Fizika-1Qacarallnsonjavad layout 1
|
F-16 qırıcı təyyarəsi. Şaquli qalxma və enmə qabiliyyətli qırıncı bombardmançı təyyarə AV-8B Harriyer 2. Qırıcı-bombardmançı Harriyer GR.3. Dünyada ilk şaquli qalxma və enmə qabiliyyətli qırıcı-bombardmançı təyyarə − Britiş Aerospeys Harriyer Britiş Aerospeys Si Harriyer Britaniyaya məxsus şaquli qalxma və enmə qabiliyyətli qırıcı-bombardmançı təyyarədir. O, istənilən uçuş meydançasından havaya qalxıb enə bilən təyyarələrin əsasında yaradılmışdır. Bu təyyarələr 1980-2006-cı illərdə Böyük Britaniyanın Kral Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tərkibində olmuş, Folk- lend müharibəsində müvəffəqiyyətlə istifadə edilmişdir. “Aerobus-300”. 71 Paraqlaydinq Uçuş qurğularının inkişafı ilə əlaqədar olaraq planerlər, demək olar, unuduldu. Onlar XX əsrin 20-ci ilinin idman növü şəklinə qaytarıldı. Bununla belə, planer - ləri o səviyyədə təkmilləşdirdilər ki, indi onlar günlərlə havada qalır və 1000 km- ə qədər məsafə qət edə bilir. Müasir pla - ner həcmcə böyük, ağır və həm də çox və sait tələb edən qurğudur. Ekstremal idman növünün inkişafı ilə bağlı olaraq idman həvəskarları arasında planerizm və onun paraqlaydinq, yaxud parapla - nerizm kimi növləri böyük maraq doğur - muşdur. Bu qurğularda uçuş qar şıdan gələn hava axınından istifadə etməklə həyata keçirilir. Paraplan − paraşütlə isti qam ət lə nən söz ün dən olub mühərriksiz ifrat yüngül və idarə olunan uçuş qurğusuna deyilir. İki qat yumşaq örtükdən ibarət olan qanadı qarşıdan gələn hava axınının təsiri ilə şişərək onu havada saxlayır. Paraplan uçuş qurğuları içərisində sürəti ən kiçik (20-70 km/saat) arasında olan ağır uçuş qurğusudur. Paraqlaydinq sonuncu ən sadə və ən ucuz başa gələn təhlükəsiz hava idman nö vü dür. Onun planer və deltaplanla müqayisədə ən kiçik kütləyə malik olmasının səbəbi qu ru larkən əsasən xammal kimi parçadan istifadə olunma sın - dadır. Qurğunun bütün elementləri bir arxa çantasına yerləşə bilir. Belə qurğu ilə uçuş bütün uçuş növləri içərisində ən sadəsidir. Burada əsas çətinlik tullanmaq üçün hündür uçuş meydan - çasının olmasıdır. Hündürlükdən tullanan id mançı bədəninin hərəkəti və paraşüt qanadlarının köməyi ilə uçuşu idarə edir. Uçuş zamanı idmançının məqsədi böyük yüksəklik qət etməkdir. Bu sahədə dünya rekordu dəniz səviyyəsindən 4526 m yüksəklikdə olan hündürlükdür. Türkiyədə paraqlaydinq. Müşahidələrdən məlum olur ki, maye və ya qazın daxilində cisim öz çəkisindən müəyyən qədər itirir. Su ilə dolu vedrəni hovuzdan çıxararkən bu sadə həqiqət aydın görünür. Belə ki, suda yüngül olan vedrə suyun səthinə çıxan kimi dərhal ağırlaşır. Bu hadisə qazlarda da müşahidə olunur. Onda qətiyyətlə demək olar ki, mayeyə və ya qaza batırılmış cisim aşağıdan yuxarıya yönəlmiş bir qüvvə ilə itələnir. Yeni eradan əvvəl III əsrdə yaşamış Arximed tərəfindən müəyyən edildiyi Hava balonu və dirijabl Arximed Dövrünün görkəmli mexanika və həndəsə alimlərindən olan Arximed (y.e.ə. 287-212) Siciliyanın Sirakuza şəhərində çox kasıb yaşayan riyaziyyatçı, astronom Fidiyanın ailəsində dünyaya göz açmışdır. Fidiyanın yaxın qohumu, müharibələrdə böyük qəhrəmanlıqlar gös tərmiş Giyeron Siciliya hökmdarı seçildikdən sonra o, kasıblığın daşını atmış, hətta oğlu Arximedi təhsil almaq üçün dövrün elm və mədəniyyət mərkəzi sayılan İsgəndəriyyə şəhərinə göndərə bilmişdir. Dünyanın hər tərəfindən bu şəhərə təhsil almağa gəlmiş insanlar dövlət qayğısı ilə tam əhatə olunur, onların elmi işlə məşğul olması üçün hər cür şərait yaradılırdı. Arximed burada riyaziyyatçı, coğrafiyaşünas Eratosfen, astronom Konon və bu kimi məşhur alimlərdən dərs alır, bir çox gənc və istedadlı alimlərlə dostluq əlaqələri yaradır. O özünün 4 metr hündürlüyə su qaldırmağa imkan verən, Arximed yivi kimi tanınan ilk ixtirasını da burada nümayiş etdirmişdir. Arximed təhsilini başa vurub Sirakuzaya qayıtdıqdan sonra qohumu Giyeron onu maddi cəhətdən tam təmin etdiyindən vaxtını tamamilə həndəsə elminə həsr edir. O, sonsuz azalan həndəsi silsilənin cəminin tapılması üsulunu ixtira etmiş, müxtəlif həndəsi cisimlərin - ellipsin, parabola seqmentinin, konus və kürə səthlərinin sahəsini hesablamaq üçün düsturlar vermişdir. Arximed uzun müddət çevrə uzunluğunun diametrinə nisbətini hesablamaqla məşğul olmuş və bu nisbəti ilk dəfə π hərfi ilə işarə edib ədədi qiymətinin 3,14... və yaxud 22/7 ilə 223/71 aralığında olduğunu müəyyən etmiş - dir. Elm aləmində Arximed qanunu kimi tanınan cisimlərin üzmə şərtlərinin kəşfi də ona məxsusdur. Arximed hökmdar Giyerona məktub yazaraq kiçik qüvvə sərf etməklə böyük yükü yerindən tərpətməyin mümkün olduğunu bildirir. Giyeron dərhal sübut tələb edir. Onda Arximed əmr edir ki, nəhəng və yüklü bir gəmini sahilə yaxınlaşdırsınlar. Bu zaman alim özü sahildə oturub polispast blokundan keçirilərək bir ucu gəmiyə bağlanmış kəndirin digər ucundan çəkməklə gəmini yavaş- yavaş özünə tərəf hərəkət etdirir. Rəvayətə görə, Arximedin qarşısında hökmdar Giyeronun şərəfinə hazırlanmış qızıl tacın tərkibinə onu düzəldən zərgərin gümüş qatıb-qatmadığını müəyyənləşdirmək məsələsi qoyulur. Burada əsas çətinlik olan tacın həcminin ölçülməsi üzərində uzun müddət düşünən alim vannada çimərkən ağlına gəlir ki, tacı suya salmaqla onun həcmini tapmaq olar. O, dərhal çılpaq halda küçəyə çıxır və Evrika - Tapdım deyə qışqırır. Məşhur Arximed qanunu belə ixtira edilmişdir. Arximedin quyudan su çıxaran qurğuları, oxatan və daşatan silahları Sirakuzanın müdafiəsində geniş istifadə edilmişdir. O özünün yaratdığı sferik güzgülərin köməyi ilə 200-dən çox düşmən gəmisini yandırıb məhv etmiş, adaya yaxınlaşmasına imkan verməmişdir. Lakin buna baxmayaraq iki il mühasirədə qalan sirakuzalılar Roma qoşunlarının təzyiqinə tab gətirməmiş, nəhayət, təslim olmuşlar. Həmin gün düşmən əsgərləri ilə qarşılaşan 75 yaşlı Arximed qılıncla qətlə yetirilmişdir. «Arximed». Domeniko Fetti, 1620. 72 http://en.wikipedia.org/wiki/Airship Yüklə Dostları ilə paylaş:
|