M ü Ə L l I f V ə Ə s ə r L ə r I h a q q I n d a

İNSANIN MƏNŞƏYİ
157
    Növbəti  səhifələrdə  təhlil  edəcəyimiz  neandertallar  bugünkü  insana 
bənzər irqlərdəndir. Bu səbəbdən, Homo erectus da bugünkü insanın bir irqidir.
Təkamülçü paleoantropoloq Riçard Likey də Homo erectus ilə dövrümüzdəki 
insan arasındakı fərqin irqi fərqdən başqa məna daşımadığını belə ifadə edir:
Hər  insan  bu  fərqləri  sezə  bilər:  kəllənin  forması,  üzün  mailliyi,  qaş 
çıxıntısının  kobudluğu  və  s.  Ancaq  bu  fərqlər  bu  gün  müxtəlif  coğrafi 
bölgələrdə yaşayan insan irqləri arasındakı fərqlərdən çox deyil. Belə bir 
variasiya  insan  icmaları  bir-birlərindən  uzun  zaman  ayrı  qaldıqda  üzə 
çıxır”.
200
Konnektikat  Universitetindən  prof.  Uilyam  Laflin  eskimoslar  və  Aleut 
adaları insanları üzərində uzun illər anatomik tədqiqatlar aparmış və bu insanlar 
ilə Homo erectusun  heyrətamiz  dərəcədə  bir-birinə  bənzədiyini  görmüşdür. 
Laflin  bütün  bu  irqlərin  əslində  Homo sapiens  növünə  (müasir  insana)  aid 
müxtəlif irqlər olduğu nəticəsinə gəlmişdir:
Hamısı Homo sapiens növünə aid olan eskimoslar və Avstraliya yerliləri kimi 
bir-birindən  uzaq  qruplar  arasındakı  böyük  fərqləri  nəzərə  alsaq,  Homo 
erectusun da öz daxilində müxtəlif fərqlər daşıyan bu növə (Homo sapiensə) 
aid olduğu nəticəsinə gəlmək çox məntiqlidir.
201
   Son illərdə Homo erectus kateqoriyasına aid edilən fosillərin əslində Homo 
sapiensdən ayrı növ sayılacaq qədər fərq daşımadığı elm dünyasında getdikcə 
daha çox dilə gətirilir. “American scientist” jurnalında bu mövzudakı mübahisələr 
və  2000-ci  ildə  bu  mövzu  ilə  bağlı  təşkil  edilən  bir  konfransın  nəticəsi  belə 
yekunlaşdırıldı:
“Senkenberq  konfransında  iştirak  edənlərin  əksəriyyəti  Miçiqan 
Universitetindən  Milford  Uolpoff,  Kanberra  Universitetindən  Alan  Torn 
və  həmkarları  tərəfindən  başlanan  Homo erectusun  taksonomik  statusuna 
dair  qızğın  müzakirələrə  qatıldılar.  Bunlar  (Uolpoff  və  Torn)  qətiyyətlə 
Homo erectusun bir növ olmadığını, tamamilə aradan qaldırılmalı olduğunu 
müdafiə  etdilər.  Onların  fikrincə,  Homo  cinsinin  bütün  üzvləri  2  milyon 
il  əvvəldən  dövrümüzə  qədər  müxtəlifləşərək  çox  açıq  və  geniş  sahələrə 
yayılmış yeganə növ, yəni Homo sapiens növü idi və bu növ daxilində təbii 
fərqlər  və  yarımsiniflər  tapılmırdı.  Konfransda  Homo erectusun  mövcud 
olmadığı müzakirə olunurdu.
202
 
Yuxarıdakı tezisi müdafiə edən elm adamlarının gəldiyi nəticə “Homo erectus 
Homo sapiensdən fərqli növ deyil, Homo sapiens daxilindəki irqdir” şəklində ifadə 
edilə bilər. Adi insan irqi olan Homo erectus ilə “insanın təkamülü” ssenarisində 
ondan əvvəl gələn meymunlar (Australopithecus, Homo habilis və Homo rudolfensis) 
arasında böyük uçurum var. Yəni fosil qeydlərində meydana çıxan ilk insanlar 
təkamül keçirmədən, eyni anda və birdən-birə meydana gəliblər.

---

HƏYATIN GERÇƏK MƏNŞƏYİ
158
Neandertallar: anatomik quruluşları və mədəniyyəti
Neandertallar  (Homo neanderthalensis)  bundan  100  min  il  əvvəl  Avropada 
birdən-birə  üzə  çıxmış  və  təxminən  35  min  il  əvvəl  sürətlə  və  səssiz  şəkildə 
yox olmuş və ya digər irqlərlə qarışaraq assimilyasiyaya uğramış insanlardır. 
Müasir  insandan  yeganə  fərqi  skeletlərinin  daha  güclü  və  kəllə  sümüyünün 
ortasının daha hündür olmasıdır.
Neandertallar insan irqidir və bu gün bu həqiqət hər kəs tərəfindən qəbul 
edilir.  Bəzi  təkamülçü  paleoantropoloqlar  bu  insanları  uzun  zaman  “ibtidai 
növ” qəbul edirdi, lakin kəşflər Neandertal insanının bu gün küçədə gəzən hər 
hansı “cüssəli” insandan fərqli olmadığını göstərir. Bu mövzuda Nyu Mexiko 
Universitetindən məşhur paleoantropoloq Erik Trinkaus belə yazır:
“Neandertal fosilləri və müasir insan sümükləri arasında aparılan müqayisələr 
göstərir ki, neandertalların anatomiyasında və ya hərəkət, alətlərdən istifadə, 
zəka səviyyəsi və ya nitq qabiliyyəti kimi xüsusiyyətlərində günümüzdəki 
insanlardan zəif sayılan heç bir şey yoxdur.
203
Bu  səbəbdən,  hal-hazırda  bir  çox  tədqiqatçı  Neandertal  insanını 
dövrümüzdəki  insanın  yarımnövü  təyin  edərək  Homo sapiens neandertalensis 
adlandırır.
Digər  tərəfdən,  fosil  tapıntıları  Neandertalların  mütərəqqi  mədəniyyətə 
malik olduğunu da göstərir. Bunun ən maraqlı nümunələrindən biri Neandertal 
HOMO ERECTUSUN DƏNİZÇİLİK MƏDƏNİYYƏTİ 
“Antik dənizçilər: İlk insanlar zənn etdiyimizdən daha ağıllı idi”  “New Scientist”
jurnalında dərc olunan 14 mart 1998-ci il tarixli bu məqaləyə görə təkamülçülərin 
Homo erectus adını verdikləri insanlar günümüzdən 700 min il əvvəl dənizçiliklə 
məşğul idi. Gəmi düzəldə biləcək məlumat, texnologiya və mədəniyyətə sahib olan
insanların primitiv adlandırılması əlbəttdəki mümkün deyil. 

---

İNSANIN MƏNŞƏYİ
159
insanları tərəfindən düzəldilmiş fosilləşmiş fleytadır. Ayının bud sümüyündən 
düzəldilmiş  bu  fleyta  arxeoloq  İvan  Turk  tərəfindən  1995-ci  ilin  iyulunda 
Yuqoslaviyanın şimalında bir mağaradan tapılmışdır. Daha sonra isə musiqiçi 
Bob Fink fleytanı təhlil etmişdir. Fink karbon testinə əsasən, 43.000-67.000 yaşı 
olduğu  deyilən  bu  alətin  4  notdan  ibarət  olduğunu  və  fleytada  yarım  tonlar 
və  tam  tonların  olduğunu  təsbit  etmişdir.  Bu  kəşf  neandertalların  müasir 
musiqi  mədəniyyətinin  əsası  olan  yeddi  notdan  istifadə  etdiklərini  göstərir. 
Fleytanı tədqiq edən Fink “qədim fleytanın üzərindəki ikinci və üçüncü dəliklər 
arasındakı  məsafənin  üçüncü  və  dördüncü  dəliklər  arasındakı  məsafənin  iki 
misli” olduğunu da ifadə edir. Bu isə göstərir ki, birinci məsafə tam notu, ona 
qonşu olan məsafə isə yarımnotu təmsil edir. “Bu üç not inkaredilməz şəkildə 
diatonik ölçmədəki kimi səs çıxarır”, - deyən Fink Neandertalların musiqi zövqü 
və biliyi olan insanlar olduğunu ifadə edir.
204
Digər bəzi fosil kəşfləri də Neandertalların ölüləri basdırdıqlarını, xəstələrə 
baxdıqlarını,  boyunbağı  və  digər  bəzək  əşyalarından  istifadə  etdiklərini 
göstərir.
205
 Digər tərəfdən, qazıntılar əsnasında Neandertal insanları tərəfindən istifadə 
edildiyi  müəyyən  olunan  25  min  illik  tikiş  iynəsi  də  tapılmışdır.  Sümükdən 
düzəldilmiş bu iynə düzdür və sapın keçirilməsi üçün açılmış dəliyə malikdir.
206
 
Əlbəttə, tikiş iynəsinə ehtiyacı olan, geyim mədəniyyətinə malik olan insanlar 
“ibtidai” sayıla bilməz.
HƏQİQƏTƏ 
QARŞI TƏBLİĞAR
Fosil tapıntılarının Neandetal insanın 
bizə görə heç də “primitiv”
olmayan bir insan irqi olduğunu gös-
tərməsinə baxmayaraq,  Neandertal-
lar haqqında uydurulmuş təkamülçü 
fikirlər dəyişmir. Neandertal insanları
hələ də bəzi təkamülçü muzeylərdə 
şəkildə olduğu kimi “meymun adam”
olaraq təsvir edilir. Bu darvinizmin el-
mi tapıntılara deyil ön yarqi və təblğa-
ta əsaslandığının göstəricisidir.

---