Gəncə Bölməsi
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Akif Bayramov
- Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri
Akif Bayramov 122 əvvəllərdə yaşayan şairlərdən, ustadlardan daha böyüklərini yetirə bilər? İran və ona qonşu ölkələr çap olunmuş kitablarla bazarları doldurub satdığı gündən bu ölkələrin əsası ildən-ilə laxlamadımı? Firdovsi, Hafiz, Sədi insanların ürəyinə, beyninə yol tapmaq üçün kitab çapına ehtiyacını duymuşdular? Mirzə Şəfi kitab çapı əleyhinə olan fikrini əsaslandırmaq üçün bir saata qədər danışdı. O, həqiqətən inanırdı ki, hər bir şairin öz xəttinin itməsi onun şeirinin əsas mənasının itməsi deməkdir. Diqqətli və zövqlü xəttat az və yaxud çox dərəcədə çalışır ki, əsərini köçürdüyü şairin dəst- xəttinə yaxınlaşdırsın və başqaları üçün də nümunə olsun. Onun fikrincə, soyuq dəmir hərflər şairə xas yaxşı cəhətləri itirir, dəmir hərflərlə onun özünəməxsus yazısını olduğu kimi vermək çətin olur. Çap yolu ilə hazırlanan kitablarda şair və alimlərin fikri də təhrif olunur. Mən alman oxucularına bu kitabın əvvəllərində fikrimi əyani surətdə çatdırmışam ki, Şərqin ustadları istər şifahi, istərsə yazılı nitqdə mənalı fikrin gözəl formada verilməsinə həmişə çalışmışlar. Buna görə fars yazısının incəliyini, gözəlliyini çap yolu ilə olduğu kimi tam vermək Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri 123 çətindir. Mirzə Şəfinin kitab çapına olan mənfi fikri də burdan doğurdu. Elə bunun üçün də çap kitabları onu əsəbiləşdirirdi. Mirzə Şəfi öz gözəl dəst-xətti ilə hərfləri elə canlı, elə rəngarəng şəkillərdə verirdi ki, onlar əsərin mənası ilə sanki bir səviyyədə dururdu. Onun özü demişkən, “adi şeyə gündəlik, gözəlliyə isə bayram paltarı” geydirirdi. Onun hikmətili şeirləri incə xətlə yazılırdı, aydın və sadə qadınlara həsr etdiyi nəğmələrinin yazısı qadın kimi cilvəli və nazlı idi, qadın təbiətinə oxşayırdı. Mirzə Şəfinin şərabı, xoşbəxt məhəbbəti mədh edən nəğmələrinin yazısı isə rəngarəng və hərarətli idi. Bunlarda böyük ruh duyulurdu. Şikayət nəğmələrinin yazısı bəzəksiz, aydın və təmiz olardı. Bu yazıda göz yaşını xatırladan ləkə belə görünməzdi. Mirzə Şəfi mənim xəttimdən narazı olanda deyirdi: “Xəttini də fikrin kimi aydın, səlis elə ki, onu başa düşə bilsinlər”. O öz fikrini adəti üzrə şeirlə tamamlayırdı. Dünya gözəlliklərinin müzakirəsindən sonra da Ustad şifahi və yazılı nitqə aid şeir oxudu: Əgər sən nəzərlərini göyə dikib, Allahdan, Şeytandan danışmaq istəyirsənsə bərabər olur. Mirzə Şəfi xəttinin gözəlliyinə ciddi fikir verirdi. Elə bunun üçün də onun yazısına tay yazı çox azdı. Mirzə Şəfiyə görə, şairin fikrini oxuculara, Akif Bayramov 124 ancaq gözəl xətlə çatdırmaq olar. Ən yaxşısı isə odur ki, şair şeirini yazmasın, onu xalqın qarşısında sinədən oxusun. Bu yol bütün şübhələri aradan qaldırar və onun üçün yaxşı sınaq olar. Qeyd etmək istəyirəm ki, kitab çapı məsələsində Mirzə Şəfinin fikri yeganə deyildi. Onun bu fikrinə Şərqin bütün fikirləri eyni məktəbdən qidalanırdı. Onlar elə hesab edirdilər ki, hər cür yenilik onların şəxsi gəlirlərinin azalmasına səbəb olur. Bizdə bir vaxt araba sürənlərin dəmir yolu çəkilməsinin əleyhinə çıxması da onların yüklərinin azalacağı və şəxsi gəlirlərinə əngəl törədəcəyi ilə bağlı idi. Bu gün də Şərq alimlərinin kitab çapı əleyhinə çıxması şəxsi gəlir mənbələrinin itirilməsi ilə bağlı idi. (Onların bu fikirləri XV əsrdə kilsə rahiblərinin kitab çapı əleyhinə olan münasibətinə bənzəyirdi). Yeri gəlmişkən, kitab çapının mədəni-tarixi əhəmiyyətini nəzərə alıb qeyd etməliyəm ki, çap işinə 400 il bundan əvvəl başlansa da, hələ İranda, Türkiyədə geniş yayılmamışdır. Burada çap işi ancaq rəsmi qəzetlərin çap olunub yayılmasına xidmət edirdi. Burada hər bir alim çap kitabı əldə etmək əvəzinə, gözəl xətlə yazılmış əsərin əldə olunmasını daha üstün tutur. Parisdə, Leypsiqdə, Vyanada və başqa ədəbi mərkəzlərdə fars dilində daha çox əsərlər çap olunur, nəinki Fridrix Bodenştedtin Mirzə Şəfi Vazeh haqqında xatirələri 125 İranda. Bu yerlərdə kitab çapına senzura mane olmur. Mirzə Şəfi ertəsi günü bizə çox kefsiz gəlmişdi. Mən onun kefini açmaq üçün onu şəraba qonaq etdim. Şərabın təsiri də onun qəlbinin dumanını dağıda bilmədi. Mənim: “Sənə nə olub, nə edim ki, kefin açılsın?”- sualıma o öz dilində elə gözəl söz, misra ilə cavab verdi ki, mən öz aləmimdə onların mənasını çətin anlaya bilərdim. Mən səbirsizliklə ucadan: - Sən bilirsənmi, - dedim, - sənin söz incilərinin mənasını axtarıb tapmaq mənim üçün çox çətindir. Sən sözünün mənasını məndən niyə gizlədirsən? Ustad üzümə baxmadan divanın üstündə bardaş qurub əyləşdi və yazı əşyalarını çıxarıb masanın üstünə qoydu. O, qələmini bıçaqla itiləyib, bir beyt oxudu: Yaxşı dişənmiş bıçaq iti olar. Lakin koruş bıçaqla bundan yaxşı kəsilər. Qanqaralığının səbəbini bilmək üçün soruşdum: - Deyəsən sənin qəlbin də itiləşibdir? Bu belə deyil! -deyə o cavab verdi. – Mənim başıma ayının başına sahibinin gətirdiyi oyunu açmaq istəyirlər. Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|