Microsoft Word eko luget doc
Yüklə 3,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ──────────────────────────────────────────
- YELPİKBIĞLI BÖCƏKLƏR (Rhipiphoridae)
- YELPİKQANADLILAR (Strepsiptera)
- YEM YERİ
- YER ATMOSFER SİSTEMİNİN İSTİLİK BALANSI
- YER SƏTHİNİN ANTROPOGEN ÇÖKMƏSİ
- YER SƏTHİNİN İSTİLİK BALANSI
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 493
olaraq səpilən ili məhsul verən birillik kənd təsərrüfatı bitkiləri. Dənli, paxlalı, texniki bitkilərin bəzisi, tərəvəz, bostan və yem bitkilərinin bir çoxu Y.b.-ə aiddir. YELPİKBIĞLI BÖCƏKLƏR (Rhipiphoridae) – həşəratlar fəsiləsi. 100-dən çox növü məlumdur. Azərbaycanda 6 növü var. Geniş yayılmışdır. Cinsindən asılı olaraq Y.b. ailə ilə yaşayan itarıları sürfəsində, tək yaşayan arıların və tarakanların bədənində parazitlik edir. YELPİKQANADLILAR (Strepsiptera) – həşəratlar dəstəsi. Böcəklərə oxşayır. Y. arıların, taxtabitilərin və cırcıramaların daxili parazitidir. 170-dən çox növü var.
heyvanlarının yemləndirilməsi üçün becərilən birillik, ikiillik və çoxillik bitkilər, siloslu və dənli Y.b. aiddir. Azərbaycan respublikasında birillik və çoxillik yem otları, şalğam, yemlik, yerkökü, yem çuğunduru, turneps, kartof (yemlik sortları), yerarmudu, yemlik qarpız və qabaq, qarğıdalı, günəbaxan, yem kələmi və s. becərilir. Yaşıl yem üçün dənli- paxlalı (noxud, soya, mərci) və dənli yemlər (çovdar, vələmir, arpa, darı) bitkilər, dənli yemlər almaq üçün çölnoxudu, at paxlası, noxud, vələmir, arpa, qarğıdalı, darı, kalış və s. bitkilərdən istifadə olunur.
edənin çəkisinin artımına nisbəti (onların kimyəvi tərkibindən asılı olmayaraq). Y.ə. sənaye heyvanlarının inkişafı üçün yem resurslarının effektivliyini göstərir. YEM NORMASI – Heyvanların sağlam saxlanmasını və yüksək məhsuldarlığını təmin etmək üçün zəruri qidalı maddələrin miqdarı. Yemləmə məhsuldarlıqdan (südlük, ətlik, yunluq, yumurtalıq), məhsulun tərkibindən (südün yağlılığı) fizioloji vəziyyətdən (böyümə, dölün inkişafı və s.) asılı olaraq normaya salınır. Müasir Y.n.-na heyvanların qidalı maddələrə, yem vahidi ilə ifadə edilən və kalsiuma, fosfora, proteinə, karotinə olan ümumi tələbatı daxildir. Heyvanın hər növünə vitamin və mikroelementlərin, donuzlar və quşlar üçün aminturşuların sərf olunma norması hazırlanmışdır. Y.n. daimi deyil. Yem rasionu Y.n. əsasında düzəldilir. YEM RASİONU – heyvanların qidalı maddələrə tələbatına görə yem norması. Yemlərin qidalılığı və tərkibi əsasında hazırlanan sutkalıq Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 494
yem.
YEM VAHİDİ – yemin ölçü vahidi və ümumi qidalılığının müqayisəsi. Bir Y.v. kimi 1 kq quru vələmirin orta qidalılığı vahid qəbul edilmişdir. Qaramalda piylənməyə görə təyin edilmiş bir Y.v.-nin qidalılığı 150 q yağa və ya 1414 kal-yə bərabərdir. Kənd təsərrüfatı heyvanları üçün yem norması Y.v. əsasında hesablanır.
yem qoymaq (tutmaq və ya müşahidə aparmaq üçün). YEMİN MƏHSULDAR TƏSİRİ ƏMSALI – istifadə edilən qidanın miqdarının istifadə edənin artımına nisbəti (hər iki göstərici quru çəki ilə ifadə olunur).
və kütləsinə görə beşinci planeti: Y. quru planetləri (Merkuri, Venera və Mars) arasında ən böyüyüdür. Y-in Günəş sistemindəki başqa planetlərdən fərqi, onda həyatın mövcudluğu və insanın meydana gəlməsidir. Y. Günəşdən 1496.10 4 km məsafədədir. Kütləsi Günəşinkindən 330000 dəfə kiçikdir. Günəşin cazibəsi nəticəsində onun ətrafında elleptik orbit boyunca dolanır. YER ATMOSFER SİSTEMİNİN İSTİLİK BALANSI – Yerin istilik balansı xarici mənbələrdən Yerin bütövlüklə (atmosferlə birlikdə) aldığı və atmosfer vasitəsilə kosmik fəzaya verdiyi istiliyin cəbri cəmi. Uzun zamandır ki, Y.a.s.i.b. sıfıra bərabərdir, yəni Yer planet kimi istilik tarazlığındadır. Lakin son vaxtlar atmosferin qlobal çirklənməsi nəticəsində müşahidə edilən parnik effekti Yerin istilik balansının dəyişməsi ehtimalı haqda xəbərdarlıq edir. Əgər atmosferin karbon qazı, kükürd, azot, sənaye tozları və s. ilə çirklənməsinə qarşı təcili tədbirlər görülərsə Y.a.s.i.b.-nın antrpogen pozulmasının qarşısı alınmış olar.
hidrosferlə, altdan seysmik məlumatlarla müəyyənləşdirilmiş daha sıx ultraəsasi substratla (Moxoriviçiç səthi ilə) hüdudlanır. Y.q. materiklərdə və okeanların altında müxtəlifdir. Materik Y.q.-nın qalınlığı adətən 35-45 km, dağlıq ərazilərdə 75 km-ə qədərdir. Okean Y.q.-nın qalınlığı 5-10 km-dir (su qatı ilə birlikdə 9-12 km). YER QURULUŞU – torpağın tam və səmərəli istifadəsini təşkil etmək, əkinçilik mədəniyyətini yüksəltmək üçün şərait yaratmaq və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 495
torpağın mühafizəsi ilə əlaqədar dövlət orqanları qərarlarının yerinə yetirilməsindən ibarət dövlət tədbirləri sistemi. Y.q. torpaqdan düzgün istifadə olunmasına nəzarət edir. Y.q. iki əsas növə – təsərrüfatlararası və təsərrüfat daxili Y.q.-na ayrılır. Təsərrüfatlararası Y.q. torpaqdan düzgün istifadə olunmasına nəzarət edir: rayonun planlaşdırılması sxemi əsasında istifadə ediləcək torpaq sərhədinin dəqiqləşdirilməsi və dəyişdirilməsi; kənd təsərrüfatında yeni torpaqların aşkara çıxarılması və istifadəsi; torpaq sahələrinin ayrılması; şəhər, qəsəbə və əhali yaşayan perspektiv kənd sərhədlərinin müəyyən edilməsi və s. ilə əlaqədar tətbiq edilir. Təsərrüfatdaxili Y.q.-na kənd təsərrüfatı əkinlərinin və növbəli əkinin təşkili, bağ və üzümlük, otlaq və biçənək sahələrinin təşkili daxildir.
dəniz kənarı ərazidə insan fəaliyyəti nəticəsində baş verərək ətraf mühitin pozulmasına səbəb olur. Y.s.a.ç.-nin əsas səbəbləri: faydalı qazıntıların çıxarılması, torpağın drenajı və meliorasiyası, müxtəlif tikililərin və mühəndis qurğularının şaquli istiqamətdə təzyiqi, müxtəlif məqsədlər üçün yeraltı suların çıxarılması, neft və təbii qazın istehsalı və s.
oradan çıxan istilik axınının cəbri cəmi. Bu düsturla ifadə olunur:
R+P+LE+V=0 Burada: R – yer səthinin radiasiya balansı: P – yer səthi ilə atmosfer arasında turbulent istilik axını: LE – buxarlamaya sərf olunan istilik: V – yer səthindən torpağa və ya suya daxil olan və geri qayıdan istilik axını. Y.s.i.b.-nın məlumatları iqlim dəyişməsi, coğrafi zonallıq, orqanizmlərin termik rejiminin öyrənilməsində böyük rol oynayır. YERALTI SULAR – Yer qabığının üst hissələrindəki süxur qatlarında (12-16 km dərinliyədək) maye, sülb və ya buxar halında olan sular; su saxlayan süxur xüsusiyyətindən asılı olaraq məsamə, çat və karet sularına bölünür. Y.s. təzyiqsiz qrunt suları və təzyiqli artezian sularına ayrılır. Y.s.-n tərkibi 60-dan çox kimyəvi elementlə (ən çox Cl, S, C, Si, N, O, H, K, Na, Mg Ca, Fe, Al və s.) doymuş olur. Y.s. Yüklə 3,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|