Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar

240 
 
kalsiumunda səviyyəsini 
yoxlamaq) 
3.
 
itirilən kaliumu və 
maqneziumu bərpa etmək: 
a.
 
elektrolit balansın bərpası 
üçün istifadə edilən 
preparatların verilməsində 
üstünlük peroral yola verilir 
(kalium xlorid, kalium-normin, 
rehidron) 
b.
 
ağır və sürətlə inkişaf edən 
defisit zamanı – kalium xlorid 
venadaxili yavaş-yavaş (!), 
maqnezium sulfat əzələdaxili 
təyin edilir. 
3.
 
gündə 5-10 mq amilorid 
və ya 25 mq spironolakton 
xəstələrdə kalium və maqni 
itkisini azalda bilər, 
əvəzetmə terapiyasını pis 
keçirənlər üçün faydalıdır 
4.
 
ağır hipokaliemiya 
zamanı xəstəxanaya 
yerləşdirmə nəzərdən 
keçirilməlidir 
Hipotireo
z 
PAS, Eto 
(xüsusilə bir 
yerdə)  
1.
 
TTQ göstəricisi 10 
mBV/ml-dən çox olanda 
tiroksin təyin olunur 
2.
 
dövrü 
olaraq 
TTQ-ya 
nəzarət  və  tiroksin  dozasının 
korreksiyası tövsiyə olunur 
1.
 
bu  YT  PAS  və  Eto 
dayandırıldıqda tam ləğv olur 
2.
 
adətən şübhə edilən 
dərmanın kəsilməsinə 
ehtiyac yoxdur 
Qastrit 
PAS 
Eto 
Н 
Е 
CFZ 
Z 
1.
 
mədə 
şirəsinin 
turşuluğunu azaldan vasitələrin 
təyini 
(məsələn, 
kalsium 
karbonat, 
Н2-blokatorlar, 
proton 
pompasının 
inhibitorları). 
2.
 
YT vermiş dərman 
vasitəsinin (vasitələrin) 
qəbulunu qısa müddətə (1-7 
gün) dayanaşıdırmaq. 
3.
 
kimya terapiyası rejiminə 
əhəmiyyətli təsir olmadıqda 
şübhə edilən dərmanın 
dozasını azaltmaq. 
4.
 
şübhə edilən dərmanın 
qəbulunu dayandırmaq. 
1.
 
qan 
qusması, 
qətranabənzər (melena) və ya 
qanlı  nəcis  ilə  ağır  qastrit 
nadir 
hallarda 
müşahidə 
olunur. 
2.
 
antasidlərin qəbulunu 
dəqiq bölmək ki, onlar 
VƏDV-lərin mənimsəməsinə 
mane olmasınlar (VƏDV-
lərin qəbulundan 2 saat əvvəl 
və ya dərhal sonra).-  
3.
 
sözü gedən YT şübhə 
edilən dərman 
vasitə(ləri)sinin qəbulu 
dayandırıldıqda tam aradan 
qalxır. 
Dispepsiy
alar 
Eto 
PAS 
Н 
Е 
CFZ 
Z 
1.
 
orqanizmin  mümkün  olan 
dehidratasiyanın  və  elektrolit 
pozuntularının 
müəyyən 
edilməsi üçün müayinələr. 
2.
 
tələb olunduqda 
rehidratasiyanın başlanması 
3.
 
qusma əleyhinə 
terapiyanın başlanması. 
1.
 
adətən  müaliəcnin  ilk 
həftələrində müşahidə olunan 
ürək  bulanma  və  qusma 
simptomatik  müalicə  təyin 
edildikdə tədircən yox olur 
2.
 
elektrolitlərin 
səviyyəsinə nəzarət etmək və 
güclü qusmadan sonra onları 

---

241 
 
4.
 
kimya terapiya rejiminə 
əhəmiyyətli təsir olmadıqda 
şübhə edilən dərmanın 
dozasını azaltmaq. 
5.
 
ağır və aradan 
qaldırılmayan YT əmələ 
gəldikdə dərman vasitəsinin 
qəbulunun dayandırılması. 
bərpa etmək lazımdır. 
3.
 
sözü gedən YT şübhə 
edilən dərman 
vasitə(ləri)sinin qəbulu 
dayandırıldıqda tam aradan 
qalxır. 
4.
 
klofamizinin istifadəsi 
zamanı ağır mədə 
pozuntuları və «kəskin 
qarın» simptomları müşahidə 
olunur. Belə YT-lar nadir 
olur və bu halda klofamizinin 
istifadəsini dayanaşıdırmaq 
lazımdır. 
Sümük-
əzələ 
sistemi 
tərəfindən 
simptoml
ar 
 
Z 
FQ 
1.
 
qeyri-steroid 
iltihab 
əleyhinə dərmanların qəbuluna 
başlamaq 
2.
 
kimya terapiyası rejiminə 
əhəmiyyətli təsir olmadıqda 
şübhə edilən dərmanın 
dozasını azaltmaq. 
3.
 
müalicə rejimi 
əhəmiyyətli zəifləmədiyi halda 
şübhə edilən dərmanın 
qəbulunun dayandırılması. 
1.
 
hətta 
müalicə 
aparılmadığı 
halda 
artralgiyalar zəifləyir. 
2.
 
sidik turşusunun 
səviyyəsinin artması 
pirazinamid qəbul edən 
xəstələrdə müşahidə olunur. 
PZA ilə bağlı artralgiyanın 
azaldılmasına allopurinol 
yardım etmir. 
3.
 
purin əsaslarının 
səviyyəsi yüksək olan qida 
məhsullarının istifadəsinin 
azaldılması 
Qaraciyər
in 
zədələnm
əsi 
(transami
nazaların 
səviyyəsi
nin 3-4 
dəfədən 
çox 
artması 
və/və ya 
bilirubini
n 
normadan 
çox 
olması) 
Z 
R 
Н 
Etho 
PAS 
Е 
FQ 
 
1.
 
kimyavi terapiyanı 
hepatoksikliyi az olan 
dərmanlarla (aminoqlikozidlər, 
sikloserin, PASK) bərpa 
etmək. Ən sonda növbə ilə 
etion(protion)amidi və 
pirazinamidi 3 günlük 
fasilələrlə transaminazaların 
səviyyəsinə nəzarət edərək 
əlavə etmək  
2.
 
əksər hallarda 
transaminazaların səviyyəsinin 
artması müdaxilə tələb etmir 
3.
 
transaminazaların 
səviyyəsi 4 dəfədən çox 
artıqda hepatit aradan qalxana 
1.
 
Gələcəkdə mümkün olan 
hepatitin  səbəbini  müəyyən 
edib  erkən  olaraq  müvafiq 
tədbirlərin  görülməsi  üçün 
əvvəlcədən  hepatit  ehtimal 
olunan  etmək  və  gələcək 
müalicə. 
2.
 
adətən bu YT şübhə 
edilən dərmanın 
dayandırılmasından sonra 
aradan qalxır. 

---