Microsoft Word eko luget doc
Yüklə 3,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ──────────────────────────────────────────
- YAŞAMA YERİNİN QORUNMASI
- YAŞIL PATRUL (KEŞİKÇİ)
- YAŞILLAŞDIRMA, YAŞAYIŞ YERLƏRİNİN YAŞILLAŞDIRILMASI
- Müxtəlif dövrlərdə Bakı şəhərinin yaşıllaşdırılması
- YAY YUXUSU
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 491
olunur.
YAŞAMA YERİ – növün fərdlərini yerləşib nəsil verə bildiyi yer. İnsan üçün Y.y. müxtəlif yaşayış məskənlərində (kənd, qəsəbə, şəhər və s.) mənzil-məişət nəzərdə tutulur.
yeri olduğu kimi saxlamaq üzrə görülən xüsusi tədbirlər. YAŞAYIŞ (HƏYAT) UĞRUNDA MÜBARİZƏ – Darvin Y.u.m.- ni 3 tipə ayırır: 1) növdaxili mübirzə: 2) növarası mübarizə: 3) canlılarla cansız təbiət amilləri arasındakı mübarizə: Növdaxili mübarizə eyni növə mənsub fərdlərin bir-biri ilə qida, yer və s. amillər uğrunda apardıqları mübarizədir. Təbii nemətlərdən daha fəallıqla istifadə edən, özünü düşməndən daha yaxşı qoruyan fərdlərin qalıb yaşaması və nəsilvermə ehtimalı da artıq olur. Fərdlər arasında gedən bu rəqabətdə nisbətən zəiflik göstərən fərdlər ac qalır, get-gedə sıxışdırılır və lazımi dərəcədə nəsil vermə imkanı qazana bilmir. Növarası mübarizə müxtəlif növlərə aid fərdlər arasında gedən mübarizədir. Otyeyən heyvanlar bitkilərlə, yırtıcı heyvanlar otyeyən heyvanlarla, xırda yırtıcılarla, yırtıcı quşlar dənyeyən quşlarla və s. ilə qidalanır. Növarası mübarizədə bir növ həyat tərzi ona yaxın olan digər növü sıxışdıra bilir. Canlılarla cansız təbiət amilləri arasındakı mübarizə abiotik amillərin orqanizmə təciri ilə əlaqədar meydana çıxır. Məs. səhraya düşmüş toxum quraqlığa davam gətirirsə yaşayır, davam gətirmirsə məhv olur. H.u.m-nin bütün formaları bir tərəfdən bəzi növlərin sıradan çıxmasına, digər tərəfdən isə növlərin saflaşmasına, zəiflərdən, xəstələrdən təmizlənməsinə və canlı təbiətdə ümumi ahəngdarlıq yaranmasına səbəb olur.
YAŞIL GÜBRƏ – kaliumla zəngin olan bitki kütləsinin xüsusi olaraq yetişdirilməsi və torpağa basdırılması. Bu məqsədlə əsasən havadakı azotu kimyəvi birləşmələrə çevirmək qabiliyyətinə malik olan paxlalı bitkilərdən istifadə olunur. YAŞIL PATRUL (KEŞİKÇİ) – məktəbli, tələbə, fəhlə gənclərin ictimai təbiəti mühafizə işində iştirakı. Məktəbdə, gənc texnik stansiyalarında, məktəb meşəçiliklərində, ali məktəblərdə və digər tədris məktəblərində, təbiəti mühafizə cəmiyyətinin ilk təşkilatlarında təşkil olunur.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 492
YAŞIL SİYAHI – populyasiyanın sayı optimum səviyyəyə qədər bərpa olunduğu üçün Qırmızı kitabdan çıxarılan bitki və heyvan növlərinin siyahısı.
süni meşələr, meşə-parklar. Yaşayış məntəqələri ətrafında havanı sağlamlaşdırır, küləkdən, tozdan, tüstüdən, qazdan mühafizə edir, bəzi əlverişsiz təbii iqlim amillərini mülayimləşdirir və əhalinin istirahət yeri hesab olunur. Azərbaycan Nazirlər Sovetinin qərarı ilə (28 yanvar 1983- cü il, 4 №-li qərar) respublikamızın dağlıq rayonlarında şəhərlərin, digər yaşayış məntəqələrinin və sənaye müəssisələrinin ətrafında 38,6 min hektar (o cümlədən meşə-park hissəsi 8,3 min ha, meşə-təsərrüfatı hissəsi 30,3 min ha), düzən rayonlarda isə 8,5 min ha hektar (o cümlədən meşə-park hissəsi 6,9 min ha, meşə-təssərüfatı hissəsi 1,6 min ha) təbii və süni meşələr, meşə-parklar yaşıl zona kimi ayrılmışdır.
planetdə ekoloji situasiyanı yaxşılaşdırmaqdır. Qərbi Avropa (Avstriya, Böyük Britaniya, Almaniya, Danimarka, İtaliya, İspaniya, Portuqaliya və s. ölkələr), ABŞ, Yaponiyada mövcuddur. Müxtəlif ölkələrin «Y»-in birləşdirən Beynəlxalq təşkilat – «QRİNPİS» (1971-ci ildə təşkil olunub) daha böyük nüfuza malikdir. «Y»-ın platforması ətraf mühitin çirklənməsini azaltmaq tələbi, təkrar resurslardan və enerjinin qeyri ənənəvi mənbələrindən geniş istifadə etməkdir. «Y» istehlak yanaşmasının əleyhinə çıxış edir, ekoloji təhsil problemlərilə məşğul olur.
YAŞILLAŞDIRMA, YAŞAYIŞ YERLƏRİNİN YAŞILLAŞDIRILMASI – 1) yaşayış məntəqələrində yaşıllıqların salınması və ondan istifadə edilməsi üçün görülən kompleks işlər; 2) yaşayış məntəqələrinin yaşıl əkin sistemi. Yaşıl əkinlər küləyin sürətini aşağı salmaq, havadakı toz və b. zərərli qarışıqları təmizləmək,səs-küyü azaltmaqla mikroiqlimi, sanitar-gigiyena şəraitini və yaşayış məntəqələrinin təbii mənzərəsini yaxşılaşdırır. Azərbaycan Respublikasının iri şəhərlərində, sənaye mərkəzlərində, kurort zonalarında park, bulvar, xiyaban, bağ və geniş yaşıl massivləri salınmışdır. 1920-ci ildə Bakıda cəmi 20 ha (adambaşına 0,2 ha yaşıllıq sahəsi olduğu halda, 1979-cu il yanvarın 1-ə olan məlumata görə 8000 Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 493
ha-dan (adambaşına 19,3 m 2 ) çoxdur. Abşeronda (Bakı ilə birlikdə) ümumi sahəsi 10000 ha-dan çox olan 36 meşə-park zonası, zoopark, 68 bağ, 14 bulvar, 167 bağça var (noyabr. 1980).
İllər Keçən dövr Salınmış yaşıl sahələr (ha)
Adam başına (il) illər üzrə orta hesabla 1 ildə
düşən (m 2 ) 1880-1920 40 20,2 0,5 0,6 1921-1940 20 241,0 12,5 3,43 1941-1945 5 0,0 0,0 3,07
1946-1970 24 2719 113,0 6,5 1971-1975 4,5 2520 560,0 17,2
1976-1980 5,0 4100 820,0 20,0
obyektlərində yaşıllıqların salınması, qorunması üzrə planlı tədbirlər sistemi. Müasir Y.q. biologiya, aqronomiya, meşəçilik, ekologiya, tibb və arxitekturanın nailiyyətlərinə əsaslanaraq xalq təsərrüfatının mühüm sahəsi hesab olunur.
olan uyğunlaşmalarından biri kimi passiv həyata keçməsi. YAYLA – Dəniz səthindən 500 m-dən hündürdə yerləşən, səthi hamar və ya azacıq parçalanmış düzənliklər. Bəzən Y-da ayrı-ayrı dağlar və dağ silsilələri yerləşir ki, belə Y. dağlıq Y. adlanır. Məs: Tibet.
Maldarlıq meydana gəldikdən sonra Y-dan geniş istifadə olunur. Azərbaycanda Y-ın əksəriyyəti dəniz səviyyəsindən 3000 m-ə qədər yüksəklikdədir. Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarındakı alp və subalp çəmənlikləri qoyunçuluğun qədim Y-ı sayılır. Azərbaycanda təqribən 6 minlik tarixi olan Y-dan indi də geniş istifadə olunur. YAZLIQ BİTKİLƏR – yazda səpilmiş və payız bitkilərindən fərqli Yüklə 3,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|