Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
102 103 Karbohidratların içkilərdə rolu çoxtərəflidir. Karbohidratlar içkinin enerji dəyərini şərtləndirir və bununla yanaşı, beynin fun- ksional işinin yaxşılaşmasına köməklik edir, əqli və fiziki iş qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Şirin dadın hiss edilməsi mərkəzi əsəb sistemini tonuslaşdırır. Karbohidratlar dadın formalaşmasında iştirak edir, ətirli maddələri sorbsiya edir və içkinin uzun müddət saxlanması zamanı ətri saxlayır. Alkoqolsuz içkilərdə ən geniş yayılan karbohidrat – saxaroza- dır. 80-100 q saxarozaya malik olan içki orqanizmin karbohidrat- lara olan gündəlik tələbatının 16-20 %-ni ödəyir. İçkilərin şəkərə görə qidalılıq dəyəri, orta hesabla 40 kkal/100 sm 3 təşkil edir. Cədvəl 3.10 Qazlaşdırılmış alkoqolsuz içkilərin qidalılıq dəyəri İçki qrupları (100 ml) Enerji dəyəri, kkal Karbohid- ratlar, % Üzvi turşular,% Sitrus cövhəri 33 7,5 0,1 Meyvə-giləmeyvə xammalı 46 9,5 1,8 Ətirli-ədviyyəli xammal 38 8,7 1,2 Içkilərdə karbohidratların olması onun dadının xoşagələn olmasına və susuzluğun yaxşı yatırılmasına səbəb olur. Alkoqolsuz içkilərdə şəkərin süni şirinləşdiricilərlə əvəz edil- məsi, onun susuzluğu yatırmaq və təravətləndirici effektini aşağı salır. İçkilərin tərkibində olan üzvi turşular daim onları forma- laşdıraraq təravətləndirici xüsusiyyət verir və həzm prosesində iştirak edir. Üzvi turşulardan içkilərdə əsasən limon və karbon turşusu, həmçinin xammaldan keçən üzvi turşular olur. Bundan başqa içkilər süd, ortofosfat, şərab, alma turşularına malik olmaqla turşuluğun və antioksidləşdiricinin hazırlanmasında iştirak edir. Alkoqolsuz içkilərə funksional xüsusiyyətləri bu tip inqre- dientlərlə zəngin olan xammal verir. Alkoqolsuz içkilərin zənginləşdirilməsi üçün, meyvə və tərəvəz şirələri, dərman bitkiləri, süd zərdabı, arıçılıq məhsulları, dənli bitkilər, təbii müalicəvi-süfrə mineral suları xammal kimi istifadə olunur (cədvəl 3.11). 104 İçkilərin tərkibinə meyvə-tərəvəz şirələrinin daxil edilməsi, orijinal dad və yüksək qidalılıq dəyərinin formalaşmasına kömək- lik edir. Şirələrdə karbohidratlar (monoşəkərlər, pektin maddələri, qida lifləri) makro və mikro elementlər, dabbaq maddələri və üzvi turşularla birlikdə insan orqanizminə müsbət təsir göstərir, müda- fiə gücünü artırır, enerji ehtiyatını zənginləşdirir. Cədvəl 3.11 Alkoqolsuz içkilərin və xammalın funksional inqredientlərinin miqdarı Funksional inqredientlər Funksional inqredientli xammal C, B qrupu, PP və s. vitaminlər Şirələr, dərman bitkiləri və dənli bitkilər, arıçılıq məhsulları, süd zərdabı Makro və mikro elementlər Şirələr, dərman bitkiləri və dənli bitkilər, arıçılıq məhsulları, süd zərdabı, təbii müalicəvi-süfrə mineral suları Pektin maddələri Şirələr, yabanı meyvə və giləmeyvələr, dənli bitkilər Fenol birləşmələri Şirələr, dərman bitkiləri Qlükozidlər Dərman bitkiləri Amin turşuları Süd zərdabı, arıçılıq məhsulları (çiçək tozu) Üzvi turşular Şirələr, dərman bitkiləri, süd zərdabı, dənli bitkilər Əksər bitkilərdə olan dabbaq maddələri, mədə-bağırsaq xəstə- likləri zamanı iltihab prosesinə müsbət təsir edə bilir. Ətirli dər- man xammalının tərkibində olan efir yağları iltihab prosesinə, mikrob və viruslara əks təsir göstərir. Onlardan bəziləri, ürək-da- mar sisteminə və mərkəzi əsəb sisteminə təsir edir, təzyiqi aşağı salır, mədə-bağırsaq sisteminin funksiyasını yaxşılaşdırır. Dərman bitkilərinin qlükozidləri arasında ürək-damar sistemi- ni möhkəmləndirən; iştahanı artıran, mədənin fəaliyyətini güclən- dirən və ödqovucu təsirə malik olan saponinləri qeyd etmək olar. Bəzi qlükozidlərin antioksidant xüsusiyyətləri də müəyyən edilmişdir. Şirələrin ekstraktla, texniki-dərman xammalı cövhəri ilə birgə içkilər şəklində istifadə edilməsi, bitki florasının fizioloji müxtə- lifliyi hesabına onun qidalılıq dəyərini artırır. 105 Arıçılıq məhsullarından bal və tozcuq fizioloji maddələrin geniş spektrinə malikdir. Bal vitaminlər (B 1 , B 2 , B 3 , B 6 , C, PP, bio- tin, provitamin – A, K, E) makro və mikro elementlər, fermentlər, alkoloidlər, antibiotik və hormon maddələri ilə zəngindir. Bal mübahisəsiz, müalicəvi-profilaktik və bakteriosid xüsusiyyətləri- nə malik olub, ürək-damar sisteminin, həzm orqanlarının, xora xəstəlikləri və digər bir çox xəstəliklərin müalicəsi zamanı istifadə edilir. Tozcuğun tərkibində bütün əvəzolunmayan amin turşuları, vitaminlər kompleksi (B 1 , B 2 , PP, C, pantoten turşusu, fol turşusu, biotin, rutin və s.) mikroelementlər, antibiotik maddələr olur. Çiçək tozcuğu müalicə praktikasında geniş istifadə olunur. Onu həddindən artıq yorulma, böyük əqli yüklənmə, qan azlığı, zülal çatışmazlığı zamanı və bir çox xəstəliklərdən sonrakı bərpa olun- ma dövründə geniş istifadə edirlər. Süd zərdabı xeyli faydalı maddələr konsentratıdır. Onun tərki- bində laktoza, makro və mikro elementlər, (kalium, natrium, fos- for, maqnezium) , vitaminlər ( B qrupu vitaminləri, biotin, C, A), əvəzolunmayan amin turşuları, peptidlər, yarımdoymamış yağ tur- şuları vardır. Laktoza spesifik funksiyaya malikdir. O, orqanizmdə yavaş-yavaş sorularaq yoğun bağırsağa çatır və bakteriyaların həyat qabiliyyətini stimullaşdırır. Dən xammalı (yulaf, arpa və s.) ekstrakt şəklində istifadə edi- lərək alkoqolsuz içkiləri amin turşuları, vitaminlər, əsasən də B qrupu vitaminləri və mineral maddələrlə zənginləşdirir. Alkoqolsuz içkilərin funksionallığını içkilərin tərkibində olan bioloji aktiv əlavələr (BAƏ) təmin edir. BAƏ içkilərdə özünü əlavə nutrientlər mənbəyi kimi (vitaminlər, mineral və pektin maddələri, bəzi amin turşuları və digər birləşmələr) göstərir. Nutrientlərin içkilərin tərkibinə yeridilməsi qidalanmada ya- ranan bioloji aktiv maddələr çatışmazlığının asan və tez aradan qaldırılmasına imkan yaradır, orqanizmin ətraf mühitin əlverişsiz amillərinə qarşı müdafiə gücünü artırır. BAƏ təbii konsentrat və ya identik təbii bioloji aktiv maddə- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|