A)Bir necha ergash gapli murakkab qo’shma gap
1.Tarkibida 2 va undan ortiq ergash gaplari mavjud bo’lgan qo’shma gaplar bir nechaergash gapli murakkab qo’shma gap hisoblanadi.
2.Bunday murakkab qo’shma gaplarda bosh gap 1 ta bo’ladi, ergash gap esa birdan ortiq bo’ladi.
3.Bunday murakkab qo’shma gaplarda ergash gaplar asosan bir xil turga mansub bo’ladi.
-xalqimiz shuni istaydiki, yurtimiz tinch bo’lsin, turmush bo’lsin.
4.Ba’zan ergash gaplar har xil turga mansub bo’lishi mumkin.
-Bnday odamlar uning e’tiqodiga qarshi fikr aytsalar ham agar o’sha fikr samimiy aytilsa, hech achchig’ chiqmas edi.
5.Bunday murakkab qo’shma gaplarda ergash gaplarning soni ko’pincha 2 ta ba’zan esa 2 tadan ortiq bo’lishi mumkin.
-Qalbingda yotsa ham bir dunyo alam,
qaddingni buksa ham alam-alam g’am,
boshinga ayriliq solsa ham soya,
ko’ngil g’ash bo’lsa ham be niyat,
soching oqarsa ham hijron tufayli,
onajon oqizmay ko’zingdan ko’p yosh.
6.Ba’zan bosh gap 2 ta ergash gap orasida kelishi mumkin.
-Agar biror fakr ma’qul kelib qolsa, Arslonbekka aytishga shoshilmas, chunki u kishiko’nmasligi mumkin.
B)Bir necha bosh gapli murakkab qo’shma gaplar 1.Tarkibida 2 va undan ortiq bosh gap mavjud bo’lgan qo’shma gaplar bir necha bosh gapli murakkab qo’shma gaplar hisoblanadi. Bunday murakkab qo’shma gaplarda ergash gap 1 ta, bosh gap esa 1 dan ortiq bo’ladi.
-Boshimda o’ynar qamchilar, qon ko’zimdan tomchilar, bir bundoq gul yanchilar,
ozodkorim kelmasa.
2.Bunday murakkab qo’shma gaplarda:
a)odatda ergash gap bosh gap tarkibidagi bir xil gap bo’lagi bir xil mazmunni izohlab keladi.
-Kimki ota onasini hurmat qilsa, u boshqalardan izzat topadi, el o’rtasida yaxshi deb nom qozonadi.
b)ba’zan ergash gap bosh gap tarkibidagi har xil bo’laklarini izohlashi mumkin.
-Shu narsa ayonki, hamma shu narsani biladiki, odobsizlar e’tibor qozonmaydi.
C)Aralash murakkab qo’shma gaplar
1.Tarkibida ergashgan, bog’langan va bog’lovchisiz qo’shma gaplar mavjud bo’lgan murakkab gaplar aralash murakkab qo’shma gaplar deyiladi.
2.Ularning qismlari turli yo’llar bilan bog’lanishi mumkin:
a)ergashish va bog’lanish
-Feruza uning jovdirashlariga ko’pda e’tibor bermaydi, biroq kampir shu qadar sezgirki, suhbatdoshi nekuydaligini bilib oladi.
b)ergashish va bog’lovchisiz yo’l bilan:
-Insonlikning mohiyati baxt saodatga erishishdadir, kimki bu maqsadni o’zining oily istagi va g’oyasiga aylantirsa, u baxt – saodatga erishadi.
c)bog’lanish va bog’lovchisiz yo’l bilan:
-Kampirning katalakdek hovlisi misoli tandir: quyosh lovullab qizdiradiyu, atrof uylar bilan o’ralgani uchun shabboda yurimaydi.
d)ham ergashish ham bog’lovchili ham bog’lovchisiz yo’l bilan.
-Esida bor: Otasi bilan mana shu o’rindiqqa o’tirsa, mototsikl degani qattiq ovoz chiqarib, yurib ketadiyu, nevara q’rqqanidan otasini mahkam quchoqlab, ko’zlarini yumib oldi.
Dostları ilə paylaş: |
