113
İXRACATÇILAR ÜÇÜN TƏLİMAT KİTABI
İxrac qiymətinin müəyyənləşdirilməsi
Rəqabət mühiti
Rəqabət mühitinin sərt olması qiymətlərə təsir edir. Bir çox hallarda ixracatçı bu qiymətlərə
uyğunlaşmalıdır.
Xarici valyuta məzənnələri
Qiymətlər bəzi hallarda xarici valyutanın məzənnəsinin dəyişməsinə uyğun dəyişir. Qiymətin
müəyyənləşməsində bunu nəzərə almaq lazımdır.
Qiymətqoyma üsulları
Qiymətqoymada daha çox istifadə olunan əsas iki yanaşma mövcuddur:
✓ Xərclərə əsasən qiymətqoyma
✓ Bazara əsasən qiymətqoyma
Xərclərə əsasən qiymətqoyma (Əlavə 6-1)
Burada məhsulun maya dəyərinin üzərinə istehsalçının əldə etmək istədiyi gəlir marjası əlavə olunur.
Bu üsulun əsas zəif cəhəti ondan ibarətdir ki, burada məhsula olan tələbat nəzərə alınmır və satıcının
məhsullarını sata bilməməsi ilə nəticələnə bilər.
Bu yanaşmanın əsas üsulları aşağıdakılardır:
✓ Bütün xərclərə əsasən qiymətqoyma
✓ Birbaşa xərclərə əsasən qiymətqoyma
✓ Marjinal xərclərə əsasən qiymətqoyma
✓ Zərərsizlik nöqtəsinə əsasən qiymətqoyma
Misal: “Class.edu” şirkəti dəbdə olan avtoqələmlərin istehsalı və satışı ilə məşğuldur. Şirkət hər bir avtoqələmi
7,0 AZN satır. Şirkətin istehsal gücü aylıq 20 000 ədəd avtoqələm istehsal etmək imkanı verir və bu zaman
bir avtoqələmin istehsalı üçün aşağıdakı məsrəflər nəzərdə tutulub:
Xərclərin təsviri
Məbləğ AZN-lə
İstehsal xərcləri:
Əsas materiallar (xammal)
1,00
Əmək haqqı xərcləri
1,20
Dəyişən izafi xərclər
0,80
Sabit izafi xərclər
0,50
Cəmi istehsal xərcləri
3,50
Satış xərcləri:
Dəyişən
1,50
Sabit
0,90
Cəmi satış xərcləri
2,40
114
İXRACATÇILAR ÜÇÜN TƏLİMAT KİTABI
İxrac qiymətinin müəyyənləşdirilməsi
Şirkət, xarici bazara çıxmaq fi krindədir. Şirkət bir dəfəlik 10 000 avtoqələm satmaq müqaviləsini bağlamaq
istəyir. Daxili bazarda satışların həcmi dəyişilmir. Şirkətin kifayət qədər azad istehsal gücü var. Müqavilə
üzrə şirkət bir avtoqələmdə 1,0 AZN xalis gəlir əldə etmək nəzərdə tutur.
Bu müqavilə üzrə hər 4 üsulla qiymətin müəyyən edilməsi aşağıda göstərilir.
Bütün xərclərə əsasən qiymətqoyma
Bu üsulda bütün dəyişən və sabit xərclər, eləcə də istehsalçının əldə etmək istədiyi xalis gəlir nəzərə
alınır. Bu üsula əsasən hesablanan qiymət 6,9 AZN bərabərdir.
Burada:
3,5 AZN – cəmi istehsal xərcləri
2,4 AZN – cəmi satış xərcləri
1,0 AZN – nəzərdə tutulan xalis gəlir
Zərərsiz nöqtənin müəyyən edilməsi
6DWÕú
Dԥ\LúLOԥQ
xԥUFOԥU
6DELW [ԥUFOԥU
ZN 11 200
0
20,000
40,000
60,000
80,000
100,000
120,000
140,000
160,000
0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
ԥGԥG
AZ
N
6DWÕú
Dԥ\LúLOԥQ [ԥUFOԥU
6DELW [ԥUFOԥU
ZN
Məsrəfl ər dəyişən və sabit xərclər kimi təsnifl əşdirilə bilər. Dəyişilən xərclər istehsal artdıqca artırlar,
sabit xərclər isə istehsalın həcmindən asılı olmayaraq dəyişməz qalırlar.
Zərərsiz nöqtə nə mənfəət nədə ki, zərərin olmadığı satış həcmini əks etdirir.
Burada:
ZN – zərərsizlik nöqtəsi
SX
1
–cəmi sabit xərclər
Q
1
– bir ədədin qiyməti
DX
1
– bir ədədə dəyişən xərclər
3,5
AZN
+ 2,4
AZN
+1,0
AZN
= 6,9
AZN
160,000
140,000
120,000
100,000
80,000
60,000
40,000
20,000
AZ
N
0
0
5,000
Satış
Dəyişilən xərclər
Sabit xərclər
ədəd
ZN 11 200
Satış
Dəyişilən
xərclər
Sabit xərclər
ZN
10,000
15,000
20,000
25,000
115
İXRACATÇILAR ÜÇÜN TƏLİMAT KİTABI
İxrac qiymətinin müəyyənləşdirilməsi
Birbaşa xərclərə əsasən qiymətqoyma
Birbaşa xərclərə əsasən qiymətqoyma xüsusi formula əsasən hesablanır:
BX=XM+BX+DX+İX+İG
Burada:
BX – birbaşa xərclər
XM - əsas materiallar (xammal)
BX – birbaşa işçi xərcləri
DX – dəyişən istehsal xərcləri
İX – izafi istehsal xərclər
İG – istehsalçının xalis gəliri
Bizim misala əsasən
BX = 1,0 Azn + 1,2 Azn + 0,8 Azn + 0,5 Azn + 1,0 Azn = 4,5 Azn
%XUDGD
ΨVDV PDWHULDOODU [DPPDO ;0
$]Q
ΨPΩN KDTTÕ [ΩUFOΩUL %ø
$]Q
'Ω\LúΩQ L]D¿ [ΩUFOΩU ';
$]Q
6DELW L]D¿ [ΩUFOΩU ø;
$]Q
,VWHKVDOoÕQÕQÕ [DOLV JΩOLUL ø*
$]Q
Marjinal xərclərə əsasən qiymətqoyma
Marjinal xərclərə əsasən qiymətqoyma üsulu xüsusi mühasibatlıq üsuludur. Burada marjinal xərclər
əlavə
dəyişən xərclər
əsasında müəyyən olunur.
Bu üsulda istehsal olunan məhsulun 1 vahidinin qiyməti ümumi xərclərin dəyişməsinə uyğun olaraq
müəyyənləşdirilir.
Məsələn: İxrac məhsullarının qiymətinin müəyyənləşdirilməsi zamanı sabit xərclər nəzərə alınmaya
bilər belə ki, bu xərclər daxili bazarda satılan məhsullardan əldə olunan gəlir hesabına ödənilir.
Bizim misala əsasən qiymət bərabərdir:
Q = 1,0 Azn + 1,2 Azn + 0,8 Azn + 1,0 Azn = 4,0 Azn
Burada:
ΨVDV PDWHULDOODU [DPPDO
$]Q
ΨPΩN KDTTÕ [ΩUFOΩUL
$]Q
'Ω\LúΩQ L]D¿ [ΩUFOΩU
$]Q
,VWHKVDOoÕQÕQÕ [DOLV JΩOLUL
$]Q
Qeyd:
Dostları ilə paylaş: |
