Həcər Adil qızı Qasımova Elmi redaktor: h e. d., dos. MƏMMƏdov r. F
Yüklə 4,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
keçirilməsi haqqında ümumi qanunun qəbul edilməsi qeyri – mümkün- dür. Uyğun mexanizm konstitusiya ilə artıq müəyyən olunmuşdur. mütəmadi olaraq iştirak edərək Azərbaycan həqiqətlərini bütün dünyaya çatdırmaqdadır. Bütün bu deyilənlərlə yanaşı, müasir dövrümüzdə parlamentlərin xarici əlaqələrdə birbaşa iştirak formaları da geniş ya- yılmışdır. Buna digər dövlətlərə, beynəlxalq təşkilatlara göndərilən parlament nümayəndə heyətləri, ayrı-ayrı parlamentlərin xaricə səfərləri və görüşləri parlaq misaldır. Parlamentlər digər dövlətlərin parlamentlərinə müraciətlə çıxış edir, xarici siyasət məsələləri ilə əlaqədar bəyanatlar qəbul edir, xarici məsələlər üzrə daimi komissiyalar yaradır. Bundan əlavə, Milli Məclisin AŞ PA ilə əməkdaşlıq çərçivəsində bir sıra mühüm tədbirlər keçirilmişdir. 1997-ci il iyulun 10-11-də Bakıda ASPR ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin birgə hazırladığı "Müasir cəmiyyətdə yerli demokratiya" mövzusunda beynəlxalq elmi seminar təşkil olunmuşdur. Azərbaycan parlamentinin Avropa İttifaqı ilə də əlaqələri səmərəli olmuşdur. Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında Tərəf- daşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi 1996-cı il aprelin 22-də imzalanmış, 1999-cu ilin iyununda Lüksemburq sammitində qüvvəyə minmişdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həmin sahədə fəaliyyəti barədə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev öz fikirlərini belə açıqlamışdır: "Milli Məclis Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətinin həyata keçirilməsində də parlamentlərarası əlaqələr vasitəsilə, başqa vasitələrlə bizim ümumi işimizə öz payını vermişdir" 1 . 2004-cü il iyulun 7-də Avropa İttifaqının genişlənmə üzrə komissarı vəzifəsini icra edən Yaneş Potoçninin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti Azərbaycana səfər etmişdir. Milli Məclisdə görüş zamanı Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında tərəfdaşlıq və əməkdaşlıqdan da danışılmış, ikitərəfli münasibətlərin dərinləşməsi, Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyası, demokratiya və iqtisadi tərəqqi yolunda əldə edilmiş nailiyyətlərdən söz açılmışdır 1 . Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sıx əməkdaşlıq etdiyi beynəlxalq qurumlardan biri də MDB dövlətlərinin Parlamentlərarası Assambleyasıdır. Bu qurum çərçivəsində MDB ölkələri qanunlarının uzlaşdırılmasına kömək üçün qəbul olunan model qanunların hazırlanmasında Azərbaycan parlamentinin nümayəndələri fəal iştirak edir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində dünyanın 60- dan çox ölkəsinin parlamenti ilə əlaqələr üzrə qrupları yaradılmışdır. Milli Məclisin nümayəndə heyətləri tez-tez xarici ölkələrdə səfərlərdə olur, Milli Məclisdə isə xaricdən gələn siyasi və dövlət xadimləri, parlament üzvləri ilə görüşlər təşkil edilir 2 . Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin beynəlxalq təşkilatlardakı fəaliyyəti bu baxımdan daha diqqətəlayiqdir. Milli Məclis Azərbaycan Respublikasının Avropa Şurası ilə əlaqələrinin dərinləşməsinə öz layiqli töhfəsini vermişdir. Dövlət başçısı Heydər Əliyevin 1996-cı il 8 iyul tarixli sərəncamına əsasən respublikanın qanunvericilik orqanı ilə Avropa Şurasının Parlament Assambleyası arasında əməkdaşlığa dair müvafiq proqram sənədi işlənib hazırlanmışdır. 1996-cı ilin sentyabrında AŞ Parlament Assambleyasının tədbirlərində iştirak etmək üçün Milli Məclisin deputatlarından ibarət nümayəndə heyəti yaradılmışdır. Nümayəndə heyəti Avropa Şurası Parlament Assambleyasının tədbirlərində 93 Azərbaycan parlamenti, həmçinin Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Parlament Məclisi ilə də yaxından əməkdaşlıq edir. 2001-ci il iyunun 19-21 də Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının ən yüksək forumu ikinci dəfə Bakı şəhərində keçirildi. Bunu yüksək dəyərləndirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev forum iştirakçılarına müraciətində demişdi: "İri beynəlxalq qurum olan Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı və onun Parlament Məclisi bölgə dövlətləri arasındakı münasibətlərin genişlənməsinə təkan verir və ölkələrimizin parlamentlərarası dialoquna geniş perspektivlər açır". дарство и право, 1996, №7, с. 141 1 Əsgərov M. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin beynəlxalq təşkilatlarda fəaliyyəti. Azərbaycan parlamenti və beynəlxalq təşkilatlar. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi. Bakı, 2004, s. 6 1 Əsgərov M. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin beynəlxalq təşkilatlarda fəaliyyəti. Azərbaycan parlamenti və beynəlxalq təşkilatlar. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi. Bakı: 2004, s. 18 2 Yenə orda. s. 7 92 Ölkəmizin hərbi-siyasi təhlükəsizliyinə təminatı gücləndirməyin vacibliyi baxımından NATO ilə əməkdaşlıq xarici siyasətimizin əsas hədəflərindən birinə çevrilmişdir. 1994-cü ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Azərbaycanın NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" Proqramına qoşulması üçün NATO-nun çərçivə sazişini imzaladı və beləliklə, Azərbaycan - NATO əlaqələrinin bünövrəsi quruldu. 1999-cu ildən NATO-nun Parlament Assambleyasında müşahidəçi statusu alan Azərbaycan bu təşkilatda Milli Məclisin sədr müavininin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə təmsil olunur. Həmin ildən etibarən Azərbaycan parlamentinin nümayəndə heyətləri təşkilatın bütün tədbirlərində, sessiyalarında, Rouz-Rout seminarlarında fəal iştirak etmiş, 2002-ci ilin noyabr ayında keçirilmiş NATO Parlament Assambleyasının illik sessiyası zamanı assambleyanın daimi komitəsinin iclasında Azərbaycan Respublikasına bu təşkilatda assosiativ üzv statusunun verilməsi barədə qərar qəbul edilmişdir. Xarici əlaqələr sahəsində fəaliyyətin həyata keçirilməsini yüngülləşdirmək məqsədilə Milli Məclisin beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr daimi komissiyası fəaliyyət göstərir. Bu komissiya ona aid edilmiş məsələlərlə bağlı qanun layihələri hazırlayır və başqa səlahiyyətləri həyata keçirir. Bütün bu deyilənləri ümumiləşdirərək xarici əlaqələr sahəsində ali qanunverici orqanın fəaliyyətinin 5 əsas istiqamətini müəyyən etmək olar. Birincisi – Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinin əsas istiqamətinin müəyyən olunması; ikincisi – xarici siyasət və diplomatiya sahəsində parlamentin qanunvericilik fəaliyyəti; üçüncüsü – ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq konvensiya və müqavilələrin Milli Məclis tərəfindən ratifikasiya və denonsasiyası; dördüncüsü – xarici əlaqələr sahəsində Azərbaycan Respublikasının konvensiya və müqavilələrinin həyata keçirilməsi üzərində nəzarət; beşincisi – beynəlxalq parlament təşkilatları ilə və xarici dövlətlərin parlamentləri ilə əlaqələrin yaradılması və inkişafı. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi ilə İslam Konfransı Təşkilatının Parlament Məclisi arasındakı əlaqələr də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 3.2. Xüsusi orqanlar Adı çəkilən beynəlxalq parlament təşkilatları ilə əlaqələrin analizi göstərir ki, Milli Məclis digər mühüm məsələlərlə yanaşı, xarici əlaqələrin həyata keçirilməsində, həmçinin birbaşa iştirak edir. 3.2.1. Xarici İşlər Nazirliyi Xarici İşlər Nazirliyi dövlətin diplomatik fəaliyyətini birbaşa və gündəlik həyata keçirən, həmin dövlətin əlaqələrini birbaşa təşkil edən və əlaqələndirən dövlət hakimiyyətinin mərkəzi aparatıdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi ilə xarici ölkələrin qanunverici orqanları arasında əməkdaşlıq haqqında sazişləri də xüsusi qeyd etmək istərdik. Azərbaycan Respublikasının Milli Məc- lisi ilə Rusiya Federasiyasının Federal Məclisi arasında əməkdaşlıq haqqında, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi ilə Ukraynanın Ali Radası arasında əməkdaşlıq haqqında və s. bu kimi sazişlər də parlamentin xarici əlaqələr sahəsində fəaliyyətinə bariz misaldır. Belə sazişlərin imzalanmasında məqsəd parlamentlərarası əməkdaşlığın müxtəlif formalarının inkişaf etdirilməsidir. Xarici işlər idarəsi dünyanın bütün ölkələrində xarici əlaqələrin aparılması üçün xüsusi olaraq yaradılmış və hökmətin nəzarəti altında olan orqandır. Dünya ölkələrinin əksəriyyətində bu idarələr Xarici İşlər Nazirliyi adlanır. Lakin bununla yanaşı, başqa adlara da rast gəlinir. Məsələn, ABŞ-da Dövlət Departamenti, İngiltərədə Forin Offis, Fransada Xarici Əlaqələr Nazirliyi, Liviiyada Xarici Əlaqələr üzrə Milli Büro və s. adlanır. Onların funksiyaları, demək olar ki, bütün dünya ölkələrində eynidir, baxmayaraq ki, onların realizəsinin hər bir dövlətin konstitusiyasına müvafiq olaraq öz xüsusiyyətləri vardır 1 . Rusiya Federasiyasının Federal Məclisiylə imzalanmış saziş əsasında Milli Məclis və Federal Məclisin əməkdaşlığı üzrə daimi Parlamentlərarası Komissiya təsis edilmişdir (maddə 4) 1 . 95 Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini bərpa edənə qədər 1 Azərbaycan-Rusiya. Россия-Азербайджан. 1992-2002, sənədlər toplusu, сборник документов. Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi, Rusiya Federasiyasının Bakıdakı səfirliyi, Cümə, QTSJ, 2002, s. 565 1 Танин О. Внешнеполитические органы государств // Международ- ная жизнь, №2, М.: Общ-во Знание, 1986. 94 Yüklə 4,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|