Hazırladı: ”Geologiya mühəndisliyi” tələbələri Bakı 2015
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qırılma səthi ( / )
- Qalxmış qanad
Design by Ali Agakishiyev
48 1. Qırılma pozgunluqlar və Dizyunktiv dislokasiyalar Yer qabığı şəraitində laylara göstərilən təsir onların möhkəmlik həddindən yuxarı olarsa , bu zaman laylar kövrək deformasiyaya məruz qalır və qırılma yaranır. Qırılma pozğunluğu aşağıdakı elementləri ilə səciyyələnir:
bütövlüyü pozulmuş hissələrin qarşılıqlı yerdəyişməyə məruz qaldığı səthə deyilir .Qırılma səthinin fəza vəziyyəti onun yatım elementləri ilə təyin edilir.Yəni uzanma xətti yatım xətti və yatma bucağı. 2. Qırılmaların qanadları-qırılma səthi tərəfindən bütövlüyü pozulmuş hissələrə deyilir. Tutduqları qarşılıqlı vəziyyətə görə iki növə ayrılırlar. a) Qalxmış qanad-hipsotermik cəhətdən nisbətən yüksək vəziyyət tutan qanada deyilir. b) Enmiş qanad-hipsometrik cəhətdən nisbətən aşağıda yerləşən qanaddır. 3. Qırılmanın amplitudu-Qırılmanın qanadlarının bir birinə nisbətən uzaqlaşdıqları məsafəyə amplitud deyilir.Fay və əksfay növ qırılmalarda aşağıdakı amplitudlar seçilir.
səthi arasında yerləşən qırılma səthi üzrə ölçülən ən qısa məsafə. b) Şaquli amplitud-müxtəlif qanadları yerləşən eyni layın,eyni səthi arasındakı şaquli müstəvi üzrə ölçülən ən qısa şaquli məsafədir. c) Üfüqi amplitud-qırılmanın müxtəlif qanadlarında yerləşən eyni layın ,eyni səthi arasındakı üfüqi müstəvi üzrə ölçülən ən qısa məsafədir. d) Stratiqrafiq amplitud-müxtəlif qanadlarda yerləşən eyni layın ,eyni səth arasındakı ən qısa məsafədir. Qırılma səthinin layların yatım istiqamətinə nəzərən,tutduğu vəziyyətə görə aşağıdakı növləri var. 1. Fay tipli qırılma Design by Ali Agakishiyev
49 2. Əks fay tipli qırılma Əgər qırılma səthi enmiş qanad istiqamətində meyl edərsə,bu fay tipli qırılma adlanır.Qırılma səthi qalxmış qanad istiqamətində meyl edərsə ,bu əks fay tipli qırılma adlanır. Qırılma səthi və qanadların meyl istiqamətinə görə fay və əks faylar aşağıdakı növlərə bölünür. 1. Uyğun fay və Əks faylar 2. Qeyri-uyğun fay və əks faylar Uyğun fay və əks faylarda qırılma səthi və laylar eyni istiqamətdə meyl edir.Qeyri-uyğun fay və əks faylarda isə qırılma səthi və laylar müxtəlif istiqamətdə meyl edir.
Uyğun fay və əks faylar
Design by Ali Agakishiyev
50
Mənşəyinə görə fay və əks faylar 2 növü var: 1. Konsedimentasion fay və əks faylar-Çöküntü toplanma ilə eyni zamanda inkişaf edən qırılmadır.Enmiş qanadın qalınlığı qalxmış qanada nisbətən daha qalındır.
edən qırılmalardır.Her qanadda qalınlıq təxmini eynidir.
Bunlara aşagdakilar aidir 1)Şaquli qırılma-Bu nov qirilmalada qirilma sethi 86-90° bucaq altinda yatir .Əgər bu şaquli qırılma üfiqi yatan laylari murəkkəbləşdirirse. Bu zaman onun yalniz bir amplitudu seçilirki oda şaquli amplitudu. Tam stratiqrafik amplitudlarda şaquli amplitud ust uste duşur. Bu nov qirilmada ufuqi qirilma yoxdur.Əger şaquli qirilma maili yatan laylari murəkkəbləşdirirsə bu zaman belə qirilmada maili və şaquli amplitudlar üst-üstə düşür (a,b) və (a,c), üfiqi amplitud yoxdur, stratiqrafik amplitud mövcuddur (b,d).
birinə əks istiqamətdə hərəkət etmiş olurlar.Onlarin arasi isə törəmə məhsullari ilə dolur. Şaquli aralanma növ qirilmalar həm lokal, həmdə intensiv miqyasda inkişaf edə bilirler. Həmçinin qlobal miqyasdada olur.Buna misal olaraq dünya okeanin əsasən mərkəz hissəsindən keçən eləcədə bəzi qitələri mürəkkəbləşdirən Riftlərin
Design by Ali Agakishiyev
51 ümumi uzunlugu 70-75 min km çatan Riftləri misal göstərmək olar. 3) Sürüşme növ qirilma-Qırılmanin qanadları qirilma səthi uzrə yalniz üfiqi istiqamətdə hərəkət edərsə bu növ qirilma yalniz bir üfiqi qırılma ilə səciyələnir və tektonik sürüşmə növ qırılma deyilir. Qırılma səthini müşahidə etdiyimiz zaman əgər sağ qanad irəli getmiş sol qanad yerinde qalmiş olarsa belə qirilma sol sürüşme adlanir. Bu sürüşmə saat əqrəbinin əksi istiqamətində hərəkət edir.Sol sürüşmənin tam əksi isə sağ sürüşmədi və o saat əqrəbi istiqamətinde hərəkət edir. Sürüşmə növ qirilmalar nisbətən geniş yayilmş strukturlardir. Onlar lokal,regional və qlobal şəkildə inkişaf edə bilərlər. Məsələn: Aşaği Kür Çökekliyinde,Baki Arxipelaqinda, Abşeron Balxanyani Meqayəhərində lokal miqyasli tektonik sürüşmə müşahide edilir.Regional miqyasda ise Cənub Xəzərin Mərkəzi hissəsini Baki Arxipelaqindan ayiran submeridional istiqamətdə Şah Əzizbəyov yarilmasini, Sanqaçal Aqurçinskidən yuxardaki yarilmanin şimaldaki Davami Regional sol sürüşme kimi özünü büruze verir Qlobal sürüşməyə isə Transform qirilmalarini misal göstərmək olar. Bu qirilmalar rift qırilmalarini enine mürəkkəbləşdirərək onlari seqmentləşdirirlər. Amplitudu bir neçe 10 km dən bir neçə 100 km qədər ola bilər. Sakit okeanda inkişaf etmiş bir sira Transform qirilmalardan bezilerinin Amplitudu.Meselem Mendasinadaki 1000 km catir. Lakin bunlar artiq sönüblər. Fəal Tektonik sürüşməyə Şimali Amerikanin Kaliforniya Ştatindaki San Andreos qirilmasini göstərmək olar. Onun amplitudu 500 km qədərdir
Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|