümunədir. Təcridxanada qalanlar bilməmiş olmaz, ordakı tənhalıq otağa sığmır və sən o tənhalığın içində partlaya-partlaya qalırsan. Qapının aşağısındakı hava dəliyindən özgə havanı və həyatı xatırladan heç nə olmur. “Artıq həbsə düşdüm. Nə vaxtsa buradan çıxacağam. Amma bunun üçün səkkiz ayın
(Seçilmiş şriftlərlə yazılmış cümlələr “Hücrədəki adam” əsərindəndir – Fərid Hüseyn ) Həbs olunan gündən insanın içində anlaşılmaz bir duyğu özünə yer edir – vaxtı yadımda yaxşı saxlayım. Bu duyğu indi, bu sətirləri yaza-yaza mənə bir yandan maraqlı görünür, o biri yandan isə dəhşətli və qorxulu. Bəs bu qorxu nədir? Bu qorxunu içimizdə əsaslandıran hansı qüvvədir? Qəribədir, hər gün ciddi-cəhdlə tarixi, günü yadında saxlamağa çalışırsan. Elə bilirsən ki, səni vaxtda aldadacaqlar, zamanını, ömrünün anlarını əlindən alacaqlar, sanki, zamanı bağrına basıb üzüqoylu yatmaq, küncə sıxılmaq istəyirsən. “Dəmirə toxunan çəkic səsi ilə dəmir qapıya vurulan yumruq səsi arasında qəribə bir
Barmaqlarımı düyünləyib divara vurmaqdan əlimdə divar daşlarının yeri qalmışdı, qışqırırdım, çağırırdım, qapını döyürdüm. Bəzən saatlarla gəlmirdilər. Bəzən sadəcə səs salmaq
üçün, burda, – “bu otaqda bir adam, bir qərib, bir kimsəsiz də yaşayır” – demək üçün döyürdüm. Yaşadığımı həm onlara, həm də özümə sübut etmək üçün qapını döyürdüm. ... – “yazı yazmaq qadağandır?” Qələmdən ötrü ləlöyün idim, nə qədər deyirdimsə, vermirdilər ki, vermirdilər. Amma bir məqamı dərk edirəm, inadım və iradəm onlardan bircə kəlmə “hə” razılığını almağa çatmırdı. Bu məqamda nə qədər gücsüz, çarəsiz olduğumu dərk edirdim. Özümü hinə salınmış toyuq kimi hiss edirdim. Başa düşürdüm ki, azadlıqda bir cıqqan yazmayan kimi zibil qabına vızıldatdığım qələm, az-bir az mürəkkəb dəyən kimi əzdiyim kağız parçası nə deməkdir. Ağzına öd tökülmüş, zor, güc, qüvvə və onunla sinə-döş olan çarəsizlik, gücsüzlük bu imiş, deməli...
Ordakı qadağalar burulğanında insanın yeganə azadlığı məhz düşüncə azadlığıdır. Ancaq o düşüncə ki, sən onu səsləndirə bilmirsən. Bu mənada, yaxşı başa düşürəm, həmin azadlıq deyib də gözümüzə təpdiyimiz nəsnə nədirsə, hər halda, səslənməyəndə daha da qarşısıalınmaz və güclü olur.
Bu ritorik, eyni güclə də, çaşdırıcı sual hardasa məni də düşündürmüşdü. Cinayətkar deyildim. Fəqət düşünürdüm, hansı əməlin sahibi olduğumu və nəyə görə başıma bu işin gəldiyini düşünürdüm. Çox qəribə, beynimin ən ucqar nöqtələrində gizlənmiş məsələlər baş qaldırırdı ki?! Ruhi vəziyyətimi ancaq belə izah edə bilirdim, sanki Lev Tolstoyun “Dirilmə” romanının qəhrəmanı Nexlyudov məhkəmə zalında Katyuşkanı görmüşdü. Katyuşkasa ələ-ovuca sığmırdı: – “Mən katorqa dustağıyam, qəhbəyəm, amma siz ağasız, knyazsız, özünüzü mənə bulaşdırmağa çalışmayın... ...mənim vasitəmlə özünü xilas etmək istəyirsən... Bu dünyada məndən ləzzətini alıbsan, o dünyada da mənim vasitəmlə xilas olmaq istəyirsən?” Nexlyudov Katyuşkanın yanında özünü alçalmış və günahkar hiss edirdi. Həyat knyazı elə bir dalana dirəmişdi ki, əxlaqsız qadın belə ondan imtina edirdi. Mən də həyat qarşısında ağır imtahanda idim, yaşadıqlarım bir-bir yadıma düşürdü. Günahlarımı xatırlaya-xatırlaya keçmişdən üzr istəmək istəyirdim. Elə hadisələr vardı, düşünəndə məni dəhşətə gətirirdi və hesab eləyirdim ki, o məsələlərin haqq-hesabını verməliyəm. Qəribədir, mənə edilənlər haqqındasa düşünmürdüm. Onları Allahın ixtiyarına buraxmışdım. Özüm etdiklərimin cəzasını çəkirdim, düşündükcə təmizlənir, durulurdum, elə bil. Bəzən Şəhriyarla bir saat etdiyimiz günahlardan, nahaq hərəkətlərdən danışırdıq. Ən xırda, nəzərə çarpmayan pis əməllər də yadımıza düşürdü. Məsələn, ailəmizlə keçirmədiyimiz, avara məclislərdə arağa çəlləklik etdiyimiz günlər bir-bir gözümüzün önündən gəlib keçirdi, danışırdıq. Gündəlik həyatın qayğıları o qədər başqatan, yolverməz olur ki, insan özünü az da olsa dərk etməyə can atmır. Amma həbsxanada bu imkan gen-bol tapılır. Özünə kənar gözlə baxa bilirsən.
***
Vaxtı ilə İosif Brodski “Yazıçı həbsxanada” adlı essesində yazırdı: “Həbsxana mahiyyətcə məkan çatışmazlığının bolluca zaman ilə doldurulmasıdır”. Doğrudan da, zaman çoxluğu və o zaman içindəki bərkimiş, kristallaşmış anlar, ayağından daş asılmış vaxt... Necə sadə və necə mürəkkəb. Vaxtın çoxluğu orda insanı o qədər tənbəlləşdirir ki, bəzən nəsə haqqında düşünməyin də mənasız olduğu qənaətinə gəlirsən. Həbsxanada dəhşətli situasiyalardan biri isə keçmişə və gələcəyə yolun olmamasını və hazırkı ağır halı qram-qram duymaqdır. Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|