Journal of new century innovations wsrjournal com Volume – 10 Issue-3 August 2022

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
WSRJournal.com


Volume-10_ Issue-3_August_2022 
50 
welcome…,Well, I am delighted…,) kabi qolib so’zlardan, o’zbek diplomatik 
nutqlarida esa kirish qismi quyidagi murojatni ifodalovchi undalma so’zlar bilan 
boshlanadi (Assalomu alaykum hurmatli Brifing ishtirokchilari, Aziz Vatandoshlar, 
Honimlar & janoblar, Qadrli do’stlar, Aziz va muhtarama opa-singillar, Muhtaram 
Samarqand ahli), nutqning asosiy qismida (Barchangizga yaxshi ma’lumki…, Bugungi 
kunda…, Murojaatnomada…, Ko’rib turgangizdek…, Ayni vaqtda…, Bizning 
xalqimiz…, Bugungi kunda O’zbekiston…, Shu munosabat bilan…,) nutq oxirida esa 
( E’tiboringiz uchun rahmat, E’tiboringiz uchun tashakkur, Katta rahmat,) kabi qolib 
so’zlardan foydalanilishi tadqiqot jarayonimizda aniqladik. 
Diplomatik hujjatlar shakli va so‘z qo‘llanishi jihatidan o‘ziga xos ko'rinishga 
ega. Ularni yozishda hujjatning qay shaklda bo'lishiga e’tibor berish muhimdir. 
Ma’lumki, diplomatik yozishmalar bir davlatdagi oddiy korxonalar yoki tashkilotlar 
orasida bo'lmaydi. Ular boshqa-boshqa davlatlar o‘rtasida bo'lgani uchun hujjat 
yuborilayotgan mamlakat an’analari, madaniyati, tarixi va boshqalar hisobga olinadi. 
U yoki bu davlatga hujjatning qaysi turi yuborilayotgan bo‘lsa, xuddi shu turi bilan 
javob qaytariladi. Diplomatik hujjatlarga bayonot, rasmiy nota va xatlar, ilova xatlar, 
yarim rasmiy shaxsiy xatlar, diplomatik protokol — qaydnomalar, memorandumlar va 
boshqalar kiradi. Diplomatik yozishmalarda hujjat yuborilayotgan mamlakatning 
nomlanishida, shaxsning ismi-sharifi va lavozimini yozishda, unga qilinayotgan 
murojaat ifodalarida xatoga yo'l qo'yilishi mumkin emas. Chunki diplomatik 
xujjatlarda xatolar bepisandlik, hurmatsizlik hisoblanadi. Bu hujjatlar tashqi ko'rinish 
jihatidan ham nuqsonsiz bo’lishi, fikr aniq, to’g’ri, mantiqiy, izchil, asosli va ikkinchi 
tomonning xususiyatlarini hisobga olgan holda bayon etilishi zarur
4
. 
Ingliz va o’zbek tillarida ham nutqning ta’sirchanligini yuza keltiruvchi stilistik 
vositalar mavjud. Ular ba’zi manbalarda stilistik troplar deb ham yuritiladi. Stilistik 
troplar nafaqat ko’chma ma’noni, balki inson tafakkurini ham o’zida aks ettiradi. 
Nutqda metafora, o’xshatish, takrorlash, antiteza, gradatsiya va boshqa stilistik 
troplardan foydalanish ham nutq ta’sirchanligini va emotsionalligini oshiradi. Boshqa 
4
Sultonsaidova Saodat, Sharipova O’lmas.O’zbek tili stilistikasi. O’quv qo’llanma. Toshkent 2009. B-17. (112).

---