Sonuncu ensiklopediya Layout qxd
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FASİQLƏR – fiqhə görə davamlı olaraq günah işləyən insandır.
- FATİMƏ BİNT MƏHƏMMƏD (11/633-cü ildə vəfat etmişdir) – Məhəmməd peyğəmbərin qızı olmuşdur.
- FƏCR – dan yeri ağaran vaxtdır. Bu vaxtdan başlayaraq günəş doğana qədər vacib olan sübh namazı qılınmalıdır. FƏQİH
- FƏQİRLƏR – yoxsulluq və ehtiyac içində yaşayan insanlardır.
- FƏLƏSTİN – Aralıq dənizinin şərqində yerləşən tarixi bir ərazidir.
- FƏLSƏFƏ – yunancadan alınma söz olaraq fəlsəfə hikmət sevgisi deməkdir.
ifadəsini “batil” anlayışı ilə bir mənada işlədirlər. Hənəfi məzhəbində isə bu an- layışlar bir qədər fərqli mənada istifadə edilir. Ticarət münasibətlərində şəriətə uyğun olan əsaslar pozulmuşdursa o “batil”, şərtləri pozulmamışdırsa “fasid” hesab edilir. Bu zaman fasid alış-veriş baş tutmuş, ancaq ko- rlanmış hesab edilir. FASİQLƏR – fiqhə görə davamlı olaraq günah işləyən insandır. Quranın bir-neçə yerində (49: 6, 49: 11) fasiqlər haqqında məlumat verilmişdir. Fasiqlər Allahı və dini inkar etmir. Sadəcə dinin buyruqlarını yerinə yetirmirlər. Onlar dindən çıxmasalar da, gü- nahkar müsəlman olaraq qalırlar. Ancaq ənənəvi olaraq fasiqlərin məhkəmələrdə şahidlik etmələrinə yol verilmir. İslam məzhəblərdə böyük günahlar törətmiş insan- larla əlaqəli müxtəlif hökmlər vardır. Məsələn, xaricilərə görə onlar dinsiz sayılır və cəhənnəmə atılacaqlar. Mütəzililər isə fasiqləri nə müsəlman, nə də dinsiz hesab edirlər. Onlara görə günahkarlar bu dünyada şübhə içində qalmaqdadırlar. Onlar etdik- lərindən tövbə etsələr Allah onları bağışlay- acaqdır. Bunu etməsələr cəhənnəmə atılacaqlar, ancaq əzablarının ağırlığı kafir- lərdən yüngül olacaqdır. Bu yanaşma mütəzili inancının ən başlıca prinsiplərindən biri olmuşdur. FATİMƏ BİNT MƏHƏMMƏD (11/633-cü ildə vəfat etmişdir) – Məhəmməd peyğəmbərin qızı olmuşdur. O, Məkkədə, atasına peyğəmbərliyin verilməsindən beş gün sonra doğulmuş, onun vəfatından bir neçə ay sonra isə dünyasının dəyişmişdir. Fa- timə Əli ibn Əbu Talibin həyat yoldaşı ol- muşdur. Onların evliliyindən Həsən, Hüseyn, Mühsin adlı oğlanları və Zeynəb, Gülsüm adlı qızları dünyaya gəlmişdir. Onun torpağa tapşırıldığı yer məlum deyildir. Müsəlmanlar Fatiməni: Siddiqə, Müba- rəkə, Tahirə, Zəkiyyə, Raziyyə, Mərziyyə, Mühəddisə, Zəhra adlarlı ilə də tanınmışdır. Ümumilikdə, Fatimə heç bir zaman siyasətə qatılmamışdır. Rəvayətlərdən də məlumdur ki o, Məhəmməd peyğəmbərin vəfatından sonra ona məxsus olan Fədək və Xeybər məntəqələrində olan bağları xəlifə Əbu Bəkrdən istəmiş, ancaq o onun istəyini yerinə yetirməmişdir. Bunu da onunla izah etmişdir ki, Məhəmməd peyğəmbərdən eşitdiyi bir hədisə görə peyğəmbərlər özlərindən sonra miras qoymazlar, onların hər şeyi beytül- mala məxsus olmalıdır. Fatimə bütün müsəl- manlar arasında hörmətlə anılan bir qadın olmuşdur. Ancaq, şiələrin ona qarşı xüsusi sevgisi vardır. Onlar Fatiməni Məhəmməd peyğəmbər və 12 imamla bərabər məsumlar- dan hesab edirlər. Orta əsrlərdə İsmaili təriqətindən olan Fatimi xanədanı Misirdə xi- lafət qurduqda öz soylarının Fatimədən gəldiyini iddia etmişdirlər. Müxtəlif “ifrat” təriqətlər arasında ona qarşı bəslənilən sevgi və hörmət, hətta onun tanrılaşdırılmasına gətirib çıxarmışdır. FƏCR – dan yeri ağaran vaxtdır. Bu vaxtdan başlayaraq günəş doğana qədər vacib olan sübh namazı qılınmalıdır. FƏQİH – fiqh alimi və ya İslam hüququnun mahir bilicisidir. Müstəqil olaraq hüquqi hökmlər verə bilən fəqihlər şiə məzhəbində müctəhid adlanırlar. Onlar başqa müctəhidlərin hökmlərindən asılı deyillər, yalnız İslam mənbələrinə istinad edərək öz hökmlərini çıxarırlar. Adi fəqih müctəhid dərəcəsinə çatmayıbsa, hüquqi hökmləri irəli sürərkən müctəhidlərin hökmlərinə istinad etməlidir. Fəqihin verdiyi hüquqi hökm fətva adlanır. İslamın ilkin dövrlərində fəqihlər Məhəmməd peyğəmbərin yanında çox vaxt keçirmiş və dərin elmi biliyə sahib səhabələr olmuşdurlar. Bəzi rəvayətlərə görə onların 91 FƏQİH sayı 130-a yaxın olmuşdur. Məhəmməd peyğəmbərin vəfatından az sonra onun səhabələrinin, eləcə də onların davamçılarının adları ilə bağlı olmuş fiqhi məzhəblər yaranmağa başlamışdır. Sonralar onlar inkişaf etmiş, ortaya öz metod və sis- temlərini qoymuş və fiqhdə öz ənənələrini yaratmışdırlar. Bu məzhəblərin bir çoxu günümüzə qədər gəlib çatmamışdır. İndi İs- lamda Hənəfi, Maliki, Şafii, Hənbəli, Cəfəri, Zeydi və Zahiri kimi fiqhi məzhəblər mövcuddur. FƏQİRLƏR – yoxsulluq və ehtiyac içində yaşayan insanlardır. Onlar haqqında Quranda ayələrə rast gəlmək mümkündür. İslama görə zəkatı verə bilməyən müsəlman- lar yoxsul hesab edilirlər. Zəngin müsəlman- lar zəkat, eləcə də digər mal varlıqlarından düşən payı bu insanlarla bölüşməlidirlər (Quran, 9: 60). Yoxsul müsəlmanlar qurban kəsməkdən də məsul deyillər. Fəqir sözünü geniş anlamda bütün insanlara da aid etmək olar. Çünki onlar Allahın varlığından asılıdır- lar (Quran, 35: 15). Beləliklə, hamı yoxsul- dur, yalnız Allahın heç nəyə ehtiyacı yoxdur. Sufilərə görə bütün maddi və mənəvi hər bir şeyin Allaha ehtiyacı vardır. Bunu an- layan hər bir insan özünün yoxsul olduğunu dərk edir. Buna görə də onlar “yoxsulluq” sözünü və tərki-dünyalıq anlamında da başa düşürlər. İki növ yoxsulluq vardır: maddi və mənəvi. Bunu dərk edən mənəviyyatlı insan özünü yoxsul hiss edir. Bu yoxsulluq duyğusu insanı var-dövlətin köləsinə çevrilməkdən qoruyur. Ancaq zəngin ol- masına da əngəllər yaratmır. FƏLƏSTİN – Aralıq dənizinin şərqində yerləşən tarixi bir ərazidir. Miladi tarixlə m. ö. III minillikdə orada kənanlılar adlanan sami xalqı yaşamışdırlar. Buna görə əvvəllər bu yerlərə Kənan eli də deyilmişdir. Sonra buranı fələstinlilər ələ keçirmiş və onlar bu- rada inkişaf etmiş bir qövmə çevrilmişdirlər. Onların əsas məşğuliyyəti gəmiçilik olmuş- dur. Tarixi mənbələrə görə onlarla yanaşı bu- rada İsrail oğulları da yaşamışdırlar. Sonra onların çoxu Misirə köçmüşdür. Sonralar onlar yenə də Fələstinə qayıdıb yerli xalqlarla savaşmış, onları məğlub etmişdilər. Daha sonra İsrail oğullarından Davud və Sü- leyman orada güclü bir dövlət yarada bilmişdirlər. Ancaq sonralar bu ölkə gücdən düşmüş, İsrail və Yəhudiyyə adlanan iki ölkəyə parçalanmışdır. Sonra İsrailin var- lığına Assur imperiyası son qoymuşdur. Yəhudiyyəni isə bir neçə əsrdən sonra ba- billilər darmadağın edərək əhalisini sürgün etmişdir. Makedoniyalı İsgəndərin hakimiyyətin- dən sonra bu yerləri onun varisləri olan Se- levkoslar idarə edirdilər. Sonralar isə bu ölkəni romalılar ələ keçirmişdirlər. Onlara qarşı yəhudilərin bir neçə üsyanı uğursu- zluqla nəticələnmişdir. Bundan sonra roma- lılar onların əksəriyyətini yenə də sürgün etmişdir. Bununla da, yəhudilərin o yer- lərdəki dövlətçilik ənənəsi sona çatmışdır. Sonralar bu yerlər bizanslıların, daha sonra isə Osmanlıların hakimiyyəti altında olmuşdur. Birinci dünya müharibəsindən sonra Fələstin ingilislərin əlinə keçmiş, 1948-ci ildə isə burada İsrail dövləti yaradılmışdır. Bununla yanaşı orada ərəb fələstinlilərinin də muxtar vilayəti vardır. FƏLSƏFƏ – yunancadan alınma söz olaraq fəlsəfə hikmət sevgisi deməkdir. Yəni müdrikliyə yönəlmək anlamında istifadə edilir. Orta əsrlərdə antik filosofların metod- larına istinad etmiş filosofların əsərlərini və düşüncələrini bu sözlə ifadə edirdilər. Ən qədim dövrlərdən başlayaraq Yaxın Şərq və Aralıq dənizinin cənub sahillərində yerləşmiş bölgələrdə elmlə bərabər fəlsəfi düşüncə də 92 FƏQİRLƏR Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|