Gəncə Bölməsi
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri
- Akif Bayramov
Akif Bayramov 8 hamının diqqətini cəlb edir. Ona artıq “Mirzə Şəfi” deyirlər. Bu xoşbəxt günlər çox sürmür. 1826-cı ildə Püstə xanımın Rusiya-İran müharibəsi ərəfəsində qardaşı Uğurlu xanla birlikdə İrana qaçması, o biri tərəfdən də Hacı Abdullanın qəfil ölümü Mirzə Şəfini sarsıdır, vəziyyətini çətinləşdirir. O, bir müddət özünə iş axtarır. Gözəl xəttinə bələd olan mədrəsə rəhbərliyi onu işə dəvət edir. Mirzə Şəfi mədrəsədə uşaqlara nəstəliq xətti ilə gözəl yazıb- oxumağı öyrədir. Mədrəsədə işlədiyi zaman o, dini xurafatın çürüklüyünü dərindən dərk edir, gənc istedadların öz vaxtlarını dini təhsilə sərf etməsinə heyfslənib, xeyirxah məsləhətləri və təlqinləri ilə onları tutduqları yoldan uzaqlaşdırmağa çalışır. Bir müddət Mirzə Şəfidən dərs almış böyük dramaturq, şair, filosof M.F.Axundovun dini təhsildən uzaqlaşması buna canlı misaldır. Ruhanilər Mirzə Şəfidə dinə qarşı inamsızlığı görüb, onu “kafir” adlandıraraq mədrəsədən uzaqlaşdırırlar. Mirzə Şəfinin din xadimləri ilə mübarizəsi də elə bu dövrdən başlayır. Hələ M.F.Axundovun yaradıcı materialist və ateist çıxışlarından, S.Ə.Şirvaninin, H.B.Zərdabinin tənqidi fikirlərindən çox əvvəl M.Ş.Vazeh din Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri 9 xadimlərinin ifşasına girişmişdi. Odur ki, Gəncədə ona iş tapılmırdı. Mirzə Şəfi 1840-cı ildə Gəncəni tərk edib Tiflisə gedir. Öz tanınmış tələbəsi M.F.Axundovun köməyi sayəsində Tiflis qəza məktəbinə fars, ərəb və Azərbaycan dilləri müəllimi vəzifəsinə təyin olunur. Tiflis dövrü şairin həyatında ən mənalı və zəngin dövrdür. O burada bir neçə xalqın qabaqcıl fikirli ziyalıları ilə görüşmüş, dostluq etmişdir. Mirzə Şəfinin tanışları, dostları içərisində Almaniyadan gəlmiş Fridrix Martin Fon Bodenştedt də var idi. O, Mirzə Şəfinin 1844-cü ildə Tiflisdə təşkil etdiyi “Divani hikmət” adlı ədəbi məclisində yaxından iştirak edib, şairdən Şərq poeziyasının özünəməxsus çalarlarını öyrənir. Çox keçmir ki, Mirzə Şəfi ilə F.Bodenştedtin tanışlığı yaxın dostluğa çevrilir. F.Bodenştedt vətəni Almaniyaya qayıdan vaxt şairin əlyazması halında olan şeir məcmuəsini alman dilinə tərcümə etmək üçün ondan alıb özü ilə aparır. F.Bodenştedt alman dilinə tərcümə etdiyi bu şeirlərin bir qismini özünün tarixi-etnoqrafik əsəri olan “Şərqdə min bir gün” kitabına daxil edərək, Mirzə Şəfi barəsində xatirələrini də yazmışdır. Alman oxucuları tərəfindən rəğbətlə qarşılanan şeirlər F.Bodenştedt- də şairin qalan şeirlərini tərcümə edib ayrıca kitabça Akif Bayramov 10 halında çap etdirmək həvəsi oyadır. 1851-ci ildə o, Mirzə Şəfinin şeirlərini “Mirzə Şəfinin nəğmələri” başlığı altında nəfis şəkildə çap etdirir. Şeirlər surətlə yayılaraq, müəllifinə görünməmiş şöhrət gətirir. Az müddət ərzində Mirzə Şəfi nəğmələri Avropa dillərinin bir çoxuna tərcümə olunur. Dünyanın məşhur bəstəkarları Mirzə Şəfi nəğmələrinə musiqi əsərləri bəstələyirlər. Şeirlərin misilsiz şöhrətini görən F.Bodenştedt 1870-ci ildə “Mirzə Şəfinin sələfindən” adı altında ikinci bir kitabça çap etdirərək, Mirzə Şəfi adı ilə bağlı şeirlərin onun özünə məxsus olduğunu və Mirzə Şəfinin onun “ədəbi təxəllüsü” olduğu fikrini söyləyir. Bununla da o, Mirzə Şəfi ədəbi irsinə kölgə salır. Bir tərəfdən Mirzə Şəfinin orijinal əsərlərinin əldə az olması, digər tərəfdən də elmi mətbuatda şair haqqında söylənilən diqqətəlayiq fikirlərlə yanaşı, qeyri-elmi, zidd, yanlış hökmlərin meydana çıxması Mirzə Şəfinin ədəbi irsi haqqında tam fikir söyləməyə imkan verməmişdir. Son dövrlərdə ədəbiyyatşünaslarımızın, tədqiqatçı alimlərimizin gərgin axtarışları nəticəsində Mirzə Şəvi və F.Bodenştedt münasibətlərinə hərtərəfli nəzər yetirilmiş, şairimizin ədəbi irsinə salınmış kölgələrin bir qismi aydınlaşdırılmışdır. Sübut edilmişdir ki, alman dilində tərcümə olunmuş Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri 11 “Mirzə Şəfinin nəğmələri” başlığı altında çıxmış kitabçadakı şeirlər poetik ifadə, fəlsəfi ümumiləşdirmə baxımından Azərbaycan şairi Mirzə Şəfi Vazehin qələminə məxsusdur. Şair şeirlərində Azərbaycanın feodal-patriarxal həyat tərzinin ziddiyyətlərini, yeni həyata doğru qabaqcıl meyllərini əks etdirmişdir. Füzuli ədəbi məktəbini ləyaqətlə davam etdirən Mirzə Şəfinin əsərlərində səcdə etdiyi şey həyat gözəllikləridir. O, həyatın gözəlliyini kor-koranə etiqadda deyil, onun düzgün dərk edilməsində axtarır. Həyatla bağlılıq, onun maddi və mənəvi nemətlərindən istifadə etməyə çağırış şairin şeirlərinin ümumi ruhunu təşkil edir. Həyatı canlı müşahidələr əsasında öyrənmək, təbiətin nemətlərindən faydalanmaq, zövq almaq fikri onun poeziyasında daha mənalı səslənir. Mirzə Şəfi şeirlərində öz coşğun mənalı eşqilə dini əfsanələri alt-üst edir. Onun şeirlərində təsvir olunan eybəcərlik, fənalıq bizdə bu hala qarşı mübarizə eşqi tərbiyə edir, istər-istəməz fanatiklər dünyasına nifrətimizi artırır, eyni zamanda dünya gözəlliyini qorumağa çağırır. Şair sevib-sevilməsi ilə fəxr edən nikbin, real insanın, hərtərəfli gözəl insanın vurğunudur. Mirzə Şəfi belə bir insanı tərənnüm etməyi şeirin qarşısına bir vəzifə kimi qoyur. Onun şeirlərində dini Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|