Ызбек диалектологияси

Mustaqil ish topshiriqlari:
1-topshiriq.
1.1.Qorluq lahjasi turli sohalarga oid yuzta so’z yozish. Ularni adabiy tilda qo’llanish,
qo’llanmaslik holatini belgilash. So’zlarni ma’nolarini izohlash.
1.2.Qorluq guruh shevalarining unlilar tizimini sharhlang.
1.3.Shevalardagi unlilarni bir-biri bilan qiyoslashga harakat qiling.
2-topshiriq
2.1.Qorluq lahjasiga doir yigirmata maqol, ibora yozib kelish. Ularni adabiy tildagi
shakllarini topib sharhlash.
2.2.Lahjadagi undoshlar tizimini izohlang.
2.3.Undoshlarda yuz beradigan tovush jarayonlarini sharhlang.
3-topshiriq.
3.1.Qorluq lahjasiga xos bitta ertakni transkriptsiyada yozish.
3.2.Undoshlar tizimi yuzasidan lahja va adabiy til munosabatini belgilashga harakat
qiling.
Kerakli adabiyotlar:
1.V.V.Reshetov., Sh.Shoabdurahmonov., O’zbek dialektologiyasi, Toshkent 1978
(Leksika bo’limi)
2.Shoabdurahmonov Sh.O’zbk adabiy tili va o’zbek xalq shevalari. Toshkent.1962.
3.Nosirov Sh.O’zbek tilining Qo’qon shevasi. Toshkent,1980.
4.Nosirov Sh.O’zbek tilining Qo’qon shevasi. Toshkent, 1980.
5.Ibrohimov S.I. O’zbek tilining Andijon shevasi. Toshkent,1967.
Mavzu: O’zbek shalq shevalarining fonetik xususiyatlari.
(6 soat)
Ta’lim maqsadi:
Talabalarda o’zbek xalq shevalarininig mavjudligi,
adabiy til xalq shevalari hisobiga boyib borish tovush
tarkibining xilma- xilligi, uning adabiy til shaklidan farqlanishi
haqida tushuncha uyg’otish.

---

44
Rivojlantiruvchi maqsad:
O’zbek xalq shevalarininig rang - barangliigi, tovush
tizimi, cho’ziq unlilarning borligi va adabiy til tovush tarkibidan farqlanishi xususida
talabalar bilimini chuqurlashtirish.
Tarbiyaviy maqsad
: Xalq shevalarinig tovush tizimini tahlil qilish
orqali talabalarning fikrlash qobiliyatini o’stirish.
REJA:
1.O’zbek xalq shevalarininig asosiy fonetik xususiyatlari. Shevalardagi y- lashish va
j- lashish; o- lashish va a- lashishi. Unli fonemalarda. Qorluq, o’g’iz va qipchoq
shevalaridagi unlilar tarkibi.
2.O’zbek shevalari konsonantizmi (undoshlar). Qorluq, o’g’iz va qipchoq
laxjalaridagi undoshlarga umumiy tavsif.
3.Singarmonizm. Fonetik hodisalar: assimilyatsiya, dissimilyatsiya, metateza va
boshqa fonetik hodisalar.