Güney azərbaycan nəSRİ Başlanğıcdan bu günə qədər Antologiya

166

Gəncəli Səbahi

di. Asiman saf, hava təmiz, ürəkaçan idi. Ayaz və  şaxtadan 

küçələrin kənarı ilə uzanan arx sularının üzü qaymaq bağla-

mışdı, həzin-həzin  əsən  şimal yeli ev buxarılarından qalxan 

tüstünü cənuba doğru haylayırdı. 

Mən qəsəbənin şərq tərəfi ndən axıb gedən “İldırım bula-

ğı” suyundan gətirməli idim. Budaqları qar ilə örtülmüş ağac-

ların arasından keçərək bulaq suyuna yaxınlaşdıqda suyun kə-

narında başıaçıq, qıvrım saçlı, ayaqyalın, soyuqdan al dodaq-

ları göyər miş kiçik bir lor qızı gördüm. O, ayaqlarının birini 

götürüb o birini qoyurdu. Göz yaşları bozarmış yanaqlarını 

islatmışdı. Qa bağında su ilə dolu bir qazan var idi. Bu mən-

zərə mənə Viktor Hüqonun Kozettasını xatırlatdı. O, romantik 

bir dastan olsa da, bu gözümün önündə canlı bir vaqeiyyət idi. 

Tez qıza yaxınlaş dım:

– Nə üçün ağlayırsan, quzum, – deyə sual verdikdə zavallı 

qızcığaz titrəyən kiçik, topul əlləri ilə göz yaşlarını silərək:

– Qazanı başıma qaldıra bilmirəm, – dedi.

– Gücün çatdığı qədər doldursana.

O, boğuq hıçqırtılarla:

– Az doldursam, xanımın acığı tutar, – dedi.

– Atan-anan yoxdur?

– Onlar kənddədir.

– Sən kimin yanında olursan?

– Ağanın.

– Ağan kimdir?

– Ərbabdır, Əli xandır, – deyə cavab verdiyi zaman daha 

bərk titrəməyə başladı.

Onun halı  məni  şaşırtmışdı. Tez qazanı qaldırıb başına 

qoy dum.

Zavallı qızcığaz qıçları dolaşa-dolaşa bir-iki addım irəlilə-

di. Soyuq onu haldan salmışdı. Qazanın altında müvazinətini 

itirdi. Onun hərəkətlərini gözdən qoymayırdım. Tez qazanı 

ba şından qapdım. O, dizi üstə yerə gəlmişdi. Tez qalxdı. Vü-

---

167

Ovçu

cudunu mübhəm bir qorxu bürümüşdü. Səhər-səhər qabağıma 

çıxmış bu iqbalsız pəriyə ürəkdən acıdım.

– Adın nədir?

– Mehri.

– Ağlama, quzum, – dedim, – mən sənə kömək edərəm.

Öz dolçamı orada qoyub onun qazanını götürdüm. O, ki-

çik addımlarla dalımca qaçırdı. Əli xanın qapısına yaxınlaş-

dıqda o, həyəcanla:

– Daha özümə ver. Yoxsa, xanım məni öldürər, – dedi. 

Qazanı astaca onun başına qoyub qapıdan içəri keçmə-

yinə kö mək etdim. Mənim nigarançılığım yersiz idi. O, öz 

qüvvəsini toplaya bilmişdi. İçəri keçdikdə ağır yükün altında 

zəhmətlə boynunu hərləyib mənə baxdı. Bu baxışda dünyalar 

var idi.

Qapı örtüldü. Mən öz dolçamın dalınca yola düşdüm. 

Onun yalın ayaqlarının qar üzərində buraxdığı iz mənə cığır 

idi. “Xanımın acığı tutar” sözləri qayalı uçurumlardan qayıdan 

əks-səda kimi beynimdə səslənirdi. Yol uzunu öz-özümə deyi-

nirdim: “Məgər xanımın öz uşağı yoxdur? Ana deyilmi? O öz 

uşağına da bu zülmü rəva görərmi? Bəs ana qəlbi, insanlıq...”

Bəzən insan coşğun bir həyəcana qapılarkən özünü unu-

dur. Feodal qayğısızlıqlarından olan bu kiçik xatirə də məni 

oturduğum bu çeşmə başından uzaqlaşdırmışdı.

Əlimdə olan gül dəstəsini dərin-dərin iylədim. Ətri bir an 

da olsa, kədərlərimi dağıtdı. Ruhumu oxşadı.

OVÇU

O sözünə belə başladı:

– Bu nə əfsanədir, nə də nağıl. Mənim öz başıma gələn 

bir hekayətdir. Ovçuluqla sonsuz bir əlaqəm var idi. Hələ on 

beş-on altı yaşlarından əlimdə tüfəngim Qaradağın dağların-

---

168

Gəncəli Səbahi

da, bağla rın da,  qalın meşələrində ov dalınca qaçardım. Hər 

gün qırqovul, tu rac, ya kəklik ovlayıb evimizə qayıdardım. 

Heç yadımdan çıx maz,  bağımızda bir xar tut ağacı var idi. Bu 

tutu mən çox sevir dim. Öz adıma çıxmışdım, heç kəsdə ona əl 

vurmağa cürət ol mazdı. Hər gün ona baş vurardım. Tutun ye-

tişməsini səbirsiz lik lə gözləyirdim. Tut qızarıb xarlanan vaxtı 

idi. Bir gün səhər bağa girəndə bir dəstə sığırçının budaqla-

rında cik-cik vura-vura tutdan yediklərini gördüm. Elə bil ba-

şıma bir qaya saldılar. Özümü sax laya bilmədim. Hirsimdən 

evə qayıtdım. Qayırma ov tüfəngini götürüb bağa qayıtdım. 

Tüfəng açılanda sığırçınlar ağacın dibinə elə töküldü ki, sanki 

dəymiş ərik ağacını silkələdin. Onların hamısının başını üz-

düm, otuza qədər olardı. Evə gətirdim. Nə nəm bunları mənim 

əlimdə görüncə özündən çıxdı:

– İt balası! – dedi, – məgər bunları sən yaratmısan ki, sən 

də qırırsan? Vallah, bu heyvanların ahı bir gün səni tutacaq, – 

deyə mənim üstümə qışqırdı.

Nənəm ucaboy, qədd-qamətli, gözəl bir qadın idi. Yaşı alt-

mışa çatsa da, üzündə, gözlərində hələ də cavanlıq təravəti var 

idi. O, at belinə minəndə atın bağrını yarardı. Acığı tutanda da 

ildırım kimi çaxardı. Adi hallarında isə bir parça mehr-məhəb-

bət idi. O, Qaraçorlu tayfasının ağbirçəyi idi. Hamı ona bir 

ana kimi ehtiram qoyar, “xan qızı” – deyə çağırardı. Heç kəs-

də sözünün qabağında söz qaytarmağa cürət olmazdı. Mən 

onun hirsini so yutmaq üçün qucaqlayıb o üzündən, bu üzün-

dən öpdüm, üzr is tə dim.

Bunun üstündən üç-dörd gün keçmişdi. Səhər yeməyi ye-

yib, çay içəndən sonra tüfəngi götürüb ov məqsədi ilə evdən 

çıx dım. O zaman at minib, səfalı yerləri gəzməkdən, tüfəng 

götürüb ova çıxmaqdan başqa ayrı bir əyləncə yox idi. Çayqı-

rağı ilə bül büllərin çıx-çıxına, axan suların ürəyəyatan şırıltı-

sına qulaq asa-asa, hərdənbir özüm də onların səsinə səs verib 

ağacların arası ilə gedirdim. Birdən qabaqdakı alma ağacının 

---

169

Ovçu

lap alçaq budağına qonmuş gözəl bir quş gördüm. Tüfəngi 

aşırıb nişan almaq istə dim.  Onun  gözəlliyi məni valeh etdi. 

Əlimi saxladım. Göyərçin boyda, başında kəkili, tükləri  əl-

van rənglərdə, quyruğu tavus quy ruğu kimi gözəl, ancaq gö-

dək idi. Ona güllə atmağa əlim gəl mədi. Asta addımlarla ona 

yaxınlaşdım, o əslən yerindən tərpən mədi. Diri tutmaq istə-

dim. Öyrənmiş əl quşu kimi idi, heç qorx murdu. Ağacın dibinə 

çatdım. Ömrümdə belə gözəl quşa rast gəl məmişdim. Sevin-

cimdən nəfəsimi sinəmdə həbs etmişdim ki, quş hürkməsin. 

Əlimi uzatdım, tutmaq istəyəndə qanad çalıb əlim dən çıxdı. 

Elə bil ürəyimin sapı qırıldı. Onu tutmaq ümidim yasa döndü. 

Bir neçə addım o tərəfdə başqa bir ağacın budağına qondu. 

Nə axar çayın ana laylasına oxşar, ürəyəyatan səsi, nə havada 

uçuşan quşların oxumağı, nə də sərçələrin budaqdan-bu dağa 

sıçrayıb haray, dad salmaları  məni özünə  cəlb edə bilmirdi. 

Sonsuz bir həyəcan içərisində  mən yenə ona yaxınlaşdım. 

Yüzə-yüz tutacağıma inanırdım, ancaq o yenə əlimdən çıxdı. 

O, çay kə narından təpənin ətrafındakı ağaclara doğru yönəldi. 

Budaq dan-budağa sıçramaqla məni öz arxasınca çəkir, elə bil 

mə ni  ələ salıb ləzzət alırdı. Nəhayət, yenə bir ağacın lap alçaq 

bir budağına qondu. Ona yanaşdım. Tutmaq istəyəndə həmin 

ağacın ikinci budağına qondu, həm də çox saymazyana. Əlim 

çatmadı ğından ağaca dırmandım. Mən ona yaxınlaşdıqca o 

yuxarı buda ğa sıçrayırdı. Ağacın lap kəlləsində, axırıncı bu-

dağında qərar tutdu. Günüm meyvə ağaclarının başında keç-

diyindən meymun kimi budaqdan-budağa sıçramaq əlimdə su 

içim kimi asan idi. Özümü son budağa yetirdim. Əlimi ona 

yaxınlaşdırdıqca o budağın uc tərəfi nə çəkilirdi. Sanki mənə 

acıq verir, “qorxmur san gəl”, – deyirdi. Sağ əlimi budağın tu-

tarlı yerində bərkidib, sol əlimi ona uzatdıqda budağın şaqqıl-

tısı və özümün budaqla bəra bər aşağı düşdüyüm  yadımdadır.

---