Toshkent «yangiyo‘l poligraf servis»

SHARQ HIKOYASI
Abdulla Oripov
Aniq yili esimda yo‘q,
Allaqaysi zamonda,
Bir qishloqda ota-o‘g‘il
Yashar ekan omonda.
Bir kuni deng shu ikkovlon
Qaygadir yo‘l olishdi.
Minay desa ot-ulov yo‘q,
O‘ylanishib qolishdi.
Qurib ketsin yo‘qchilik ham
Kim nelarga zor edi.
Ikkovining o‘rtasida
Bitta eshak bor edi.
Garchi u ham biroz yag‘ir,
Garchi andak bedarmon.
Shu eshakni minsakmi deb,
O‘ylab qoldi ikkovlon.
Ota dedi: – O‘g‘lim, bundan
Na sen, na men tingaymiz.
O‘g‘il dedi: – Ota, buni
Galma-galdan mingaymiz.
Ota doim ota axir,
Ya’ni, mudom izzatda.
Eshakka u mindi dastlab
O‘g‘il yayov, albatta.
Bir qishloqdan o‘tdilar
Ikkov sekin tiqirlab.
Ortlaridan to‘rt-besh odam
Kulib qoldi piqirlab.
– Ahmoq ekan manavi chol,
Ahmoq haddan ziyoda.
O‘zi ulov minib olgan,
O‘g‘li esa piyoda.
G‘alati bir hisni tuyib
Shartta pastga tushdi chol.
– Kelaqolgin, o‘g‘lim,– dedi,
Eshakka sen minaqol!

---

124
Endi o‘g‘il to‘qimda-yu,
Ota yayov ketardi.
Endi ular boshqa qishloq
Ko‘chasidan o‘tardi.
Borardilar so‘zsiz, sekin
Asta-asta tiqirlab.
Ortlaridan to‘rt-besh odam
Yana kuldi piqirlab.
– Ahmoq ekan manav bola
Ahmoq haddan ziyoda.
O‘zi ulov minib olgan,
Otasi-chi piyoda.
Yosh emasmi, birdan uning,
Oriyati qo‘zg‘aldi.
Shartta pastga tushdi u ham,
U ham yayov yo‘l oldi.
Yurib-yurib ikkalasi
Necha adir, qir oshdi.
– Bor-e, – deya so‘ng eshakka
Ikkovi ham mingashdi.
Ammo tag‘in bir manzildan
O‘tar bo‘ldi ikkovlon.
Ne kulfatki, bu joyda ham
Tinch qo‘ymadi olomon.
– Ahmoq ekan bular rosa,
Insofi yo‘q, lavanglar,
Ikki odam bir eshakni
Minib opti, qaranglar.
Malomatdan ota-o‘g‘il
Tamom horib-toldilar.
G‘azab bilan bir-biriga
Termilishib qoldilar.

---

125
1. Ota eshakka minib, o‘g‘il piyoda borishayotganda 
odamlar ularning ustidan nima deb kulishdi? Ikkinchi, 
uchinchi qishloqda-chi?
SAXIY
Muhammad Avfiy
Hotamtoydan: 
– O‘zingizdan ham saxiyroq odamni uchratganmisiz? 
– deb so‘rabdilar.
Hotamtoy:
– Ha, ko‘rganman, – deb javob beribdi.
– Qayerda ko‘rgansiz?
– Cho‘lda ketayotganimda uzoqdan ko‘zimga ikki xo-
nadan iborat ko‘rimsizgina bir kulba, kulbaning oldida 
bog‘lab qo‘yilgan bir echki ko‘rindi. U yerga yetib bor
-
ganimda ot dukurini eshitib, ichkaridan bir mo‘ysafid 
menga peshvoz chiqdi va otdan tushishimga yordam qil
-
di. Birozdan keyin uning o‘g‘li kelib ochiq chehra bilan 
salomlashib, hol-ahvol so‘radi. Mo‘ysafid o‘g‘liga qarab:
– Bolam, o‘sha echkini so‘yib taom hozirla, meh
-
monni ziyofat qilish kerak, – dedi.
O‘g‘li:
– Ijozat bering, avval borib o‘tin terib kelay, – dedi.
– Aytmabmidim, – dedi ota, –
Gap uqmading tirrancha,
El-u yurtning o‘rtasida
Bo‘ldik rosa bo‘lgancha.
Qo‘l siltashdi bir-biriga
Qoldi foyda-ziyon ham.
Ota u yon ketib qoldi,
Bu yon ketdi o‘g‘lon ham.
Qondoshlikning million yillik
Rishtalari uzildi.
O‘rtaga bir eshak tushib
Oralari buzildi.

---

126
Mo‘ysafid:
– Sen cho‘lga borib, o‘tin olib kelguningcha vaqt ke-
tadi. Mehmonni och olib o‘tirish odobdan emas, – dedi.
Mo‘ysafidning ikkita nayzasi bor ekan. O‘sha nay-
zasini tizzasiga bir urib sindirdi. Echkini so‘ydi va bir-
pasda ovqat tayyorlab dasturxonga olib kelib qo‘ydi.
Uyning u yoq-bu yog‘iga razm solib qaradim. Uning 
butun bor-yo‘g‘i shu nayzagina ekan. Uni ham meh
-
monning poyqadamiga ishlatdi.
Choldan so‘radim:
– Meni taniysizmi? 
Chol:
– Yo‘q, tanimayman, – dedi.
– Men Hotamtoy bo‘laman, saroyimga keling, bu 
qilgan yaxshiliklaringizning hissasini chiqaray, – dedim.
Bunga javoban chol:
– Biz mehmondan ziyofat pul olmaymiz, – dedi va
hech qanday hadya qabul qilmadi.
Men mana shu mo‘ysafidni o‘zimdan saxiyroq deb 
bilaman.
1. Hotamtoy o‘zini mehmon qilgan mo‘ysafidni nima 
uchun o‘zidan saxiyroq ataydi?