Haqq-hesab kitab indd
Yüklə 306,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (səh.8, “Ön söz”).
161 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında gələrək Milli adlı kənd salmışlar. Alının babası Şıx Qərib övladları ilə birlikdə Qızılvənkdə qalmışdır. Bu köçhaköç vaxtı Alının 4 yaşı olmuşdur. Aşıq Alı səkkiz yaşında Noraşen molla məktəbinə daxil olmuş, oranı yaxşı qiymətlərlə bitirmişdir. O, dövrünün alim aşığı, mükəmməl təhsil almış, bütün elmlərdən hali olan Sulduzlu Aşıq Allahverdinin şəyirdi olur və on bir il onun yanında qalır. Alı onun yeganə şəyirdi olmuşdur”(səh.3). “Allahverdi Sulduzlu Qara Osmanın oğludur, Qara Os- man milliyətcə türkdür. O, vaxtilə Şah Abbas, Nadir şah dövründə İrana aparılan gürcülərin törəməsi Tamara adlı qızla evlənmişdir. Qara Osman Mədinədə, Kərbəlada təhsil almış axund idi”. “Alı ömrünün son on beş ilini kor olmuş, Kəlbəcər rayonunun Milli kəndində yaşamışdır. Şıx Alı ölümünün yaxınlaşdığını duyub atasının, anasının və Bəstinin qəbirlə- rini ziyarət edib qayıdarkən 1911-ci ildə Qızılvənkdə vəfat etmişdir”(səh.4). “Aşıq Alı ilə Aşıq Ələsgər arasında son nəfəsə qədər ata-oğul münasibətləri olmuşdur. Aşıq Alının Kəlbəcərin Milli kəndində on beş il kor yaşadığı vaxtlar Aşıq Ələsgər özü onu ata mindirib, atın qantarğasından özü tutmuş və “Mənə belə ləzzət edir” de- mişdir” (səh.6). “Aşıq Alı mənim ana babamla doğma əmoğludur. Mən Azərbaycanın Naxçıvan, Dərələyəz bölgələrində Aşıq Alını arayıb axtardım, oba-oba, oymaq-oymaq gəzdim, hara üz tutdumsa, əliboş qayıtmadım”. Aşıq Alının yubileyi münasibətilə beş yüz qoşmanı, İrəvan və Türkiyə səfərləri haqqında iki dastanı yubiley ko- missiyasına təhvil verdim”.(səh.7). 162 Nazir Əhmədli “Əksəri təcnislərdən ibarət olan dörd yüz qoşma “asan anlaşılmadığına” görə özümə qaytarıldı. ... Mən uzun illər bu təcnislərin araşdırılmasını davam etdirib çapa hazırladım və saxladım. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Ədəbiy- yat İnstitutunun direktoru işləmiş rəhmətlik Mirzağa Qulu- zadə bu işdə mənə çox kömək edərdi. O, folklorçu Əhməd Şmidenin Türkiyədən gətirdiyi qoşmaların arasından Aşıq Alının xeyli qoşmasını seçib mənə vermişdi” (səh.8). Əli Əbülhəsənoğlunun burada göstərilməyən soyadı Əmirovdur və zənnimcə, misal çəkdiyimiz sitatlar kifayət- dir. Onun soyadını xatırlatmağımız isə səbəbsiz deyil və bu barədə bir qədər sonra oxucu məlumat alacaq. İndi professor H.İsmayılova müraciət edək: “Aşıq Alı XIX əsrin başlanğıcında, təxminən, 1801-ci ildə Goycə ma- halının Qızılvənk kəndində, sadə və yoxsul bir ailədə do- ğulmuşdur. Atası Mirzə kişi oğlunun dərrakəli və həssas bir uşaq olduğunu çox tez hiss etmiş və onu oxutmağı qərara almışdı. Alı mollaxanada təhsil aldığı muddətdə bir an belə sazı, aşıqların cövlan etdiyi məclisləri unuda bilməmiş, giz- li oxuduğu aşıq mahnıları, gozəl və məlahətli səsi haqqında el-oba, qohum-əqrəba xəbər tutmuş və onların təşviqi ilə Mirzə kişi oğlunu Ağ Aşığa şəyird vermişdir. Hələ ilk gün- lərindən şəyirdinin fi tri istedada malik olduğunu hiss edən Ağ Aşıq ona böyük həssaslıqla yanaşmış, az bir muddətdə Alıya butun saz havalarını öyrədərək ona sənət yollarında mustəqil addımlar atmağı məsləhət gormuşdur. Qudrətli saz ustasının yanında kecən illər səmərəsiz qalmamış, Alı- nın sədası tezliklə Qızılvənkdən, Goycənin hududlarından cox-cox uzaqlara yayılmışdır. Aşıq Alının həyatı ilə bağlı əldə olan məlumatlar təxminən yuxarıdakıları təkrarlayır. Məsələn, folklorşunas alim M.Həkimov yazır. «Tədqiqat- cılar bu boyuk saz-soz sərrafının 1800-1801-ci ildə Goycə mahalının Qızılvənk kəndində yoxsul kəndli Mirzə kişinin 163 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında kasıb komasında dunyaya goz acdığını, ailəyə səadət gə- tirdiyini söyləyirlər». Mursəl Həkimovun verdiyi bilgidən Aşıq Alının anasının adının Fatma, həyat yoldaşının adının Bəsti olduğu aydınlaşır(səh.5). V.Vəliyevin «Azərbaycan folkloru» kitabında qeyd etdiyinə gorə, Aşıq Alı Şəmkirli Aşıq Huseynin muasiri olmusdur. O, 1801-ci ildə anadan olmuş, 1911-ci ildə vəfat etrmşdir. Bundan başqa, Aşıq Alı- nın 1894-cu ildən sonra kor yaşadığı gostərilir. (səh.6). Goycənin ustad aşığı Aşıq Hacıdan yazıya alınmış «Aşıq Alının Turkiyə səfəri» dastanını folklor örtüyündən cıxarsaq, onda mətn informasiyasının qısa məzmunu aşa- ğıdakı kimi olacaq: Aşıq Alı Goycə mahalının Qızılvənk kəndindən yoxsul Mirzə(Göycə dialektində «İmirzə») ki- şinin oğludur. Həmin mahalın Çamırlı (Goycə dialektində «Çamırrı») kəndindən Niftalı adlı varlı bir kişinin Bəsti adlı qızı ilə evlənmək istəyir. Lakin xeyir işin reallaşması üçün lazım olan «zəruri minimum» səviyyəsində maliyyə vəsaiti olmadığından məşğul olduğu sənətdən(aşıqlıqdan) istifadə etməklə pul qazanmaq məcburiyyətində qalır. Bun- dan ötru o, Naxcıvana və oradan da Turkiyəyə gedir(Bu- rada bir məsələyə aydınlıq gətirmək məcburiyyətindəyik. Məsələ burasındadır ki, indi işlətdiyimiz “Türkiyə” ifadəsi 1923-cü ildə Türkiyə Respublikasının yaranmasından sonra dövriyyəyə girmişdir, 1923-cü ildən əvvəl isə həmin əra- zilər Osmanlı İmperatorluğuna aid edi, dövlətin rəsmi adı “Babi-Ali” və ya “Dövləti-Osmani-Ali” adlanırdı, insanlar arasında işlənən ifadə isə “Dövləti-Osmani-Ali”nın qısal- dılmış forması “Alosman” idi. Bəzi folklorçular sonuncu ifadəni səhvən El-Osman, yəni “Osmanlı eli” kimi başa düşürlər). Muxtəlif cətinliklərlə uzləşirsə də, nəhayət, tələb olunandan da artıq vəsait əldə etməyə nail olur, vətənə qa- yıdır və sevgilisinə qovuşur”. (səh.8, “Ön söz”). Yüklə 306,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|